Tarixin göy qübbəsini işıqlandıranlar
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
97 başqalarının sağlığı gəldi. Əvvəlcə makedoniyalılar, sonra yunanlar, daha sonra iranlılar gəldi. Nəhayət, ən tərs adamlardan biri olan Kallisfenin növbəsi gəldi. Onu Hefestion, bəlkə də çar özü dəvət etmişdi. Aleksandr onun sağlığına içdi. Alim qalxdı və mehraba yaxınlaşdı. Elə həmin dəqiqə Aleksandr Hefestiona tərəf dönür, guya ki, ona nəsə demək istəyir. Yəqin çar yunan barədə əmin deyildi və çalışırdı ki, mərasimin pozulmalarla icra edilməsinə əhəmiyyət verməsin. Kallisfen isə ləngiyirdi, qədəhi içdi, sonra diz çökmədən çara yaxınlaşdı. Aleksandrın gözünə çarpıb-çarpmamasından asılı olmayaraq hamı bunu gördü. O, öpüş üçün əyildi, bu vaxt yaltaqlardan biri qışqırdı: “Sənə hörmət etməyən adama, çar, öpüş vermə!” Çar çaşmışdı və ona öpüşdən imtina etdi. Bu vaxt Kallisfen bərkdən deyir: “Nə olar, deməli, bir öpüş az”. Beləliklə, proskinezanı tətbiq etmək planı pozuldu və elə əsaslı qaydada pozuldu ki, Aleksandr bir daha ona qayıtmadı. Lakin Aleksandrla Kallisfen barışmaz münaqişəyə girdilər. Tarixin öyrətdiyi kimi, hətta xoş məram da dünyagörüşün müxtəlif formalarını – mütləq hakimiyyətə can atmaqla azadlığın bəxş etdiyi insan ləyaqətini birləşdirmək qabiliyyətində deyildir. Çarı döyüşçülər nə qədər sevirdisə, yaxın ətrafı ondan heç də o qədər də kor- koranə vəcdə gəlmirdi. Bu “fövqəlinsanla” təmasa çətinliklə dözən adamlar var idi. Onun hədd bilməyən qəzəbi, şərab içməkdə keçirilən yuxusuz gecələr adamları cana doydururdu. O, çoxlarının təsvir etdiyi müsbət qəhrəman deyildi. Bu fonda da “pajların” qəsdi baş verdi. “Pajlar”, kübar gənclər şəxsən çara xidmət edirdilər və düşərgədə hamıdan cavan idilər. Lakin bu dairədə də çardan xoşu gəlməyənlər var idi. Çar ona gecə-gündüz qulluq edən bu gəncləri gah öz süfrəsinə dəvət edir, gah da onları döyməklə cəzalandırırdı. Bu gəncləri bir-birinə bəzən hətta incə və əcaib dostluq hissləri birləşdirirdi. Bu təbii idi, çünki Aleksandr özü də belə növ əlaqələrə yad deyildi. Bir dəfə bu oğlanlardan biri ova elə aludə oldu ki, çarın özünün hədəf götürdüyü qabana ölümcül zərbə vurdu. Qəzəblənmiş çar gənci sərt qaydada cəzalandırdı, onun əlindən atı aldı və bütün “pajların” qarşısında onu çubuqla döydürdü. Bu Hermolay adlı oğlanın damarlarında balkanlı qanı axırdı. Onu təhqir etmişdilər, indi o, intiqam hissi ilə yanırdı və çara qəsd etməyi qərara aldı. 98 Görünməmiş bir hal idi ki, bu ağılsız öz planına beş yoldaşını cəlb edə bilmişdi. Klitin həlakından bir neçə ay keçirdi, bundan sonra proskineza baş tutmamışdı, lap bu yaxınlarda isə çar İran gözəlinə evlənmişdi. Yaşlıların gizlətdiyi hiddəti cavanlar büruzə verirdilər, şəxsi təhqir isə bu narazılığa xüsusi təkan vermişdi. Gənclər Aleksandrı gecə yuxuda öldürməyi qət etmişdilər. Onun həyatı hələ heç vaxt belə təhlükədə olmamışdı. Baktrada isti yaz gecəsi idi. Çar içki məclisindən ayrılmaq istəmirdi. Öz həyatının xilasına görə çar uzanan ziyafətə borclu idi. Səhər açılanda qəsdçilərin əvəzinə yeni növbə gəldi və sirr açıldı. Oğlanlardan biri qəsd haqqında öz dostuna dedi, o isə başqasına ötürmüşdü. Xəbər Ptolomeyə çatdı və o, bunu çara bildirdi. Aleksandr oğlanları tutmağı və işgəncə altında onları istintaq etməyi əmr etdi. O, qoşunu Hindistana yürüş ərəfəsində həyəcanlandırmaq istəmirdi. Makedoniya oğlanlarının yaşlılar arasında silahdaşları olmadığı bilindikdə, Aleksandr bu bəxti gətirməyən qəsdçilərin ailələrinə qarşı heç bir repressiya tətbiq etmədi. Cavanlar qoşun yığıncağı qarşısında dayandı. Hermolay sui-qəsdi hazırladığını etiraf etdi. O, Filotanın və Parmenionun qətlinə, Klitin həlak olmasına, proskinezaya görə və çarın qurtarmaq bilməyən gecə ziyafətlərinə görə qisas almaq istəyirmiş. Sui-qəsdin məqsədi Aleksandrın özbaşınalığına son qoymaq və makedoniyalılara azadlığı qaytarmaq imiş. Yığıncaq, təbii ki, ittiham olunanları ölüm cəzasına məhkum etdi. Ancaq çar özbaşınalığı bu hadisədə öz faciəli rolunu oynadı və kədərli davama malik oldu. Yeni zərbə makedoniyalıya deyil, Aleksandrın ülvi planlarına qarşı inadkarlıqla çıxan yunana dəydi, bu adam oğlanların hamisi Kallisfen idi. Onun ölümü qəsdin kədərli epiloqu oldu. Kallisfen Aleksandrın ellinlər arasında məşhurlaşması üçün çox iş görmüşdü. Lakin Klit kimi bu ritor da öz xidmətlərini şişirdirdi, hesab edirdi ki, çar Makedoniya qılıncından daha çox onun qələminə borcludur. Buna görə vaxtilə Aristotel də öz şagirdini məzəmmət etmişdi. Proskineza əhvalatından sonra isə Kallisfen təkcə sarayda deyil, bütün düşərgədə ən cəsarətli adam hesab olunurdu. Yunan müqavimət göstərmişdi, həm də qalib gəlmişdi. Çar onu məhv etməyi qərara aldı və ritorika müəllimi ilə bəd zarafat etmək fikrinə düşdü. Bu dəfə də 99 əhvalat səhnəsi ziyafət oldu və qonaqlıqda Kallisfen də iştirak edirdi. Çar təklif etdi ki, o, makedoniyalıların tərifinə nitq söyləsin. Ritor öz məharətini göstərdi və alqışlarla qarşılandı. Çara müqavimət göstərən adamın sözləri makedoniyalılara çox xoş gəlmişdi. Aleksandr isə bu sevinci bölüşmürdü və dedi: “Tərifə layiq olan şeyi tərif etmək asandır. Sən bizə əsl natiqliyi göstərmək istəyirsənsə indi ittihamçı kimi çıxış et ki, makedoniyalılar öz səhvlərini başa düşsünlər və onları düzəltsinlər”. “Lehinə” və “əleyhinə” eyni qaydada yaxşı nitq söyləmək bacarığı ritorika sənətinin tacı hesab olunurdu. Bu təklifdə də Kallisfen öz professional məharətini göstərmək dəvətindən başqa heç bir şey görmədi. Lakin o, tələyə düşmüşdü. Anti- Makedoniya nöqteyi-nəzərinə keçdikdə o, özünün ellin qərəzkarlığını saxlaya bilmirdi və bütün qəzəbi ilə qardaş Makedoniya xalqının üstünə atıldı. O, güman edirdi ki, bu yolla o, üzərinə düşmüş sınaqdan şərəflə çıxacaqdır. Lakin onlar üçün formanın heç bir əhəmiyyət kəsb etmədiyi və əsas şeyin məzmun olduğunu hesab edən makedoniyalılar təhqir olundular. Kallisfen özünü onların gözündən saldı və Aleksandr qızğınlıqla həmvətənlərinin rəyinə qoşuldu. O, dedi: “Sənətin burda rolu yoxdur, natiq özünün gizli bədxahlığını üzə çıxardı”. Yalnız indi Kallisfen çarın onu hansı tələyə saldığını başa düşdü. Ritor nəhayət təhlükəni anladı. O, olduqca qəmli hisslərlə ziyafəti tərk etdi. “Pajların” qəsdinin açılması çara qəti hərəkətlər üçün arzu olunan bəhanə verdi. Oğlanların başçısının Kallisfenin sevimli şagirdlərindən biri olduğu məlum oldu. Müəllim mühazirələrdə tiraniya əleyhinə çox sözlər söyləmişdi və istənilən vaxt bunu Aleksandra aid etmək olardı. Bu kifayət idi ki, Kallisfen “pajlara” təsirdə günahlandırılsın. İşgəncələrlə müəllimin təhrik etməsi və bilavasitə qəsdə başçılıq etməsi şəhadətlərinin əldə olunmasına cəhd edildi. Lakin oğlanlar buna getmədilər. Ancaq rəsmi qaydada elan edildi ki, “pajlar” Kallisfenin qəsddə iştirakını təsdiq etdilər. Artıq Baktrada Kallisfenə qandal vuruldu. Aleksandr hiddətlə Antipatra xəbər verirdi: “Makedoniyalılar pajları daşlarla öldürdülər, sofisti isə mən özüm cəzalandıracağam, onunla birlikdə onu bura göndərən və mənim gizli düşmənlərimə yunan şəhərlərində sığınacaq verən digərlərini də”. Bu şimşək Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|