Teqvim-2017. pdf
Yüklə 5,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ə d ə b i y y a t
- İ n t e r n e t d ə
391 135 illiyi Şəfiqə Əfəndizadə 1882-1959 2017 Şəfiqə xanım Məmmədəmin qızı Əfəndizadə 1882-ci ildə Gürcüstanın Astxuri kəndində anadan olmuşdur. Atası tanınmış pedaqoqlardan olmaqla yanaşı, Şərq və Avropa ədəbiyyatının mahir bi- licisi idi. Şəfiqə ilk təhsilini atasından al- mış, ərəb, fars, rus dillərini öyrənmişdir. Hələ on dörd yaşında ikən Şəfiqə xanım atasının Şəkidə işlədiyi Darrüssiyada qızlar üçün açılmış xüsusi qrupda dərs deməyə başlamışdır. 1901-ci ildə Tiflis Zaqafqaziya Ruha- ni İdarəsində imtahan verərək müəllimlik attestatı aldıqdan sonra H.Z.Tağıyevin və N.Nərimanovun təşəbbüsü ilə Bakıya dəvət olunmuşdur. 1901-ci ildə Bakıda açılmış ilk rus- müsəlman qız məktəbinin ilk pedaqoqla- rından biri də Şəfiqə xanım Əfəndizadə idi. 1917-ci ilin aprelində Bakıda “İsmailiyyə” binasında keçirilmiş Za- qafqaziya müsəlmanlarının qurultayında müxtəlif təbəqələrdən olan kişilərlə ya- naşı, cəmi üç qadın - Tiflisdən Sara Ta- lışinskaya, Bakıdan Şəfiqə Əfəndizadə və Sara Vəzirova iştirak etmişlər. Fars, rus və ərəb dillərini yaxşı bilən, Şərq ədəbiyyatını mükəmməl öyrənən, Avro- pa mədəniyyəti ilə yaxından tanış olan Şəfiqə xanımın səlis, aydın və savadlı çıxışı hamını heyran etmişdir. O, müəllimliklə yanaşı jurnalist kimi də fəaliyyət göstərmiş, ilk mətbu yazısı “Şərqi-rus” qəzetində dərc edilmiş, son- ralar “Dəbistan” məcmuəsində (1906- 1908-ci illərdə), “Rəhbər”, “Məktəb” jurnallarında məqalələri çap olun- muşdur. Şəfiqə xanım sonralar “Açıq söz”, “İstiqlal”, “Bəsirət” və “Əfkari- mütəllimin” kimi tanınmış mətbu orqan- larda müntəzəm çıxış etməyə başlamış- dır.
Jurnalistika və publisistika sahəsində tanınması əsasən 1911-1912-ci illərdə çap olunan “İşıq” qəzeti ilə bağlıdır. 1914-cü ildə “İki yetim, yaxud Kərimin hümməti” adlı bədii kitabı nəşr olunmuşdur. 1918- ci ilin martında ermənilər tərəfindən törədilən mart faciəsi Şəfiqə xanımın da həyatına ağır zərbələr vurmuşdur. Bir müddət Qubada, Azqurda və İstanbulda yaşamış, lakin Azərbaycanda baş verən hadisələri mütəmadi olaraq izləmiş və münasibət bildirmişdir. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin qələbəsindən sonra 1919-cu ilin aprelində Bakıya qa- yıdan Şəfiqə xanım yenidən pedaqoji işinə bərpa olunmuşdur. Şəfiqə Əfəndizadə keçmiş sovetlər dövründə də müəllimliklə yanaşı, pub- lisistik fəaliyyətini davam etdirmiş, 1923-cü ildə nəşrə başlayan “Şərq qadı- nı” jurnalının redaksiya heyətinin üzvü seçilmiş, jurnalın məsul katibi və bədii ədəbiyyat şöbəsinin müdiri olmuşdur. 1932-ci ilə qədər pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olan Şəfiqə xanım Zaqafqaziya- da, Qafqazda, Moskvada keçirilən qadın konfrans və qurultaylarında nümayəndə kimi iştirak etmişdir. Görkəmli Azərbaycan ziyalı- sı, ömrünü Azərbaycan qadınının maariflənməsinə, azadlığına həsr edən Şəfiqə xanım Əfəndizadə 1959-cu ildə Bakıda vəfat etmişdir. Hazırda Bakı şəhəri Yasamal rayo- nundakı 13 saylı orta məktəb Şəfiqə xa- nım Əfəndizadənin adını daşıyır. Ə d ə b i y y a t Dünyaminqızı, Q. Öz millətini ucaldan xanım: Şəfiqə xanım Əfəndizadə /Q.Dünyaminqızı // Kaspi.-2015.- 15 sent- yabr.- S.9-10. İsmayıl. İlk azərbaycançı qadın jurnalist...: Şəfiqə xanım Əfəndizadənin publisistikası geniş tədqiq olunmalıdır /İs- mayıl //Şərq.- 2014.- 2 dekabr.- S.11. Mikayıl qızı, P. Şəfiqə Əfəndizadənin qadın azadlığı uğurunda mübarizəsi /P.Mikayıl qızı //Kaspi.- 2015.- 15 sentyabr.- S.14. Səfərov, R. İlk maarifpərvərlərdən biri: Şəfiqə xanım Əfəndizadənin pedaqoji fəaliyyəti haqqında bəzi qeydlər /R.Səfərov //Kaspi.- 2015.- 15 sent- yabr.- S.11. Tahirqızı, Ü. “Cəhalətdən çıxma- ğın dərmanı elmdir, maarifdir...”: Şəfiqə Əfəndizadə həm jurnalist, həm də pedaqoq kimi maari- fin, elmin əhəmiyyətini “Dəbistan”, “Rəhbər”, “Məktəb” jurnallarında təbliğ edirdi /Ü.Tahirqızı //Xalq cəbhəsi.- 2014.- 17 oktyabr .- S.11. Maarifçi Mədəniyyət.Maarif.Təhsil 392 Fəlsəfə.İqtisadiyyat 730 illiyi Mahmud Şəbüstəri 1287-1320 2017 Səadəddin Mahmud ibn Əbdül- Kərim ibn Yəhya Şəbüstəri (Mahmud Şəbüstəri) 1287-ci ildə Təbriz yaxınlı- ğındakı Şəbüstər kəndində, ilahiyyatçı ailəsində anadan olmuşdur. Öz şəxsi mütaliəsi sayəsində ensiklopedik bilik əldə edib, ilahiyyat, fəlsəfə, astronomiya, tibb, filologiya və başqa elm sahələrinə dərindən bələd olmuşdur. Mahmud Şəbüstəri hələ cavanlıq illərindən Misir, Hicaz, Suriya, İraq və başqa ölkələrə səyahətlər etmiş, görkəmli alimlərlə ta- nış olmuşdur.Məhəmmədəli Tərbiyətin yazdığına görə, şirvanlı səyyahlardan biri Şəbüstərinin Kirmanda da olduğu- nu iddia edir. O, Kirmanda evlənmiş və orada uşaq və nəvələri də olmuşdur. Şəbüstərinin nəslinin nümayəndələri arasında elm və ədəbiyyat xadimləri də yetişmiş, oğlu şair olmuş və atasının məşhur “Gülşəni-raz” əsərinə şərh yaz- mışdır. Görkəmli filosof qısa ömür sürsə də, özündən sonra zəngin bir ədəbi irs qo- yub getmişdir. “Səadətnamə”, “Kənzul- həqaiq” (“Həqiqətlər xəzinəsi”), “Həqqul-yəqin fi Mərifəti rəbbul aləmin” (“Aləmin yaradıcısını dərk etmək üçün şəksiz həqiqətlər”), “Miratul- Muhəkkikin” (“Həqiqət axtaranla- rın aynası”) əsərləri və dünya şöhrətli “Gülşəni-raz” (“Sirlər gülşəni”) poe- ması onun qələminə məxsusdur. “Sirlər gülşəni” (“Gülşəni-raz”) məsnəvisi ya- zıldığı dövrdən təsəvvüfün təməl kitab- larından sayılır. Şəbüstəri özünün ilk fəlsəfi əsərlərini nəsrlə yazmışdır. XVII yüz ilin Osmanlı müəllifi Sarı Abdullah ana dilində yazdı- ğı “Səməratül-Fuad” əsərində “Gülşəni- raz” əsərinə istinad etmişdir. Bu əsər orta yüzilliklərdə iki dəfə türkcəyə tərcümə edilmişdir. 1426-cı ildə “Gülşəni-raz” Azərbaycan şairi Şirazi tərəfindən ana dilimizə - Azərbaycan türkcəsinə tərcümə etmiş, 1944-cü ildə isə Əbdülbaqi Göl- pınarlı əsəri Osmanlı türkcəsinə çevir- mişdir. XIX əsrdən başlayaraq poema müxtəlif müəlliflər tərəfindən bir çox Avropa dillərinə çevrilmiş və dəfələrlə dərc olunmuşdur. Əsər yarandığı gündən bütün Şərqin sufiləri arasında böyük rəğbətlə qarşılanmışdır. Şəbüstərinin fəlsəfəsinə dair kitabında Şaiq İsmayı- lov XIV-XVIII əsrlər arasında bu əsərə fars dilində şərh yazmış 18 müəllifin adını çəkir. 1319-1320-ci ildə Şəbüstəri özü- nün ikinci mənzum fəlsəfi əsəri olan “Səadətnamə”ni qələmə almışdır. Bu, həcmcə əvvəlki poemadan daha böyük- dür. Üç min beytdən ibarət “Səadətnamə” əsərində müəllif fəlsəfi düşüncələrindən başqa öz həyat və fəaliyyəti, səyahətləri haqda məlumatlar vermiş, müəllimləri və sevimli kitabları haqda söz açmışdır. O, ərəb dilindən fars dilinə tərcümə ilə də məşğul olmuşdur. Məşhur filo- sof İmam Qəzalinin “Minhacul-abidin” (“Zəvvarların yolu”) adlı əsərini fars dilinə çevirmişdir. Şəbüstəri qısa ömür yaşamış, 1320- ci ildə vəfat etmişdir. Doğulduğu kəndin qəbiristanlığında, müəllimi Ya- qub Təbrizinin yanında dəfn olunmuş- dur. Məzarı üstündə türbə inşa edilmiş, üzərinə mərmərdən xatirə lövhəsi vurul- muşdur. Qəbrin sinə daşında: “Böyük şeyx 33 yaşında bu cismani dünyadan əbədi dünyaya köçdü” sözləri yazılmış- dır.
Yüklə 5,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|