Mustafa Çəmənli:
‐ Ananın ağrısı var orda. Ananın ağrısını
isə kişi heç zaman yaşamır, yaşaya da bilməz.
İlqar Fəhmi:
‐ Әslində, burada da ideal cəmiyyət
axtarışları var. Çinlilər ideal cəmiyyəti
keçmişdə görürlər. Burada da o şeyə cəhd
var. Әsərdə təsvir olunan qəhrəmanların
hamısında qəribə bir təmizlik var. Bu, utopiya
yaratmaq cəhdindən irəli gəlir. Müəllifin
məqsədi bu çirkabın qabağında təmizlik
verməkdir. Amma, məncə, ərəbləri çox mənfi
təqdim edib.
Mustafa Çəmənli:
‐ Məncə də, dünyanın heç bir xalqına
ikrahla baxmaq olmaz. Dünyaya ərəblər,
bilirsən, necə alimlər verib? Bizim ən böyük
qəhrəmanımız ərəblərə qarşı vuruşub...
Babək... Amma onun haqqında nə biliriksə,
ərəb mənbələrindən bilirik. Onun şücaətini,
qəhrəmanlığını da inkar etməyiblər. Әrəblər
elə belə xalq deyil.
Nərgiz Cabbarlı:
‐ Amma əsərdə tənqidi yanaşma türkün
özünə, lap qəhrəmanın özünə qarşı da var
axı. Bu yalnız ərəbə qarşı yönləndirilməyib.
Məsələn, bu günün türkünün o zamana
adladığı zaman qəhrəman deyil, adi qorxuları
olan insan kimi göstərilməsi... Xüsusilə də
bu qorxaqlıq o zamanın türk qızı ilə
qarşılaşdırılmada daha çılpaq görünür və
daha çox təəssüf doğurur...
Mustafa Çəmənli:
‐ Mən əsərdə Vüsalın qəhrəmanının bir
daşqanı dartmaq üçün çəkdiyi bütün əzab‐
əziyyəti gördüm. Daha sonra meyitləri
aparmaq, qoyub getməmək, meyitləri bas ‐
dır mamaq və s.
Zamanda azmış adam və “Dorantağ”
Təranə Vahid:
‐ Maraqlı, fərqli, oxunaqlı bir roman
yazdığına görə Vüsal Nurunu təbrik edirəm.
«Dorantağ” zamanda azmış adamın arzu la ‐
rından, istəklərindən, əzablarından bəhs edən
Aylıq ədəbiyyat dərgisi
58
ULDUZ /
Dekabr 2015
bir romandı. Zamanda azmış adam ‐ “Әshabi‐
Kəhf”in keçmişini axtarır. O keçmiş heç kimə
bəlli deyil, heç Qərib müəllimə də...
Amma yazıçı axtarışında israrlıdır. Zaman
tuneli onu “Әshabi‐Kəhf”in ilkin çağlarına –
insanla Tanrı arasında möhkəm bağlar olan
vaxtlara aparır və hər şey də o zamanda baş
verir.
Hərdən düşünürük ki, bugündən keçmişə
səyahət etsəydik, dünyagörüşümüzlə,
bilgilərimilə, oxuduqlarımızla bir anda
qəhrəmana çevrilərdik. Amma Vüsal
Nurunun qəhrəmanı min illərin o üzündə
qəhrəmana çevrilə bilmir. O dövrün ab‐
havası, amansız qanunları humanist yazıçını
az qala “Don kixotlaşdırır”.
Zamanda azmış adam ağır sınaqlardan
keçir, ancaq içindəki insani hissləri ləngər ‐
lən məyə, ölməyə qoymur.
Romanda bir kibrit dənəsi yazıçı tərəfindən
obraza çevrilir. Qəhrəman kibrit çöpüylə
qaranlıq bir dövrü işıqlandırmağa çalışır.
Zamanda işıq axtarışı arzu olaraq qalır.
Bu romanda insan əzablarının miniatür
şəkilləri sərgilənir. Әli daşqaya mismarlanmış
Yazıçı, ölümsüz həyata hələ də inanan Tumar,
dünyanı qarğa qanunları ilə idarə etməyə
cəhd edən Qarğabaş – təlxəklərin “oyunu”
və saysız‐hesabsız səhnələr “Dorantağ”ı
oxunaqlı bir əsərə çevirir.
“Dorantağ”ın qəhrəmanı Yer üzündə
dinlər olmayan – insanla Yaradanın birbaşa
bağıarı, təması olan cəmiyyəti axtarır.
Әsərdə yaddaqalan obrazlar var, amma
bu romanda birbaşa Vüsalın öz obrazını,
yazşıçı obrazını gördüm. Tumarı, Sunqat,
Omay obrazları diri və yaddaqalan obrazlardı.
Mənə elə gəlir ki, yaziçi Vüsal Nuru bu
romanda “Әshabi‐Kəhf”in keçmişini axtararaq
əvəzində “Dorantağ”ı tapıb.
Nərgiz Cabbarlı:
‐ Әsərdə Yazıçı obrazı elə verilib, adamda
ilkin təəssürat yaranır ki, o, qəhrəmanlıq
edəcək.... Müəllifin məqsədi türkçülüyə gediş
idi. Amma onu türk oğlu ilə, qızı ilə qarşı‐
qarşıya qoyaraq bugünkü türkün nə qədər
keçmişinə uduzduğunu, geridə qaldığını,
cəsarətsizliyini göstərir. Bəlkə də, onu güclü
göstərsəydi, əsər bu effekti verməzdi. Amma
zəif göstərməklə əsərə müsbət cəhət qazandıra
bilib.
Təranə Vahid:
‐ Tamamilə razıyam.
İlqar Fəhmi:
‐ Yox, bu, romantik qəhrəman deyil. İndi
o dövr deyil... Amma qəribə də olsa, kütləyə
təsir baxımından romantizm öz gücünü
saxlayıb. İndiki dövrdə Azərbaycanın əslində
romantik qəhrəmanlara ehtiyacı var. Amma
eyni zamanda da fikirləşirsən ki, birdən
yaradaram, geridəqalmış kimi görünərəm.
90‐cı illərdə Rusiyada bu qəhrəmanları məhv
etdilər, sonra yenidən yaratmağa başladılar.
Nərgiz Cabbarlı:
‐ Qəhrəmansız millət millət deyil axı.
Millətin də, ədəbiyyatın da belə bir
qəhrəmanlara hər zaman ehtiyacı var.
İlqar Fəhmi:
‐ Amma mən özüm Vüsala məsləhət
verməkdə çətinlik çəkərdim ki, necə olsun
bu qəhrəman...
“Dorantağ” romanında ən maraqlısı
inamla inamsızlıqdır”
Nuranə Nur:
‐ Vüsalın romanını birnəfəsə oxudum və
axırda mənə elə gəldi ki, o həyatda olmuşam.
Öncə dilin keyfiyyətini, şirəsini qeyd etmək
istəyirəm. Bu əsər dolğun Azərbaycan dilində
olmaqla yanaşı, həm də bəşəri bir dildə yazılıb.
Әsərin dil potensialı imkan verir ki, başqa
dillərə də maraqla tərcümə olunsun. Və əsas
olan ruh dilidir ki, bu dil oxucunu ayıq saxlayır.
Vüsal Nurunu bu roman münasibətilə
təbrik edirəm. Romanda Vüsal oxucunu
müəllif kimi hiss elətdirir. Vüsal Nurunun
“Dorantağ” romanında ən maraqlısı inamla
inamsızlıqdır.
Aylıq ədəbiyyat dərgisi
59
ULDUZ /
Dekabr 2015