Vərəmin aşkarlanması, diaqnostikası, müalicəsi və profilaktikasına müasir yanaşmalar
Yüklə 5,05 Kb. Pdf görüntüsü
|
98 yaş xırıltılar eşidilmir. Belə kavernalar adətən rentgenoloji müayinələr zamanı aşkar olunur. Beləliklə, ağ ciyərlərdə kavernanın olmasını auskultasiya və perkussiya vasitəsilə müəyyən etmək mümkün olsa da, daha inandırıcı əlamətləri rentgen müayinəsi nəticəsində aşkar etmək olur. Vərəmin bu forması üçün qanın müayinələrinin elə bir əhəmiyyəti yoxdur. Limfositlərin sayı azalmış olur, leykositlərin sola meyli aşkar olunur, EÇS sürətlənmiş olur və bunlar, adətən əvvələr müalicə olunmamış və ilk dəfə aşkar olunmuş kavernoz vərəmdə müşahidə olunur. Tuberkulinə qarşı zəif həssaslıq aşkar etmək olur. Vərəm mikobakteriyaları aşkar etmək üçün bəzən belə xəstələrin bronx yuyuntularını, bəlğəmini bir neçə dəfə müayinə etməyə ehtiyac olur. Rentgenoloji müayinələr zamanı təzə kavernaların divarları hələ formalaşmadığından zəif seçilir, köhnə kavernaların divarları isə kəskin konturları ilə və qapalı üzük kimi aydın görünür. Əksər hallarda kavernanın divarlarının qalınlığı 2-4 mm-ə qədər olur. Kavernoz vərəmdə infiltrativ və fibroz-kavernoz vərəmdən fərqli olaraq ətrafında infiltrativ və yaxud fibroz dəyişikliklər, bronxogen səpələnmiş ocaqlar yoxdur və orqanların, xüsusilə də divararalığı orqanlarının proses olan tərəfə yerdəyişməsi müşahidə olunmur. Ölçülərinə görə diametri 0,5 sm-dən başlamış 6 sm-dən artıq nəhəng kavernalara rast gəlinir. Kavernalar divarlarının elastikliyindən və ətraf toxumanın vəziyyətindən asılı olaraq şarabənzər, oval, hətta üçbucaq şəklində ola bilər. Sirrotik daxili kapsula malik olan kaverna öskürdükdə, dərin nəfəs aldıqda, uzunmüddətli müalicə nəticəsində və hətta süni pnevmotoraks nəticəsində belə formasını dəyişmir. Yeni və köhnə kavernada bəzən onun tərkibində olan bəlğəm, irin, selik, nekrotik kütlənin horizontal səviyyəsi görünə bilər. Bu maye kütlənin kavernanın daxilində horizontal şəkildə görünməsi, adətən aparıcı bronxun istiqamətindən və yaxud da müvəqqəti bağlanmasından asılıdır. Rentgenoqramda kavernanın divarları açıq aydın görünür. Aparıcı bronxun divarlarını da görmək olur. Əgər perifokal iltihabi proses yoxdursa, belə hallarda kavernanın divarları çox açıq, aydın ağciyər toxumasından seçilir və dəqiq görünür. Kaverna ağciyər kökünə yaxın yerləşərsə, kökün kölgəsi onun bir qədər dəqiq görünməsinə mane ola bilər. Kavernanın önündə və arxasında ağciyər toxumasında ciddi massiv dəyişikliklər olarkən və plevranın bərkiməsi və qalınlaşması zamanı kaverna bir qədər qeyri-dəqiq görünə bilər. Kavernanın ölçülərini və divarlarını dəqiq görmək üçün tomoqrafiyadan istifadə etməli, müxtəlif vəziyyətlərdə xəstəyə baxmaq və superekspozisiyalı tomoqrafiya etmək lazımdır. Rentgenoloji müayinələrin müxtəlifliyinə baxmayaraq bəzən yuxarıda qeyd olunan dəyişikliklər kavernanın aşkar olunmasına mane ola bilər və bunlara “görünməyən” kavernalar deyilir. Belə hallarda kavernanın aşkar olunmasına auskultasiya və laborator müayinələr kömək edir. Bəlğəmdə vərəm mikobakteriyalarının və elastik liflərin, bronxoqrafiya vasitəsilə destruksiyanın aşkar olunması “görünməyən” kavernanın olmasına dəlalət edir. Ağciyərlərdə rentgenoloji müayinələr zamanı aşkar olunan üzükvari kölgələrin hamısı kaverna deyil, bunlar bulyoz emfizema, abseslər, bronxoektaziya, exinokokk, ağciyər xərçəngi zamanı yaranmış destruksiya və kisələşmiş pnevmoplevrit zamanı məhdudlaşmış boşluq ola bilər. Ağciyərlərin kistası (yunan sözü cictic-kisə, suluq) hava və yaxud da maye ilə dolmuş boşluqdur. Kistalar tək və çoxsaylı ola bilər (kistoz ağciyər), bronxla əlaqəsi olmayan bağlı, bronxla əlaqəli açıq ola bilər. Belə kistalara çox tez-tez infeksiya düşür. Kistalar bir kameralı və çox kameralı ola bilər. Kistaların da diametri kaverna kimi 0,5 sm-dən başlamış bəzən 20 sm-ə qədər olur. Formaları yumurtavari və yaxud da şarabənzər olur. Kistalar adətən ağciyər 99 toxumasının dəyişməmiş bir nahiyəsində olurlar. İnfeksiya düşməmiş, anadangəlmə kistanın divarı 2 mm-ə qədər olur. Kistalar rentgenoqramda intensiv, yekcins, hüdudları dəqiq haşiyəli olur. Kavernadan fərqli olaraq kistanın ətrafında ocaqlı dəyişikliklər olmur. Plevra qatlarına yaxın olsa belə plevrada dəyişikliklər müşahidə olunmur. Bağlı infeksiya düşməmiş kistalar heç bir kliniki əlamətlərlə müşahidə olunmur və rentgenoloji müayinələr zamanı aşkar olunur. İnfeksiya düşmüş kistalar isə iltihabi proseslərə uyğun dəyişikliklərlə müşahidə olunur. Vərəmin destruktiv forması kimi bəzi hallarda bronxlarda spesifik dəyişikliklər aşkar oluna bilər. Xəstələrin bir hissəsində bronxların deformasiyası, divarlarında çapıqlar aşkar etmək olar ki, bu keçirilmiş vərəm prosesinin qalıqları kimi qiymətləndirilməlidir. Ağciyərlərin kavernoz vərəminin müalicəsində əsas dərmanlarla uzun müddətli müalicə aparmaq lazımdır. Patogenetik müalicə metodları geniş tətbiq olunmalıdır - qlükokortikoidlərlə, tuberkulinoterapiya, dərmanların endobronxial aerozol yolla verilməsi, intratraxeobronxial, vena daxilinə yeridilməklə. Uzun müddət kavernanın ölçülərinin azalmaması və dinamikanın olmaması kollapsoterapiya və yaxud cərrahi müalicəyə ehtiyac yaradır. Antibakterial dərmanlarla, süni pnevmotoraksın təyin olunması müsbət effekt verə bilir. Kollapsoterapiyanın effekti olmadıqda, müalicədən 3-4 ay sonra cərrahi müdaxilə məsələsi müzakirə olunmalıdır. Stasionar, sanator və ambulator müalicə olmaqla kavernoz vərəmin tam sağalması üçün antibakterial müalicənin 1,5-2 ilə qədər aparılması məsləhətdir. Faktiki olaraq kavernoz vərəmin mövcüdluğu qeyd etdiyimiz kimi 2 ilə yaxın olur. Əksər hallarda tuberkulostatik terapiyanın təsiri nəticəsində destruksiya boşluğunun sağalması və yaxud da kavernanın tam formalaşması prosesi gedir. Bir sıra hallarda kavernanın sağalması nazik birləşdirici toxuma çapığı ilə nəticələnir və bu çapıqda spesifik qranulyasiya toxuması və kazeoz-nekroz olmur. Belə nəticə yalnız təzə (elastik) və kiçik kavernalarda baş verir. Burada vacib şərtlərdən biri xəstəlik olan yerdə plevra bitişiklərinin olmamasıdır, çünki zədələnmiş ağciyər toxumasının plevraya bitişməsi və plevranın da döş qəfəsinə bitişməsi boşluğun, yəni kavernanın bağlanmasına mane olur. Başqa hallarda membranın ayrılmasından sonra kaverna artan qranulyasion toxuma ilə dolur. Bu daha sonra birləşdirici toxumaya çevrilir. Bununla birlikdə, kapsul büzüşür və aparıcı bronx obliterasiyaya uğrayır. Belə kaverna boşluğunun yerində xətti və yaxud da ulduzvari çapıq - ocaq əmələ gəlir. Kaverna boşluğunun bağlanması, onun kazeoz kütlələrlə, limfa və toxuma mayesi ilə dolması nəticəsində tuberkulomanı xatırladan homogen fokusun əmələ gəlməsi ilə nəticələnə bilir. Belə sağalma qənaətbəxş sayılmır, çünki bir sıra mənfi faktorların təsiri ilə proses kəskinləşə bilir və yenidən həmin yerdə kaverna əmələ gələ bilir. Kavernanın açıq formada sağalması da mümkündür. Belə hallarda aparıcı bronxun drenaj funksiyası qalmaqla daxili kazeoz-nekrotik qatın əsas hissəsi təmizlənir, qranulyasion qatda çoxsaylı makrofaqlar, poliblastlar, epitelioid və atipik nəhəng hüceyrələr olmaqla burada intensiv kiçik qan damarları və limfoid folikulları inkişaf edir. Tədricən kavernanın daxili səthi hamarlaşır və yastı epiteli ilə örtülməyə,ətrafında kollagen liflərdən ibarət kapsul formalaşmağa başlayır. Bunun nəticəsində boşluq, hava kistası və yaxud da bulyoz törəmə xarakteri alır, normal və yaxud sklerotik dəyişikliklərə uğramış ağciyər toxuması ilə əhatə olunur və ətrafında inkapsulyasiyaya uğramış ayrı-ayrı kazeoz ocaqlar olur. Bunlara təmizlənmiş və sanasiyaya uğramış postvərəm boşluqlar deyilir. Belə formalı boşluqlar əsas etibarilə səpələnmiş, yaxud da infiltrativ vərəmdən sonra müşahidə olunur. Xəstələrin bir qismində kavernanın divarı birləşdirici toxumaya transformasiya edir və epitelizasiyaya məruz qalır. Əksər xəstələrdə isə tam kliniki yaxşılaşma və uzunmüddətli abatsilləşməyə baxmayaraq kavernaların divarında, yəni belə qalıq boşluqların divarında inkapsulyasiyaya uğramış vərəm ocaqları qalır və spesifik Yüklə 5,05 Kb. Dostları ilə paylaş:
|