Vərəmin aşkarlanması, diaqnostikası, müalicəsi və profilaktikasına müasir yanaşmalar
Yüklə 5,05 Kb. Pdf görüntüsü
|
104 davamlılıq inkişaf edir, dərmanların fəsadları əmələ gəlir. Parenximatoz orqanlarda, mədə- bağırsaq sistemində, yaranmış funksional və morfoloji dəyişikliklər nəticəsində xəstənin vəziyyəti gün-gündən ağırlaşır, infiltrativ kazeoz dəyişikliklər inkişaf edir və sadəcə, xəstəni xilas etmək mümkün olmur. Dördüncü variant fibroz-kavernoz vərəmin ağırlaşmaları ilə müşahidə olunan dalğavari gedişə malik variantdır. Əksər hallarda ağciyər-ürək çatışmazlığı inkişaf edir, ağciyər ürəyi meydana gəlir. İlkin mərhələdə funksional dəyişikliklər о qədər dərin olmadığından, bu çox hiss olunmur sonra subkompensasiya və dekompensasiya mərhələləri inkişaf etməyə başlayır və ağciyər-ürək çatışmazlığı meydana gəlir. Xəstədə təngnəfəslik inkişaf edir, qan-damar sistemində ciddi dəyişikliklər baş verir, ürək əzələsinin distrofiyası inkişaf edir, aritmiya yaranır, kiçik qan dövranında hipertenziya meydana gəlir və ağciyər-ürək çatışmazlığı xəstəliyin klinikasında aparıcı rol oynayır və qalan əlamətlər ikinci plana keçir. İkincili ağırlaşma kimi daxili orqanların, о cümlədən böyrəklərin amiloidozu, böyrək çatışmazlığı və xroniki uremiya baş verir. Fibroz-kavernoz vərəmli xəstələrdə aparıcı əlamət ağciyər qanaxması ola bilər. Belə xəstələrdə bu əlamət tez-tez təkrar olunur. Bu həyat üçün təhlükəli olan ən ciddi əlamətdir, çünki profuz qanaxma nəticəsində xəstə boğulmadan həlak ola bilər. Ağciyər qanaxması zamanı asfiksiya, tənəffüs yollarının axan qanla tutulması nəticəsində ölüm ani anda baş verə bilər. Ölüm baş verməsə də aspirasion sətəlcəm xəstəliyin və vərəm prosesinin olduqca ciddi ağırlaşması ilə nəticələnir. Belə xəstələrdə ikincili infeksiyanın qoşulması nəticəsində xəstələrdə qeyri-spesifik pnevmonik reaksiyalar da baş verir. Xəstələrdə artropatiya, artralgiya, endokrinopatiya, Kuşinq sindromu tipli və yaxud hipofizar kaxeksiya, addisonizm, qalxanvari vəzin funksiyasının pozulması müşahidə olunur. Beləliklə, ağciyərlərin fibroz-kavermoz vərəmi zamanı kliniki əlamətlər prosesin yayılmasından, onun fazasından və ağırlaşmasından asılı olaraq rəngarəng olur. Fibroz-kavernoz vərəmin əsas əlamətləri öskürək, bəlğəm ifrazı, döş qəfəsində ağrı, zəiflik, arıqlama, yuxunun pozulması və iştahanın zəifləməsi, qanhayxırma, bədən hərarətinin yüksəlməsi, yuxu zamanı tərləmədir. Bu əlamətlərin inkişaf etməsi və dərəcəsi xəstəliyin inkişaf mərhələlərindən asılıdır. Ən çox təsadüf olunan əlamət öskürəkdir. Öskürək bəzi hallarda olmaya bilər, bəzi hallarda isə üzücü xarakter daşıyaraq, aparılan müalicəyə baxmayaraq, ara verməyə də bilər. Ağrılı, üzücü, xüsusilə gecələr müşahidə olunan öskürək bu xəstələrdə bronxların vərəmi zamanı baş verir. Xəstələrdə çox miqdarda selikli, əsas etibarilə yapışqanlı, çətin gələn bəlğəm olur. Xəstə 30-50 ml bəlğəm xaric etmək üçün uzun müddət öskürməli olur. Xəstəliyin kəskinləşməsi zamanı parakavernoz infiltrativ dəyişikliklərin və bronxogen yolla prosesin yayılması, yeni pnevmonik sahəciklərin yaranması xəstələrdə uzun müddət yüksək hərarətlə müşahidə olunur. Nəhəng kavernalı xəstələrdə kavernada yığılmış çox miqdarda irinli kazeoz kütlələr və çoxsaylı mikroflora uzunmüddətli hərarət və üzücü vəziyyət yaradır. Burada ikincili qeyri-spesifik flora vərəm infeksiyasından da artıq rol oynaya bilir. Ağciyərlərin fibroz-kavernoz vərəmi olan xəstələrin bəzi hallarda xarici görünüşündə döş qəfəsinin normal konfiqurasiyası, dərialtı piy qatının yaxşı vəziyyətdə olması və bütövlükdə xəstənin vəziyyətinin, xarici görünüşünün kafi olması nəzərə çarpır. Ancaq əksər hallarda xəstələrin xarici görünüşü xroniki vərəm prosesi üçün xarakter olan şəkil alır. Uzunmüddətli intoksikasiya, ağciyərdə, plevralardakı zədələnmə nəticəsində yaranan dəyişikliklər, bədən çəkisinin aşağı düşməsi, üzdə qırışlar, sönük baxış, dərinin quruluğu, əzələlərin zəif inkişafı xəstənin uzun müddət vərəmdən əziyyət çəkməsinə dəlalət edir. Körpücüküstü və körpücükaltı sahələrin çökməsi, qabırğaarası sahələrin dartılması, çökməsi, döş qəfəsinin yastılaşması və 105 uzanması, bir tərəfin tənəffüs aktında hərəkətdən qalması, bəzən bu tərəfin kəskin yastılaşması xəstəlik tərəfdə ağciyər və plevranın dərin dəyişikliklərə uğramasını göstərir. Habitus phthisicus əsas etibarilə ağciyərlərin fibroz-kavernoz və sirotik vərəmində müşahidə olunur. İnfiltrasiya, qalınlaşmış plevra və ağciyərlərdə inkişaf etmiş fibroz nahiyələrində perkutor səs qısalmış olur. Belə nahiyələrdə auskultasiya zamanı tənəffüsün zəifləməsi səbəbindən vezikobronxial, ancaq iri kavernaların üzərində bronxial, nəhəng kaverna üzərində isə amforik səs eşidilir. Kavernalar üzərində iri qabarcıqlı, səsli yaş xırıltılar da eşidilir. Dərində yerləşən və kiçik kavernalar üzərində xırıltıların səsi zəif olur. Kaverna daxilindəki qatı maye olduqda nəfəs alma zamanı xırıltılar eşitmək olur. Kaverna ətrafında infiltrativ dəyişikliklər olan nahiyələrdə isə orta və kiçik qabarcıqlı xırıltılar eşidilir. İri qabarcıqlı yaş xırıltıların sayı və intensivliyi kaverna daxilindəki mayenin azalması ilə zəifləyir və bu maye təmizləndikdə, kavernanın daxili divarının epitelizasiyası ilə kavernanın hələ bağlanmamasına baxmayaraq, xırıltılar tamamilə yox ola bilir. Sirrotik kapsullı köhnə kavernalar üzərində kobud ciniltini xatırladan xırıltılar eşidilir. Aparıcı bronxun mənfəzi tutularsa, auskultativ dəyişikliklər yox olur və belə kavernaya “lal” kaverna deyilir. Bu cür kavernalar rentgenoloji müayinələr zamanı aşkar oluna bilir. Qalınlaşmış plevralar altında və ağciyərin inkişaf etmiş fibroz dəyişiklikləri olarkən, kaverna dərində yerləşərkən auskultativ dəyişikliklər eşidilmir. Belə kavernalar “lal” olmur. Belə ki, bu kavernaların aparıcı bronxlarının yolları tutulmayıb, yəni xırıltıların yaranması üçün şərtlər var. Belə hallarda “oral” xırıltılar eşidilir. Fibroz-kavernoz vərəmin rentgenoloji şəkli xəstəliyin müddətindən və yayılma dərəcəsindən asılı olub öz müxtəlifliyi ilə seçilir. Ağciyərlərdə bir və ya bir neçə üzükvari kölgələr görünür, plevranın qalınlaşması, ağciyərlərin zədələnmiş hissələrində fibroz büzüşmələr və bronxogen yayılmış ocaqlar görünür. Kavernanın ölçüləri, adətən, diametri 4 sm-dən çox olur. Bəzən bütöv bir payı əhatə edə bilər. Forması qeyri-bərabər, paxlaşəkilli, əgər kavernalar bir-birinə qovuşarsa politsiklik olur. Kavernanın daxili qatının kənarı kəskin haşiyələnmiş olur, xarici qatın kənarı isə ətrafdakı ağciyər toxumasının parlaqlığı zəiflədiyinə görə haşiyələnmir.Ağciyər toxumasının fibroz dəyişiklikləri və qalınlaşmış plevra kölgələri arxasında kaverna “pəncərəsi” işıqlı olmaya da bilər. Belə hallarda kavernanın havalı boşluğu tomoqrammada yaxşı görünür. Kaverna əksər hallarda ağciyərlərin yuxarı paylarında aşkar olunur. Vərəm prosesi şiddətlənərkən iltihabi dəyişiklikərin yayılması apiko-kaudal istiqamətində getdiyindən ağciyərlərin aşağı paylarında polimorf ocaqlı və qovuşmuş kölgələr görünür. Lokal və yaxud da diffuz fibroz dəyişikliklər və emfizema ilə bağlı ağciyər toxumasının işıqlı sahəcikləri görünür. Ağciyərin kökləri fibroz dəyişikliklər nəticəsində deformasiyaya uğramışdır. Ağciyərin geniş fibroz büzüşməsi nəticəsində divar aralığı yerini dəyişir, ağciyər sahələrinin hüdudları kiçilir, qabırğa arası sahələr sıxılmış olur. О biri ağciyərdə orta və aşağı şöbələrdə periferiyaya doğru bronxogen yayılmış ocaqlar görünür ki, bunlardan da prosesin şiddətlənməsi zamanı yeni fokuslar və dağılma boşluqları yaranır. İkitərəfli fibroz-kavernoz vərəm zamanı kavernalar adətən ağciyərlərin yuxarı şöbələrində yerləşir. Bu sahələrdə müxtəlif dərəcəli fibroz dəyişikliklər də aşkar olunur. Müvafiq olaraq aşağı şöbələrdə ağciyər sahələrinin şəffaflığı artmış, güclənmiş olur. Ağciyərlərin fibroz-kavernoz vərəmi zamanı orqanizmin tuberkulinə həssaslığı müxtəlif olur. Remissiya zamanı müsbət, şiddətlənərkən isə zəif müsbət, hətta mənfi ola bilər. Qanın hemoqrammasında xəstəliyin kəskinləşdiyi dövr leykositoz 10-12xl0 9 /litr, çubuqnüvəli neytrofillərin sola meyli, eozinofillərin və limfositlərin sayının azalması, EÇS-in 30-50 mm/saata qədər sürətlənməsi nəzərə çarpır. Sidikdə kəskinləşmə zamanı bir qədər proteinuriya, tək-tək leykositlər və eritrositlər aşkar olunur. Vərəmin ağciyər qanaxması, daxili Yüklə 5,05 Kb. Dostları ilə paylaş:
|