Vərəmin aşkarlanması, diaqnostikası, müalicəsi və profilaktikasına müasir yanaşmalar
Yüklə 5,05 Kb. Pdf görüntüsü
|
100 qranulyasiya toxuması elementləri müşahidə olunur. Aktiv vərəm dəyişiklikləri kavernaya yaxın ağciyər toxumasında da qalır, bronxlarda isə vərəm qabarcıqları və epitelioid hüceyrələri müşahidə olunur. Belə hallarda kavernanın tam sanasiya olması fikri özünü doğrultmur. Kavernanın olması, tam sağalması, az qala kistavari bir boşluğun əmələ gəlməsi fikrini təsdiq etmək üçün Neff (1966-ci il) belə kavernaların punksiyası nəticəsində həmin boşluqlardan xəstələrin dörddə birində vərəm mikobakteriyaları aşkar etmişdir. Sanasiya olunmuş boşluqların bir qismi vərəm əleyhinə müalicə davam etdirilərkən tam bağlana bilir, bəziləri isə kəskinləşərək prosesin şiddətlənməsi baş verə bilir. Bu boşluğabənzər kavernanın divarının qalınlığı onun strukturundan asılıdır. Qənaətbəxş nəticə sanasiya olmuş boşluqların divarlarının çox nazik olduğu hallarda, yəni divarın qalınlığı 1-2 mm-dən çox olmadıqda baş verir. Divarı qalın və bağlanmağa meylli olmayan belə boşluqlar ətrafında prosesin şiddətlənməsi, yəni ocaqların əmələ gəlməsi boşluğun ətrafında fibrozun artmasına, yeni bronxogen ocaqların yaranmasına gətirib çıxarır ki, bu da fibroz-kavernoz ağciyər vərəminin əmələ gəlməsi ilə nəticələnir. Ağciyərin kavernoz vərəmi zamanı müalicə nəticəsində kliniki yaxşılaşmanın baş verməsinə baxmayaraq vərəm mikobakteriyaları bəlğəmdə müəyyən olunursa, bu yaxşı hal deyil. Bu prosesin aktivliyinin davam etməsinə dəlalət edir. A.Q.Xomenkonun müəyyən etdiyi kimi, ağciyərlərin kavernoz vərəminin müalicəsi zamanı bakterial populyasiyanın qalxıb düşməsi sindromu aşkar oluna bilər, yəni vərəm mikobakteriyalarının xaric olması dayanır, amma müalicənin başlanğıcından 4, 6, 8 ay sonra yenidən vərəm mikobakteriyaları xaric olunur. Bu sindrom vərəm mikobakteriyalarının anti- bakterial dərmanlara qarşı davamlılığının yaranmasını göstərən bir əlamətdir və olduqca qeyri- qənaətbəxş bir vəziyyətdir. Kliniki yaxşılaşma fonunda hemoqramda mənfi dəyişikliklər də prosesin aktivliyinə dəlalət edən simptomlardandır. Kaverna boşluqlarının bağlanmasının qarşısını alan faktorlardan biri də bronxlarda əmələ gələ bilən proseslərdir . Ona görə də bu xəstələri mütləq bronxoskopiya edərək həm də aerozol və endobronxial müalicə aparılması məsləhətdir. Endobronxial dəyişikliklər kavernanın “üfürülməsinə” və yaxud “kavernanın gərilməsinə” səbəb ola bilər. Spesifik endobronxit nəticəsində bronxların keçiriciliyi pozulur. Ona görə də kavernanın bağlanmasına ciddi əngəl yaranır. Aparıcı bronxun drenaj funksiyası bərpa olunan kimi kavernanın ölçüləri kəskin sürətdə azalmağa, kiçilməyə başlayır. Bronxoskopiyadan sonra dərhal kavernanın ölçüləri kiçilirsə, bu, kaverna divarlarının elastik olmasına dəlalət edir ki, bu da bu kaverna boşluğunun bağlanması üçün yaxşı şərtdir. Kavernanın lokalizasiyasının mühüm əhəmiyyəti vardır. Subplevral kavernalar adətən ağciyər toxumasının plevra ilə birləşməsi və belə boşluqların bağlanmasına çox böyük maneə törədən faktordur. Subplevral boşluqlar hətta kavernanın divarları elastik olduqda belə nadir hallarda bağlanır. Rentgenoqramda, tomoqramlarda kavernaların proqnozları müəyyənləşdirilərkən daxili və xarici konturları araşdırılmalıdır və kaverna ətrafındakı toxumaların vəziyyəti öyrənilməlidir. Deyilənlərin hamısı təhlil edildikdən sonra bu kavernanın müalicəsinin proqnozları müəyyənləşdirilməlidir və sağalmağa meyli olmayan və buna mane olan bir sıra faktorların aradan qaldırılması mümkün olmadıqda, bu kavernanın cərrahi üsulla müalicəsi məsələsinə baxılmalıdır. Klinisistləri daima bir məsələ düşündürür: kavernanı sağaltmaq üçün hansı müddətə qədər kimyaterapiya aparılmalıdır. Məlum təlimatlara görə bu, 6 ay müddətinə baş verməlidir. Ayrı- ayrı hallarda cərrahi müdaxilə məsələsini bir qədər tez də müzakirə etmək olar. Əgər xəstələrdə kavernanın divarları fibrozlu və çox qalındırsa, xəstələrdə polirezistentlik aşkar olunursa, xəstə mütəmadi müalicə almırsa, antibakterial müalicənin effektliyi çox aşağıdırsa, vərəm 101 mikobakteriyalarının arası kəsilmirsə, vərəm əleyhinə dərmanlara qarşı xəstədə dözümsüzlük varsa, belə hallarda cərrahi müdaxilə məsələsinə bir qədər tez baxmaq olar. 6 ay müalicədən sonra isə əgər vərəm mikobakteriyalarının xaric olması dayanırsa, kavernanın divarları nazilir və ölçüləri kiçilməyə, perifokal iltihabi proses olan ocaqlar sorulmağa başlayırsa, belə hallarda cərrahi müdaxilənin vaxtını bir qədər də uzatmaq olar və belə xəstələrə geniş patogenetik müalicə metodları; tuberkulinoterapiya, KJB müalicəsi, ultrasəs, induktotermiya, lazer və s. metodlarla müalicə tətbiq etməyə ehtiyac olur. Beləliklə, vərəm kavernasının açıq formada sağalmasına dəlalət edən ardıcıl abatsilləşmə, kavernanın daxili divarının təmizlənməsi, epitelizasiyaya uğraması və kavernanın kistaya çevrilməsi baş verdikdə cərrrahi müdaxiləyə ehtiyac qalmır. Ancaq belə hallarda sanasiya olunmuş boşluqların sonradan irinləməsi, aspergilyozun inkişafı və kista kimi dolması da müşahidə oluna bilər. AĞCİYƏRLƏRİN FİBROZ-KAVERNOZ VƏRƏMİ Ağciyər vərəminin bütün kliniki formaları şiddətlənərək fibroz-kavernoz vərəmə keçə bilər. Ağciyərlərin fibroz-kavernoz vərəmi əsasən kavernoz, infiltrativ, ocaqlı, səpələnmiş vərəm formalarından yarana bilir. Bir sıra hallarda kazeoz pnevmoniyadan, ilkin vərəm kompleksindən və nadir hallarda döş qəfəsi daxili limfa düyünlərinin vərəmindən yarana bilər. Ağciyərlərin fibroz-kavernoz vərəmi destruktiv vərəmin şiddətlənməsinin yekun mərhələsidir. İlk dəfə aşkar olunan vərəmli xəstələr arasında ağciyərlərin fibroz-kavernoz vərəmi 2%-ə qədəri təşkil edir. Bu faizin yüksək olması həmin regionda vərəmə qarşı mübarizə tədbirlərinin zəif təşkil olunmasına dəlalət edir. Ağciyərlərdə destruksiyanın - kavernanın aşkar ohmduğu təqdirdə ağciyərlərin fibroz-kavernoz vərəmi diaqnozunu qoymağa tələsmək olmaz, çünki ağciyər vərəminin bu forması üçün həm kavernanın, həm də ətrafdakı ağciyər toxumalarındakı dəyişikliklərin özünə məxsus bir sıra xüsusiyyətləri vardır ki, bunlar da çox geniş spektrli kliniki simptomo-komplekslə müşahidə olunur. Fibroz-kavernoz vərəm zamanı kavernanın inkişaf etmiş fibroz kapsulu olur. Kavernanı əhatə edən ağciyər toxumasında fibroz dəyişikliklər aşkar olunur. Ağciyər toxumasında fibrozla yanaşı emfizema, bronxoektaziya, qan damarlarında dəyişikliklər müşahidə olunur. Ağciyərlərdə bronxogen disseminasiya ocaqları olur. Divar aralığı orqanları xəstə ağciyərə tərəf yerini dəyişir. Ağciyərlərin fibroz-kavernoz vərəmində kavernanın divarı bir neçə qatdan ibarətdir. Daxili- piogen-nekrotik qat, irin və seliklə örtülmüş kəsmikvari nekroz kütləsindən ibarətdir. Bu qatda çoxsaylı vərəm mikobakteriyaları var. İkinci qat - ümumi spesifik qalın qranulyasiya toxuması qatıdır. Bundan sonra nazik, qeyri-spesifik fibroz dəyişiklikləri olan qranulyasion toxuma qatı gəlir. Bu qatlardan sonra üçüncü-qalın ümumi fibroz kapsul qatı gəlir. Fibroz kapsulun ətrafında perifokal iltihabi proses qeydə alınır ki, bu da prosesin kəskinləşməsi dövründə daha çox nəzərə çarpır. Fibroz kaverna həmişə bronx ağacı ilə əlaqəli olur. Adətən bir neçə aparıcı bronxa malik olur. Bronxların mənfəzləri kaverna divarının elementləridir. Məhz kavernanın aparıcı bronxları ağciyər toxumasına bronxogen səpələnmənin əsas səbəbkarıdır. Fibroz-kavernoz vərəm zamanı ağciyər toxumasında, xüsusilə də kaverna divarındakı damarların zədələnməsi bir sıra hallarda qanhayxırma və ağciyər qanaxmalarına, bu isə aspirasion sətəlcəmin yaranmasına səbəb olur, bəzən isə profuz qanaxmalar xəstənin ölümü ilə nəticələnir. Kaverna boşluğu əksər hallarda şarabənzər və yaxud da ellipsə bənzər şəkildə olur. Rentgenoqrammada üzüyə bənzər kölgə yaranır. Kavernanın aparıcı bronxları ilə bəlğəm xaric Yüklə 5,05 Kb. Dostları ilə paylaş:
|