126
FƏSĠL 4.
KOMMUNAL XĠDMƏTLƏRĠ SEKTORUNA ĠNVESTĠSĠYALARIN ÖZƏL SEKTORUN
EHTĠYACLARINA UYĞUNLAġDIRILMASI
Bundan əvvəlki fəsildə qeyd edildiyi kimi, Azərbaycan hökuməti infrastruktur xidmətlərinin
yaxĢılaĢdırılmasını özünün inkiĢaf strategiyasının mərkəzi elementlərindən biri hesab edir.
Müstəqillik əldə olunandan sonra Azərbaycana Sovet dövründən kifayət qədər geniĢ
infrastruktur
Ģəbəkəsi miras qalmıĢdı, lakin 1990-cı illərdə iqtisadiyyatın bərbad vəziyyəti və neft bumundan
öncə vəsait çatıĢmazlığı onun ciddi pisləĢməsi ilə nəticələnib. Eyni zamanda, pis vəziyyətdə olan
Ģəbəkə inkiĢaf etməkdə olan iqtisadiyyatın ehtiyaclarını lazımi səviyyədə ödəyə bilməyib, və bu,
ölkənin tranzit imkanlarından faydalanmasının, kənd təsərrüfatı məhsullarının bazarlara
çatdırılmasının, aqro-emal və digər yüngül sənaye sahələrinin inkiĢafının qarĢısını alan və
iqtisadiyyatın xidmət sektorlarının inkiĢafına əngəl törədən amillərdən biri olub.
Hökumətin infrastruktur sektoruna investisiya yatırmaq qərarı elektrik enerji təchizatı,
telekommunikasiya, avtomobil yolları, dəmir yolları və su təchizatına dövlət investisiyalarının
qoyulmasını və, həmçinin dövlət infrastrukturu xidmətlərinin institusional baxımdan
təkmilləĢdirilməsini sürətləndirib. Azərbaycanda həmin xidmətlərin
əhatə dairəsi və onları əldə
etmək imkanları əhəmiyyətli dərəcədə geniĢləndirilmiĢdir. Lakin infrastruktur xidmətlərinin
səmərəliliyi və
keyfiyyəti lazımi səviyyədə deyil və bu hökumətin prioritetinə çevrilməlidir, çünki
sahibkarlığın rəqabət qabiliyyətinin artırılması üçün hər iki aspektin əhəmiyyətli dərəcədə
təkmilləĢdirilməsi tələb olunur. Bu: (i) hökumət tərəfindən lazımi qaydada həyata keçirilən
maliyyə davamlılığı üzrə gündəliyin icrasının baĢa çatdırılmasını, və (ii) özəl sektorun
infrastrukturda iĢtirakının geniĢləndirilməsini tələb edəcək. Birinci istiqamət investisiya
ehtiyaclarını, xammal qiymətlərini və cari xərcləri nəzərə almaqla maliyyə dayanıqlığının təmin
edilməsini və etibarlı orta müddətli planlaĢdırmanı tələb edir. Ġkinci məqam isə özəl sektorun
uzun müddətli planda rolunun nəzərdən keçirilməsini və lazımi tənzimləyici çərçivəni və qiymət
siyasətini təmin etmək üçün hər kommunal xidmət sahəsinin bazar strukturu ilə bağlı strateji
qərarlara əsaslanan ətraflı və davamlı həll yollarının müayyənləĢdirilməsini tələb edir. Bu cür
iĢtirakın xarakteri və növləri infrastruktur sektorundan asılı olaraq fərqlənir və seçimlər digər
ölkələrin uğurlu təcrübələri, və, eyni zamanda, Azərbaycanın yerli Ģəraiti (bazarın həcmi,
strukturu və tənzimləmə potensialı) əsasında edilməlidir. Strategiya ilə bağlı qərarlar təcili qəbul
olunmalıdır, çünki neft qiymətlərinin aĢağı düĢdüyü Ģəraitdə Hökumətin infrastruktur layihələrini
yüksək templə maliyyələĢdirmək imkanı olmayacaq.
A.
G
IRIġ
4.1.
Ġnfrastruktur iqtisadi artımı və yoxsulluğun azaldılmasını Ģərtləndirən və
stimullaĢdıran ən önəmli amillərdən biridir. Hesab olunur ki,
infrastruktur bir qayda olaraq
müəssisələrin sahibləri və rəhbərlərinə istehsal, rabitə və nəqliyyat məsrəflərini azaltmağa,
məhsuldarlığı və xarici rəqabət qabiliyyətini gücləndirməyə kömək etməlidir. Bir sıra
tədqiqatların nəticələri infrastruktur və iqtisadı artım arasında möhkəm əlaqənin olmasını
göstərir.
86
Davamlı inkiĢafın dəstəklənməsi üçün infrastrukturun yalnız kəmiyyət aspekti (çıxıĢ)
86
Bax: Dünya Bankı 1994, Canning 1998, və Canning və Pedroni 1999
.