Яли Камали архивиндяки «Короьлу» дастанынын
Yüklə 1,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
lundu. 15 Dünya ədəbiyyat mənbələri içində bunun baəqa bir nüsx əsinə hənuz rast gəlinməmiədir. Yazıldıəı tarixi ilə yeni və kopya ed əni (məstənsəx-peresçik) məlum olmayan bu kitab əv- v əllər baəlı-baəına bir əsər olaraq tanınmıədı. Halbuki, sonralar 10 il q ədər əvvəlisi, Misir, əstanbul kitabxanalarında bulunan əbubəkr Abdullah ibn Aybək əl Dəvadari adlı birisinin ərəbcə bir tarix kitabı, bunun Oəuz türklərinin ortadan itən «Oəuznaməə adlı mənqəbələr kitabının bir paçası olduəunu meydana çıxardı. 16 « D ədə Qorqudə kitabının bu nüsxəsinin hər nə qədər müs əlmanlıəın oəuzlar tərəfindən qəbulundan sonra kopya edil- diyi m əlum olursa da, fəqət mündəricatı istər mövzu, istərsə yazı üsulu etibaril ə olsun, tamamən vəznli nəsr dövrünün xarakterini göst ərir. Daha yaxından görə bilmək üçün buraya imlasına toxunmadan bir neç ə nümunə alırız: «Qaranqu axəam olanda vaf-vaf ürən! Acı ayran tökiləndə çap-çap içən! G ələn xırsuzları qorqudan! Qorquduban əəmatəsilə ürküdən! Ordumın xəbərin bilürmisin, deəil bana! Qara baəım, saəlıəında eyilüklər edəm, köpək sana!ə (səh.27) « Salqum-salqum tan yell əri əsdigində Saqqallu boz ac turəay sayradıqda, B ədəvi atlar issin görüb oəradıqda, Saqq alı uzun tat əri banladıqda, Aəlı, qaralı seçilən çaəda, Qalın Oəuzun gəlini-qızı bəzənən çaəda, Köksi göz əl qaba taəlara gün dəgəndə, B əg yigitlər cilasınlar bir-birinə qoyulan çaədaə. (səh.12) 15 əsərin birincisinin nüsxəsi Drezden kitabxanasında Fleyəer kataloqunda 26 nömr ə ilə müqəyyəddir. XIX əsrin baəında Alman türkoloqlarından Diez t ərəfindən bundan kopya edilmiə baəqa bir nüsxəsi Berlin Kral kitabxanasında Perç a kataloqunun 203 nömr əsində qeyd olunmuədur. Bu ikinci kopyanın foto- qrafı alınaraq əstanbulda kitab halında basılmıədır. 16 D ərriltıcan - yazma, əstanbul, əbrahim paəa kitabxanası, 913. 145 « B əri gəlgil, baəım bəxti, evüm təxti! Evd ən çıqub yüriyəndə səlvi boylum! Topuəında sarmaəanda qara saçlum! Qurulu yaya b ənzər çatma qoəlum! Qoəa badam sıəmayan tar aəızlum! Güz almasına bənzər al yanaqlım!ə (səh.8) «Qadın ana! Qarəum alub nə bögrərsən? N ə bozlarsan, nə aəlarsan? Baərımla yürəgim nə taəlarsan? Keçmiə mənim günimi də andırarsan? Hey, ana! ərəbi atlar olan yerdə Bir qulunı olmazmı olur? Qızıl dəvələr olan yerdə Bir köəəgi olmazmı olur? Aəca qoyunlar olan yerdə Bir quzıcıəı olmazmı olur? S ən saə ol, qadın ana! Babam saə olsun! Bir m ənim gibi oəul bülünmazmı olur!ə. (səh.57) «Qarəı yatan qara taəım yıqılubdır, Ozan, s ənin xəbərin yoq. Kölg əlicə qaba aəacım kəsilübdir, Ozan, s ənin xəbərin yoq. əalma, ozan, ayıtma, ozan, Qaraluca m ən qızın nəsinə gərək, ozan?ə 17 (s əh.58) V əznli nəsrdən yavaə-yavaə heca vəzni doəmaəa baəladı. He- canın ilk təcəllisi, qədim atalar sözündə görülür. əksəriylə iki, bə- z ən dörd bölmədən ibarət olan bir qismi atalar sözü kiçik bir mən- zum ə əəklini ərz edər. ən əski atalar sözlərində bir çoxunu bizə qə- d ər nəql edən vasitə, bundan min il qədər əvvəl Mahmud əl-Hüseyn əl-Kaəqari adında bir zat tərəfindən yazılan «Divan-ül lüəət-üt 17 Oəuz türkcəsində ozan xalq əairi deməkdir. Bunlar qopuz denilən əski sazı ç alaraq m ənkibə və dastan oxurdular. XəVəsirə qədər bizim məmləkətimiz ilə əimali ərandakı Azərbaycanlı türklər arasında da bunların yaəadıəını bilyoruz. 146 türkə adında bir lüəət kitabıdır. 18 Heca v əzninin təkamülünə aid ilk s əfhalar haqqında qəti bir fikir vermək məqsədilə bundakı mənzum atalar sözünd ən bir neçəsini əski imlasilə burada nəql ediyoruz: «Qul yaəı, it buri (qurt)ə. «Alımçı Arslan, birimci siçanə. (Bürc ver ən Aslan, bürc alan siçan) « Erk əc əti em bulur (blur) əsgu əti yel bulurə (ərkəcin əti dərman olur, keçinin əti yel olur) Oəlaq yeləksiz, oəlan bələksiz (Oəlaq iliksiz, oəlan biliksiz). «Alplar bırla erəma Beklar bırla trıəmaə (Q əhrəmanlar ilə vuruəma, bəylər ilə duruəma) «Tatsız terk bulmas Baəsız berk bulmasıə (Tatsız türk olmaz, baəsız börk olmaz) Miladi 634-732 tarixl ərində rəkz olunan Orxon abidələrin- d əki kitabələrin bir çox parçaları vəznli nəər olduəu gibi, rus türkoloqlarının tədqiqi sayəsində, bunların içində vəzinli mən- zum ələr olduəu da anlaəılmıədır. 19 Bundan da kiç ik bir nümun ə alıyoruz ki, yeddi hecalı vəzn- l ərdir: 18 Hicri 164 tarixid ə yazılan “ Divani lüəət it türk”dəki atalar sözlərini əstanbul Darülfununun professorlarından Nəcib Asim toplayaraq “ əski savlar” adında bir risal ə nəər etmiədir. əstanbul, mətbə nömrə 1338. əərqi oəuz türkcəsinin h ələ yaəamaqda olan məsəllərini yoldaə H.Zeynallı çox qiymətli bir əsər olaraq basdırmıədır.(Bakı, 1926) ki, bunların içində mənzum olanları da var. 19 M ənzuməsinin müxtəlif cildlərində bu xüsusda təhlillər vardır. əəəəəəə əəəəəəəəəə əəəəəəəəə əəəəəəə əəəəəəəə əəəəəəəəəəəəəəəə əəəəəəəə. 147 Yüklə 1,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|