Yer tuzishning ilmiy asoslari

y erd a n
foydalanishning maxsus tartibiga ega hududlar 
chegaralari ham belgilanadi.
Yer egaliklarini (yerdan foydalanishlarni) tashkil etish bo'yicha 
xo'jalik/araro yer tuzish loyihalarida quyidagi masalalar yechiladi: 
yer egaligining (yerdan foydalanishning) maydoni aniqlanadi; uning
115

---

hucludda joylashishi; unga zarur yerlar tarkibini kiritish; uning qulay 
shaklini belgilash; yer egaligining (yerdan foydalanishning) to ‘g‘ri 
chegaralarini belgilash.
X o'jaliklararo yer tuzish iqtisodiy samarali b o ‘lishi kerak; shu- 
ning uch u n loyiha, loyihaviy yer egaligi (yerdan foydalanish) qan- 
chalik xo'jalikning ishlab chiqarish yoki ijtimoiy talablariga mosli- 
gini va taklif etilayotgan hududning tashkil etilishi qanday iqtisodiy 
yoki ijtim oiy sam ara berishini k o ‘rsatuvchi hisob-kitoblar bilan 
m ustahkam lanadi.
Y uqorida keltirilgan fikrlarni um um lashtirib, unga quyidagi 
qisqacha ta ’rifni berish m um kin; 
Xo'jaliklararo yer tuzish
- 
bu yangi
yer egaliklarini va yerdan foydalanishlarni tashkil etish, mavjudlarini
tartibga solish va о ‘zgartirish, maxsus yer fondlarini va maxsus
muhofaza tartibiga ega hududlarni joylashtirish, chegaralarni naturada
(joylarda) belgilash bo‘yicha tadbirlar majmuidir.
X o'jaliklararo yer tuzishda tasdiqlangan Ioyihalar asosida ajratil- 
gap yer uchastkalariga huquqlar aniqlanadi, yerga mulkiy, egalik va 
foydalanish h u q u q larih i' tasdiqiovchi yangi guvohnom alar (yoki 
boshqa hujjatlar) beriladi yoki mavjudlariga o'zgartirishlar kiritiladi.
X o'jaliklararo yer tuzishning h ar xil misollari 1 - 4-rasm larida 
k e ltirilg a n . M asa lan . 1 -rasm d a ko lx o zlar y erlari c h eg aralari 
joylashishidagi kamchiliklarni tugatish ko'rsatilgan. Bu tadbir o'tgan 
asrning 30-yillaridayoq o'tkazilgan bo'lib, unda yangi kolxozlarga 
yerdan muddatsiz foydalanish uchun davlat aktlari berildi. 2-rasm da 
kolxozlar yerdan foydalanishlarini tartibga solish misoli keltirilgan, 
ular notekis chegaralarga, yerlarning ko'p polosali joylashuviga, 
boshqalar yerlari orasiga tushib qolishi kabi kamchiliklarga ega edilar. 
Yer tuzishdan keyin yerdan foydalanishiar va ularning chegaralari 
joylashishlari yaxshilandi.
3-rasm ning 
a
va 
b
ko'rinishlanda xo'jaliklar yerdan foydalanish­
larini qayta tashkil etish ko^rsatilgart. Oldiniga ular juda katta 
o'lcham larga, notekis chegaralarga va yerlarining k o ‘p polosali joy- 
lashishiga ega edilar. Yer tuzishdan keyin uchta o'ringa to 'rtta ixcham 
va qulay chegaralardagi yerdan foydalanish paydo bo'ldi.
4 -rasm d a jam o a xo'jaligi yerlarida um um iy foydalanishdagi 
avtom obil yo'lini joylashtirishning har xil yechim lari keltirilgan. 
U lardan birida xo'jalik hududining tashkil etilishi buziladi, shuning

---

J-rasm.
Y erd an foydalanish chegaralari joylashishidagi kam chiliklarni tugatish
a) x o 'jalik la m in g o ldingi ch eg aralari;
b) yer tu zish ja ra y o n id a k am ch ilik larn i tugatish;
v) x o 'jalik la rn in g yer tu zish d a n keyingi cheg aralari.
2-rasm.
Y e rd a n fo y d alan ish lar joylash ish i
a) yer tu zish g ach a;
b) yer tu zish d an kcyin.
■S>