Genealoji TƏHLİLİ (Azərbaycan tatlarının dilinin materialları əsasında)

126
Gülsüm Hüseynova. Tat dili leksik fondunun genealoji təhlili
Duxtəni -  tikməli 
Duxtər -  qız 
Duxtərlə -  qızcığaz
Duxtərxolu -  dayıqızı
Duhunvər -  əkinin ortasından biçilmiş zolaq, dərə içərisindən dar 
keçid
Duhungir -  xalçalı qda istifadə olunan alət 
Duğ -  ayran 
Duğavo -  dovğa
Dübis -  qırx 
Düvə -  tüstü
Düvə giriftan -  tüstülənmək
Düvəli -  tüstülü
Düqəd -  ikiqat
Düdəkzərəgor -  tütəkçalan, tütəkçi 
Düdəsi -  ikiəlli Düzgün -  
düzgün Düzgüngəri -  
düzgünlük Dülvərhəm -  
ürəkbulanma Dülküftə -  
ürək döyünməsi Dülparə -  
ürək partlaması Dülüsuxtə
-  ürəyi yanmış Dülə qoğal
-  iç qoğal Dümbəl -  çiban 
Düminci -  ikinci 
Dümənöi -  ikimənalı 
Düo -  dua
Düolı -  dualı 
Düoçi -  duaçı 
Dür -  uzaq
Dür biran -  uzaqlaşmaq

---

127
Gülsüm Hüseynova. Tat dili leksik fondunun genealoji təhlili
Dürvən -  biçin 
Dürvənsaz -  biçinçi 
Düri -  uzaqlıq 
Dürtə -  uzaqda 
Düruvagəri -  ikiüzlülük
Dürü -  yalan
Dürü güftiran -  yalan danışmaq 
Dürüst saxtən -  tamamlamaq 
Dürüçigəri -  yalançılıq 
Dürügəri -  yalançılıq 
Dürəhun -  dudkeş 
Düsad -  iki yüz 
Düst-öşnö -  dost-aşna 
Düsəri -  ikibaşlı 
Düxtərgəri -  qızlıq 
Düş -  çiyin
Düş doran -  qaynaq etmək (misg.)
Düşahı -  on qəpiklik
Düşiran -  qaynamaq
Düşirə -  qaynamış
Düşirə birə -  qaynanmış
Düşməngəri soxtan -  düşmənçilik etmək
Düşunda soxtan -  qaynatmaq
Dühdürüst -  dümdüz
Dühəzar -  iki min
Dühəm -  bir-birilə, birlikdə
Dühəfteyi -  ikihəftəlik
Döy -  div
Döyüstan -  qaçmaq
Döülətbənd -  dövlətli
Döör xardən -  dolanmaq,

---

128
Gülsüm Hüseynova. Tat dili leksik fondunun genealoji təhlili
fırlanmaq, dövrə vurmaq 
Dəbboğ -  dabbaq 
Dəbboği -  dabbaqlıq (sənəti)
Dəbboğxunə -  dabbağxana 
Dəbboğçi -  dabbaqçı 
Dəbboğçigəri -  dabbaqıçılıq 
Dəbrüş -  dərviş 
Dəqüftən -  geyinmək 
Dəqə -  indi 
Dədə -  dədə
Dədəliy -  ögey dədə
Dəzən -  sancmaq 
Dəyiftan -  geyinmək 
Dəyiş soxtan -  dəyişmək 
Dəyəsiran -  yanmaq (işıq)
Dəyəsunda soxtan -  yandırtmaq 
Dəyəsundan -  yandırmaq 
Dəkərdən -  tökmək, geyinmək, örtmək 
Dəm -  dəm 
Dəmbül -  qavalı
Dəmqə -  damğa (heyvanı, insanı damğalamaq, bədənin bir 
hissəsinə dağlanmış dəmir parçası basmaqla nişanlamaq) 
Dəmicə -  indi
Dəmkeş -  qazan,  samovar ağzına qoyulan qapaq
Dəndəlik -  fıstıq ağacları  olan yer
Dənişiran -  baxmaq
Dəng -  dəng
Dəng biran -  dəng olmaq
Dəng soxtan -  dəng etmək
Dər -  qapı
Dərburirəni -  ağrıkəsici vasitə

---

129
Gülsüm Hüseynova. Tat dili leksik fondunun genealoji təhlili
Dərvoza -  darvaza 
Dərd -  dərd
Dərd doran -  dərd vermək 
Dərd kəşiran -  dərd çəkmək 
Dərz -  tikiş
Dərz duxtən -  tikiş tikmək
Dərzi -  tikişçi, dərzi
Dərzigəri -  tikişçilik,  dərzilik
Dərzən -  iynə
Dəryoz -  dəryaz, kərənti
Dərmora -  çıxmış
Dərmoran -  daxil olmaq
Dərmoran -  çıxmaq
Dərmunrostsoz -  əczaçı
Dərpəncərə -  qapı-pəncərə
Dərpəncərə -  pəncərə qapısı
Dərs dəran -  dərs demək
Dərəmum -  təmizlənmiş mum,  qara mum
Dərəhün -  dudkeş
Dərəceyin -  dərəcəli
Dərəcə -  dərəcə
Dəs əngəstən -  ələ salmaq
Dəsdər -  əl  dəyirmanı, kirkirə
Dəsmol -  dəsmal , yaylıq
Dəst -  əl
Dəst vordən -  əli  gətirmək 
Dəst doran -  əl vermək,üz vermək 
Dəstbədəst -  əl-ələ,  əlbəəl 
Dəstbətihu -  əliboş 
Dəstduraz -  əliuzun 
Dəstduraz birən -  əliuzun olmaq

---

130
Gülsüm Hüseynova. Tat dili leksik fondunun genealoji təhlili
Dəstdurazi -  əliuzunluq 
Dəstdurazi  soxtən -  əliuzunluq etmək 
Dəst-poça -  əl-ayaq, qol-qıç 
Dəstraz -  əl ilə Dəstşəft
-  əliəyri Dəstgır -  
köməkçi Dəstəbozi -  
dəstəbazlıq Dəstəbəkül
-  tısbağa
Dəstək -  qapının tutacağı 
Dəstəçin -  dəstəçin 
Dəsgirə -  toxunma səbət, zənbil 
Dəsgurun -  əliağır (adam)
Dəsöyüstan -  sürtmək, ovmaq, ovxalamaq
Dəçirən -  yığmaq
Dəh -  on Dəhyek -
onbir Dəhimin -
onuncu Dəhnə -  kilimi
(xalça) Dəhteyi -
onluq Dəhşət -  dəhşət
Dəhşətin -  dəhşətli
Dəcəl,  dəcəli,  dəcəlgəri -  dəcəl,  dəcəllik
Dəğdəğə -  qorxu, dağdağa
Dəğəl -  cığal,  dacal (özünü isə verməyən)
Dəğər -  dağar
Dəgiş -  dəyişmə
Dəgiş soxtan -  dəyişmək
Dəgəştən -  yatmaq (xəstə)
Dəən -  içində
E

---

131
Gülsüm Hüseynova. Tat dili leksik fondunun genealoji təhlili
El -  uşaq
Elçigəri -  elçilik
Elgəri -  uşaqlıq
Elgəri soxtan -  uşaqlıq etmək
Elli -  uşaqlı
Elon -  elan
Elon soxtan -  elan etmək
Eşqbozi -  eşqbazlıq
Eşqbozi  soxtan -  eşqbazlıq etmək
Etiroz -  etiraz
Etiroz soxtan -  etiraz etmək
Eyroğ -  kərənti
Ə
Ə -  önqoşma; -dan/-dən şəkilçisinə müvafiq gəlir 
Əbə -  ata Əçu
-  nədən Ədəmi
-  adam
Ədəmigəri -  adamlıq 
Ədəş -  adaş 
Ədur -  uzaqdan
Əhd -  əhd; müqavilə,  saziş Əhd 
soxtan -  əhd etmək 
Əhəngsuzundagar -  əhəng yandıran 
Əhotə -  əhatə
Əhotə soxtan -  mühasirə etmək, əhatəyə almaq 
Əhvol -  əhval
Əhvolın -  əhvallı, xoş xasiyyətli 
Əhvolot -  əhvalat 
Əjnəf -  əclaf 
Əjnəfi, əjnəfgəri -  əclaflıq

---