Geologiyasi
Neft zaxiralarini statistik
Yüklə 1,78 Mb.
|
| 8.2.2. Neft zaxiralarini statistik
metod bilan hisoblashning umumiy sxemasi 1960 yilgacha A toifali zaxiralar ikki toifaga bo’linardi: A 1 toifali (tayyorlangan zaxiralar) va A 2 toifali (razvedka qilingan zaxiralar). Hozirgi vaqtda faqat umumiy A toifali zaxiralar ajratilib, u ko’proq hajmiy metodda aniqlanadi, chunki bu usulda A 1 va A 2 toifali zaxiralarni ajratish qiyinroqdir. A 1 va A 2 toifali zaxiralarni ayrim-ayrim hisoblash faqat statistik metod bilan bajarilishi mumkin. Statistik metod asosan nefti tugayotgan konlardagi zaxiralarni qayta hisoblashda qo’llaniladi. Neft zaxiralarini statistik metod bilan hisoblashda A toifali zaxiralarni bir yo’la hisoblash qiyin kechadi, shu sababli hisoblash ishlari dastlab nefti avvaldan chiqarib olinayotgan va nefti tugayboshlagan maydonlar uchun va shu maydonda (ilgarigi A 1 toifa) neftlilik chegarasi ichida razvedka qilingan va yangi qazilgan quduqlar uchun A 2 toifa bajariladi. Bu zaxiralar yig’indisi A toifa bo’yicha umumiy zaxiralarni beradi. Sanoat ahamiyatiga molik neft zaxiralarining hisoblanadigan qiymatlari konni ishlatish tizimi va sur’atiga ko’ra o’zgarishi mumkin, shu sababli alohida konlar bo’yicha olinadigan qiymatlarni o’zaro taqqoslash uchun statistik metod qo’llaganda quyidagi amallar bajariladi: 1. Konni ishlatishning qabul qilingan sistemasiga binoan qatlamga burg’ilanadigan quduqlar bir maromdagi uchburchak to’ri bo’yicha shartli ravishda loyihalanadi va quduqlar batareya sxemasida joylashtiriladi, bunda statistik metoddan foydalanish mumkin bo’lmaydi. 2. Barcha burg’ilanishi mumkin bo’lgan va belgilangan (qabul qilingan masofaga muvofiq) quduqlar hisoblash sanasiga (odatda kalendar yilning 1 yanvariga) ishga tushirilgan, deb faraz qilinadi. 18.6-rasm. Quduqlar unumdorligining ehtimoliy egri shizig’i 398
vaqtdagi va dastlabki chegaralari o’tkaziladi va toifalar bo’yicha zaxiralar chegaralari ajratiladi. Eski (ishlatilayotgan) quduqlar bo’yicha zaxiralarni hisoblashda ehtimoliy unumdorlik egri chizig’i chiziladi. Buning uchun ikkita jadval tuziladi: 1) ehtimoliy unumdorlik egri chizig’i asosida olingan dastlabki ma’lumotlar jadvali (18.4-jadval); 2) o’rganilayotgan (tadqiqot qilinayotgan) qatlam bo’yicha hisoblash sanasida ishlab turgan quduqlar fondlari haqidagi daliliy ma’lumotlar jadvali (18.5-jadval). 18.4-jadval Ikki debit oraliqlari Debitning oylik pasayish koeffitsienti 18.5-jadval Ikki debit oraliqlari Ishlab turgan quduqlar soni Hisoblash sanasida bir quduqqa to’g’ri keladigan o’rtacha debit Ushbu jadvallarni tuzish hisoblash ishlarini bir muncha osonlashtiradi. Aytaylik, quduq debitining oldingisi 100 t/sut va keyingisi 80 t/sutka bo’lgan. Keyingi debitni oldingisiga nisbati debit pasayishini oylik koeffitsienti deyiladi, ushbu holda 80:100=0,8 ga teng. Debit pasayishining oylik koeffitsientini bilgan holda barcha keyingi debitlarni hisoblash mumkin. Masalan, 80x0,8=64 t/sut, keyingisi 64x0,8=51,2 t/sut va h.k. SHunday qilib, egri chiziq bo’yicha murakkab hisoblashlarsiz barcha keyingi debitlar aniqlanadi. SHuni e’tiborga olish kerakki, debit pasayishining oylik koeffitsienti qiymati egri chiziqning barcha uchastkalari uchun doimiy bo’laolmaydi. Daliliy ma’lumotlar jadvalini tuzishdan tashqari, ishlab turgan quduqlar fondi va hisoblash sanasida bir quduqqa to’g’ri keladigan o’rtacha debit (yoki kirish debiti) aniqlanadi. Buning uchun ehtimoliy unumdorlik egri chizig’idagi debitlar oralig’i barcha ishlayotgan quduqlar debiti oraliqlariga mos holda ajratiladi; ular uchun debit pasayishining o’rtacha oylik koeffitsientlari hisoblanadi. Belgilangan oraliqlar bo’yicha bir quduqqa to’g’ri keladigan o’rtacha kundalik (kirish) debiti quduqlar bo’yicha hisoblanadi (o’rtacha arifmetik qiymat tarzida). So’ng qoldiq zaxiralar hisoblanadi. Masalan, 18.6-jadvalda quduqlar debiti qiymati logarifmlarda berilgan. 18.6-jadval Debitning logarifmlardagi qiymati Debit pasayishining oylik koeffitsienti oldingi keyingi logarifm- larda o’rtacha miqdorga kiritilgan tuzatish raqamlarda 1 2 3 4 5 1,350 1,317 -0,033 - - 1,250 1,250 0 -0,028 0,937 399
1,100 -0,050 -0,025 0,944 1,050 1,025 -0,025 -0,031 0,931 0,950 0,930 -0,020 -0,015 0,966 0,850 0,850 0 -0,018 0,959 0,650 0,616 -0,034 -0,011 0,975 0,550 0,550 0 - - Quduq debitining oylik pasayish koeffitsientlarini aniqlash uchun quyidagi hisoblashlar bajariladi (18.7-jadval). Logarifmlarda ifodalangan keyingi debitlardan oldingilari ayriladi va debit pasayishining oylik koeffitsientlari aniqlanadi; ularga zaruriy o’rtacha tuzatishlar kiritiladi va ketma-ket turgan uchta koeffitsientlar yig’indisi olinib, uchga bo’linadi. 18.7-jadval Debit qiymati oralig’i Debit pasayishining o’rtacha oylik koeffitsienti logarifmlarda raqamlarda 1,350-1,025 22,4-10,6 0,937 1,025-1,699 10,5-0,5 0,966 Ya’ni (3 ustundan tegishli raqamlar olinadi): 0,028 3 0,050 0 0,033 , so’ng 3 ustundan keyingi uchta raqamlarni olamiz: 0,025 3 0,025 0,050 0 va h.k. Shundan so’ng antilogarifmlar va oylik pasayish koeffitsientlari raqamlarda hisoblanadi (18.6-jadvalga qarang). Debit pasayishining oylik koeffitsientlari ikkita- uchta oraliqlarga birlashtiriladi, ushbu holda ikkita oraliq uchun: birinchi oraliq (5 ustundan olinadi) 0,937 3 0,931 0,944 0,937 , ikkinchi oraliq (5 ustundan olinadi) 0,966 3 0,975 0,959 0,966 . Shunday qilib, debit oraliqlari va ularga mos keluvchi debit pasayishining o’rtacha oylik koeffitsientlari hisoblab topiladi (18.7-jadval). Debit qiymati oraliqlari 10,5 t va undan past bo’lganda quduq «umri» oxirigacha bir xil oylik pasayish koeffitsienti qabul qilinadi. Quduqning yakuniy o’rtacha sutkalik debiti shartli ravishda 0,5 t ga teng deb qabul qilingan. 400
ishlatish metodi va sharoitlariga, neft sifati va boshqa omillarga bog’liq bo’lib, uning miqdori ushbu masala bo’yicha mavjud qo’llanmalarga asoslanib belgilanadi. Yuqorida qayd qilingan debit oraliqlari bo’yicha (18.7-jadvalga qarang) barcha foydalanilayotgan quduqlar kundalik o’rtacha debitlariga ko’ra guruhlarga bo’linadi va ularning dastlabki debiti aniqlanadi. Masalan, ushbu qatlam ishlanganda 10 quduqning har biridan o’rtacha sutkalik qazib chiqarish 15 t ga teng, 15 quduqning har biridan o’rtacha sutkalik qazib chiqarish 7 t ga teng bo’lgan. Bu holda birinchi guruhdagi quduqlarga dastlabki o’rtacha debiti 15 t, ikkinchi guruhga esa 7 t deb qabul qilinadi. Vaqtincha to’xtatilgan quduqlarni hisobga olish muhim masalalardan biri hisoblanadi. Ularning debitini belgilashda oxirgi ish kunining o’rtacha sutkalik debiti (agar quduq zaxiralarni hisoblashdan 2-3 oy oldin to’xtatilgan bo’lsa) yoki yuqorida qayd qilingan ishlatish quduqlari guruhlaridan birining joriy sutkalik debiti qabul qilinadi. Quduqlarning ikki guruhi bo’yicha qoldiq zaxirani hisoblash quyidagicha bajariladi: 1. Birinchi guruh 10 ta quduqning dastlabki debiti 15 t. Debitlarning birinchi oraliqlari uchun 1 1 1 2 1 1 a K 1 K a a S , (18.16) bunda S 1 bir quduq uchun 22,4-10,6 t oraliqdagi debitlar yig’indisi; a 1 birinchi oraliqdagi 15 t ga teng dastlabki debiti; a 2 birinchi oraliqning 10,6 t.ga teng yakuniy debiti; K 1 birinchi oraliq uchun 0,937 ga teng pasayishning o’rtacha oylik koeffitsienti. Tenglikdan n q a n 1 i i 1 , bunda q i bir quduq debiti; n quduqlar soni. Demak, 65,4 15 0,937 1 0,937 10,6 15 S 1 . Debitlarning ikkinchi oralig’i uchun 2 2 2 n 2 2 a K 1 K a a S , (18.17) bunda S 2 bir quduq uchun 10,5 0,5 t oraliqdagi debitlar yig’indisi; a 2 ikkinchi oraliqdagi 10,5 t ga teng dastlabki debiti; a n 0,5 t.ga teng minimal o’rtacha 401
2 ikkinchi oraliq uchun 0,966 ga teng pasayishni o’rtacha oylik koeffitsienti. Demak, 284,2 10,5 0,966 1 0,966 0,5 10,5 S 2 . Birinchi guruh quduqlari uchun qoldiq zaxira (284,2+65,4)30 10 0,8=83904 t, bunda 30 oydagi kunlar soni; 10 birinchi guruhdagi quduqlar soni; 0,8 ishlatish koeffitsienti (bunda 0,8 qiymati shartli ravishda olingan; ishlatish koeffitsienti har qaysi muayyan hol uchun aniqlanishi zarur). 2. Ikkinchi guruh dastlabki debiti 7 t bo’lgan 15 ta quduq. YUqorida qayd qilinganlarga muvofiq 184,7 7 0,966 1 0,966 0,5 7 S 3 . Ikkinchi guruh quduqlari uchun qoldiq zaxira 184,7 30 15 0,8=66492 t. Barcha 25 ta ishlatish quduqlari bo’yicha umumiy qoldiq zaxira 83904+66492=150396 t ga teng. Yüklə 1,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|