Geterogen sistemalar uchun fazalar qoidasi 1-§. Gomogen kimyoviy jarayonda muvozanat. Muvozanat sharoitlari. Le-Shatele printsipi

2.4 – rasm. Borayotgan bosim (P₂> P₁) bilan muvozanat aralashmasidagi umumiy molekulalar soni kamayadi – tizim bosimning oshishiga “qarshilik koʻrsatadi:
a) tizimda koʻproq NO₂ molekulalari mavjud (aralash qoramtir rangga boʻyalgan); b) NO₂ molekulalarining bosimi oshganidan keyin kamroq boʻladi (rang zaiflashadi).


Inert komponentlar miqdorining taʻsiri. Inert komponentlar miqdorining muvozanat siljishiga taʻsiri bosim taʻsiriga teskari boʻlib, xuddi yuqoridagidek, ∆V belgi bilan belgilanadi. Suyultirish (inert modda miqdorining koʻpayishi) umumiy bosimning pasayishiga oʻxshaydi. (2.4) – (2.6) reaktsiyalarni hisobga olgan holda aytishimiz mumkinki, azot –vodorod aralashmasidagi inert moddalarlarning koʻpayishi (2.4) muvozanatni chapga (∆V < 0), reaksiyada (2.5) – oʻngga, va reaktsiyada (2.6) muvozanatni holati oʻzgarmaydi.


2-§. Massalar ta’siri qonunidan muvozanat doimiysini topish. Muvozanat doimiysini ifodalash usullari

Miqdoriy ravishda, kimyoviy reaktsiyadagi muvozanat holati massalar taʻsir qonuni bilan tavsiflanadi:

doimiy harorat va muvozanat sharoitida reaksiya mahsulotlarining massalari koʻpaytmasini boshlangʻich moddalarning massalari koʻpaytmasiga nisbati doimiy qiymatga ega boʻladi.
Ushbu konstantani muvozanat konstantasi K deb atashadi. Muvozanat konstantasini hisoblashda komponentlarining qisman(patsial) bosimlari p_i, konsentratsiyasi c_i yoki mollar sonidan n_i foydalanish mumkin. Kp, Kc va Kn shunga mos ravishda olinadi. Muvozanat konstantalari uchun ifodalarni quyidagi reaktsiya misolida koʻrib chiqamiz

aA + bB rR + sS ± ΔH (2.9)

Agar A, B, R va S moddalar gaz boʻlsa, u holda

bu yerda p_i – I komponentning partsial bosimi.

Agar taʻsir qiluvch massa sifatida c_i kontsentratsiya olinsa, formula quyidagi

koʻrinishda boʻladi.

Agar muvozanat holidagi mollar soni n_i va muvozanat holidagi molyar qism(moluar) N_i boʻlsa unda quyidagi ifodalarni olamiz:

h amda

Real tizimlar uchun muvozanat konstantasini uchuvchanlik f yoki aktivlik a orqali ifoda etiladi. Unda koʻriladigan reaktsiyalar uchun

(2.10)
Muvozanat konstantalari bir–biri bilan quyidagi oddiy nisbatlarda boladi:

Kp = Kc (RT)^Δn (2.11)


Kc = Kp (RT)^–Δn (2.12)

(2.13)

bu yerda,