GiRİŞ Çarlik rusyasi dönemi Öncesi karakalpak türkleri ve karakalpakistan tariHİ

 

504

1855–1864: Hive Hanlığı’nda Seyid Muhammed Han dönemi. 

12 Haziran 1856: Ernazar Alaköz’ün öldürülmesi ve Karakalpak Hanlığı’nın 

yıkılması 

1858: Hive Hanlığı’nda Konırat İsyanı. 

1859: Seyid Muhammed Hanın Karakalpakların yönetim düzeninde yaptığı 

değişiklikler. 

1863: Macar âlim-seyyah A. Vambery’nin Karakalpakistan’a gelmesi. 

1864–1938: Hive Hanlığı’nda II. Muhammed Rahim Han dönemi. 

1869: Ruslar tarafından Kransovodsk Kalesi’nin yapılması. 

1869: Türkistan valisi Kaufman’ın Hive hükümdarı II. Seyid Muhammed Rahim 

Hana nota vermesi. 

1872: Hive elçisi Bala Ernazar Kabıloğlu’nun Orenburg’a gitmesi. 

3 Aralık 1872: Rusya hükûmetinin Hive Hanlığı’nı işgale karar vermesi. 

1872: İngiltere ve Rusya’nın Orta Asya’yı paylaşma konusunda anlaşması. 

Mart 1872:  İngilizlerin tavsiyesiyle Hive elçilerinin Afganistan ve Hindistan’a 

gitmesi. 

Şubat 1873: Rusya’nın Hive seferine başlaması. 

Mayıs 1873: Rus General Verevkin’in Mangıt şehrini işgal etmesi. 

29 Mayıs 1873: Rusya’nın Hive’yi işgali. 

2 Haziran 1873: General Kaufman ile II. Seyid Muhammed Rahim Hanın barış 

görüşmeleri. 

6 Haziran 1873: Rus General Kaufman ile II. Seyid Muhammed Rahim Han 

arasında geçici yasanın imzalanması. 

12 Ağustos 1873: Rusya ile Hive arasında Gendimian Antlaşması’nın imzalanması. 

21 Ağustos 1873:  Petro-Aleks şehrinin temellerinin atılması. 

26 Ağustos 1873: Amuderya Bölgesi yönetimi hakkında geçici yasanın Türkistan 

valisi K. P. Kaufman tarafından onaylanması. 

1873:  Albay A. V. Kaulbars başkanlığındaki gezi grubunun Karakalpakistan’a 

gelmesi. 

1874: Türkistan Valiliği’ne bağlı Amuderya Kolu’nun kurulması. 

9 Mart 1874: Amuderya Bölümü yönetimine dair yasanın Rusya İmparatoru 

Alexander tarafından tasdik edilmesi. 

---

 

505

1874: Amuderya Bölgesi’nin, Amuderya Kolu olarak adlandırılması. 

1874: Petro-Aleks Erkek Yüksekokulunun açılması. 

1874: Rusya coğrafî gezi grubunun Amuderya Kolu’na gelmesi. 

1875: N. Karazin tarafından Karakalpak masallarının yayımlanması. 

1875: Karakalpakların yaşadığı Amuderya Kolu’na Rus tarımcıların göç ettirilmesi. 

1875–1876: Albay Nosoviç başkanlığındaki komisyonun Amuderya Kolu’nda 

çalışması. 

19 Haziran 1877: Türkistan’ın sulanmasına dair geçici yasanın kabul edilmesi. 

1877: Amuderya Kolu’nda toprak yasasının kabul edilmesi. 

1881–1891: Amuderya Kolu’na bağlı  Şorahan Bölgesinde Baba Göklen 

Ayaklanması. 

1885: Petro-Aleks Kız Yüksekokulunun açılması. 

12 Haziran 1886: Türkistan’ın yönetimine dair yasanın Rusya İmparatoru Alexander 

tarafından onaylanması. 

1886: Rusya’nın, Türkistan’ı tamamen işgal etmesi. 

1887: Karakalpakistan’da ilk Rus okulunun açılması. 

1887: Çimbay Yağ Fabrikasının kurulması. 

1890: Amuderya Kolu’nda ipekçilik tarımının yaygınlaşması. 

1890: Çimbay ve Şorahan’da Rus okullarının açılması. 

1890: Hive Hanlığı’ndaki vergi sisteminin değiştirilerek ürün vergisinin para 

vergisine dönüştürülmesi. 

1891:  Karakalpaklar hakkında materyallerin Rusokova tarafından Kazan şehrinde 

yayımlanması. 

6 Mart 1899: Tallık nahiyesinde halk ayaklanması. 

Mart 1900: Nökis nahiyesinde çıkan çiftçiler hareketi. 

1900–1903: Koblan ve Edige destanlarının Belyayev tarafından yayımlanması. 

1901: Alpamıs destanının yayımlanması. 

1905: Amuderya Kolu’nda çalışan posta çalışanlarının grevi. 

1907: Petro-Aleks’te şehir kütüphanesinin açılması.  

1907: Amuderya Kolu’nda ilk cedit (yeni usul) okulunun açılması. 

1907: Davkara nahiyesinde çıkan çiftçiler hareketi. 

1908: Petro-Aleks’te askerlerin isyan hareketleri. 

---

 

506

1909: Güldürsün şehrinde çıkan çiftçiler hareketi. 

1910–1918: Hive Hanlığı’nda Esfendiyar (İsfendiyar) Han dönemi. 

1911: Çimbay bölgesinde açlık ve sefaletin başlaması. 

1914: Rus balıkçıların Karakalpakistan’a göç ettirilmesine karşı  çıkan Terbenbes 

köyü sakinlerinin silâhlı ayaklanması. 

8 Ocak 1916: Hive Hanlığı’nda Hocaeli Ayaklanması’nın başlaması. 

Şubat 1916: Cüneyt Han başkanlığındaki Türkmenlerin Hive Hanlığı’na karşı 

isyanı. 

25 Haziran 1916: Rusya İmparatoru II. Nikolay’ın Rus olmayan halkların askerî 

hizmete alınmasına dair fermanının yayımlanması. 

11 Temmuz 1916: Rusya İmparatorunun yerli halklardan tutuklulara af ilânı. 

24 Temmuz 1916: Şorahan Bölgesine bağlı Törtkül nahiyesi kadınlarının Rusya 

imparatorunun iş yükümlülüklerine dair fermanına karşı ayaklanması. 

27 Temmuz 1916: Çimbay Bölgesinde Rusya İmparatorunun askerî hizmet 

fermanına karşı ayaklanmaların başlaması. 

29 Temmuz 1916: Çimbay Komiseri Mikeljanyan’ın ayaklanma sonucunda 

öldürülmesi. 

4 Ağustos 1916: Moynak, Ürge, Üçsay, Zayır ve Terbenbes’te ayaklanmalar. 

Eylül 1916: Davkara Nahiyesi Ayaklanması. 

26 Eylül 1916: Tallık Nahiyesi Ayaklanması. 

7 Mart 1917: Petro-Aleks’te geçici hükûmetin kurulması. 

17 Mart 1917: Petro-Aleks’te sosyal güvenlik komitesinin kurulması. 

Mayıs 1917: Müslümanlar Milletvekilleri Birinci Kurultayı Toplantısı. Meslis-i 

Şûra-i İslâmın oluşturulması. 

12 Mayıs 1919: Amuderya Kolu toprak ve suya dair geçici yasanın onaylanması. 

Haziran 1919: M. R. Vaniçkin başkanlığındaki askerî komisyonun Zayır’a gelmesi. 

Haziran 1919: Sovyet hükûmetine karşı oldukları için Karakalpakistan’a sürgün 

edilen Ataman M. Filçev başkanlığındaki Urallı Kazakların Zayır’dan Çimbay’a 

gelmesi. 

29 Temmuz 1919: Hristoforov başkanlığındaki komisyonun Karakalpakistan’a 

gelmesi. 

---