GiRİŞ Çarlik rusyasi dönemi Öncesi karakalpak türkleri ve karakalpakistan tariHİ

 

501

Sanat ve tiyatro alanında Alpamıs, Emîr Timur vd. destanlardan tiyatro ve 

opera eserleri yapılmıştır. Karakalpak ressamların yapmış olduğu tablolar yurt 

dışında sergilenmiş ve ülkenin tanıtımı sağlanmıştır.  

 

Uluslararası alanda ise dünya örgütlerine üye olunmuş ve her ülkeyle 

menfaatler çerçevesinde ilişki politikasına uygun olarak hareket edilmiştir. XXI. 

yüzyılın eşiğindeki Karakalpakistan özgürce nefes alabilme imkânıyla geleceğe 

umutla bakmaktadır. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

502

KRONOLOJİ 

1017: Gazneliler hükümdarı Sultan Mahmud’un Harezm’i fethi. 

1060: Kıpçakların İtil boylarına hareket ederek Rus topraklarına hücum etmesi. 

1140: Rusların Karadeniz’in kuzeyinde yaşayan Türk kabilelerini Çornıye Klobuki 

(Karakalpaklılar) olarak adlandırmaya başlaması. 

1146: Çornıye Klobuki (Karakalpaklılar) kabileler birliğinin kurulması. 

1218–1221: Cengiz Hanın Harezm’e saldırısı. 

1312–1342: Özbek Hanın hâkimiyet dönemi. 

1340: Arap seyyah İbn-i Batuta’nın Harezm’i ziyareti. 

1430: Kazakların bağımsız bir kabile olarak anılmaya başlaması. 

1499–1500: Şibanî Hanın Türkistan’ı ele geçirmesi. 

1500–1598: Türkistan’da Özbek hâkimiyeti. 

1510: İran şahı I. İsmail’in Özbek Hanlığı’na saldırarak bütün Harezm topraklarını 

ele geçirmesi ve Özbek Hanlığı’nın ikiye ayrılması. 

1512: Özbek hanlarının yönetimleri altında Hive Hanlığı’nın oluşması. 

1556:  Astrahan Hanlığı’nın Çarlık Rusyası tarafından işgal edilmesi. 

1578: Bugünkü Karakalpakların tarihî belgelerde ilk defa geçtiği tarih.  

1578–1582: Karakalpakların Buhara Hanlığı’ndaki siyasî olaylara karışması. 

1599–1753: Mâverâünnehir’de Cuci Han soyundan gelen, ana tarafından da 

Şibanîlerle akraba olan Özbek hanedanlarından biri Cemşidlerin (Astarhanidlerin) 

hüküm sürmesi. 

1693–1748: Kazak Küçük Cüz hâkimi Ebu’l-Hayr Han dönemi. 

1714: A. Bekoviç Çerkasskiy başkanlığındaki askerî nitelikli gezi grubunun 

oluşturulması. Arallı kabilelerin Hive hükümdarı Yadigâr Hana karşı isyanı. 

1717: A. Bekoviç Çerkasskiy bölüğünün Hive askerleri tarafından baskına uğraması. 

1721: Rus Elçisi D. T. Verşinin’in Karakalpaklara gelmesi. Karakalpak İşim 

Muhammed Hanın Rusya’ya elçi göndermesi. 

1723: Kalmukların, Karakalpaklara ve Kazaklara saldırması ve onları topraklarından 

etmeleri. 

1730: Küçük Cüz Kazaklarının Rusya hâkimiyetini kabul etmesi. 

1740: İran hükümdarı Nadir Şahın, Hive Hanlığı’nı işgal etmesi. 

1742–1743: Gladişev’in, Karakalpaklara elçi olarak gelmesi. 

---

 

503

1743: Karakalpakların Küçük Cüz hâkimiyetinden çıkarak Rusya hâkimiyetini kabul 

etmesi. Küçük Cüz hâkimi Ebu’l-Hayr Hanın Karakalpaklara saldırısı. 

1746–1747: Orta Cüz Kazaklarının hâkimi Abılay Sultanın, Sırderya boylarında 

yaşayan Karakalpaklara saldırması. 

1753–1920: Mâverâünnehir’de Özbek hanedanlarından Mangıt hanedanının hüküm 

sürmesi. 

1754: Karakalpakların, Buhara Hanlığı hâkimiyetine girmesi. 

1760: Hive Hanlığı’nda yönetimin Yamud kabilesinin eline geçmesi. 

1770–1790: Hive Hanlığı’nda Muhammed Emin İnak dönemi. 

1804–1806: Hive Hanlığı’nda Eltuzer Muhammed dönemi. 

1806–1810: Türkmen Töre Murat Sufi Beyin Karakalpaklarla birlikte Hive hanlarına 

karşı mücadelesi. 

1806–1825: Hive Hanlığı’nda Muhammed Rahim Han dönemi. 

1810: Aral boyunda yaşayan Karakalpakların Hive hâkimiyetini kabul etmesi. 

1824: Küçük Cüz Kazaklarında, han yönetiminin oluşması. 

1825–1826: F. Berg başkanlığındaki gezi grubunun Karakalpakistan’daki faaliyetleri 

1825–1842: Hive Hanlığı’nda Allahkulu Han dönemi. 

1827–1828: Karakalpak Aydost Bey başkanlığında Hive Hanlığı’nda çıkan isyan. 

1839:  Orenburg valisi V. A. Perovskiy başkanlığında Hive Hanlığı’na düzenlenen 

sefer. 

1843–1845: Hive Hanlığı’nda Rahimkulu Han dönemi.  

1845–1855: Hive Hanlığı’nda Muhammed Rahim Han dönemi. 

1845: Ruslar tarafından Orenburg ve Ural kalelerinin yapılması. 

1847: Ruslar tarafından Raim Kalesi’nin yapılması. 

1848–1859: Rusya’ya karşı Aral Filosunun kurulması. 

1851: Raim Kalesi’nin Aralsk olarak adlandırılması. 

1852: Rusya’nın Akmescit üzerine yaptığı sefer. 

1853: Akmescit’in Rusya tarafından işgal edilmesi. 

1855–1856: Hive Hanlığı’nda Abdullah Han dönemi. 

1855–1856: Karakalpakların Ernazar Alaköz liderliğinde Hive Hanlığı’na karşı 

yürüttüğü isyan hareketleri. Zarlık Han liderliğinde Karakalpak (Aral) Hanlığı’nın 

kurulması. 

---