Shartli ravishda ulami
ikki
guruhga bo‘lish
mumkin -
transmembranal diffuziya va vezikulyar transport.
O D D IY
D IFFU Z IY A
T A SH U V C H I
K A N A L
O Q SIL
1
(-)
Rasm 2.2. Transmembranal diffuziyaning asosiy ко ‘rinishlari.
Transmembranal diffuziya
o ‘z navbatida
oddiy (passiv),
engillashtirilgan va aktiv
shakllarda amalga oshirilishi mumkin.
Oddiy diffuziyada
kichik molekulalar plazmolemma oqsillari
hosil
qilgan maxsus kanallar orqali bevosita, hech qanday energiya
sarflanmasdan
o ‘tadi.
Masalan,
suv
molekulalari
passiv
xarakatlanib,
akvaporinlar
deb
nomlanuvchi transmembranal
oqsillar orqali ko‘p marotaba o ‘tadi. Ammo aksariyat ko‘pchilik
moddalarning plazmolemma orqali o ‘tishi maxsus tashuvchi
oqsillar (yuk oqsillari) yordamida amalga oshiriladi (rasm 2.2).
Ushbu oqsillar yoki ularning lipoproteid komplekslari substrat
bilan yopishib, uning plazmolemma orqali o ‘tishini engillashtiradi
(,engillashtirilgan diffuziya).
Odatda
oddiy va engillashtirilgan
diffuziya
kichik
molekulali
birikmalarning
kontsentratsiya
gradienti yo‘nalishida bo‘lib, bunda energiya sarflanishi talab
42
qilinmaydi.
Aktiv,
ya'ni, kontsentratsiya gradientiga qarama-
qarshi yo'nalishdagi (kontsentratsiya
past joydan kontsentratsiya
yuqori boMgan joyga) transportni amalga oshirish uchun energiya
taiab qilinadi. B a’zi ionlar, Na+, K+ va Ca^2 integral oqsillar orqali
huiayra membranasidan ion kanallari
yoki ion nasoslari orqali
o’tadi. Bu kanallarda ionlar (Na+. K+ ) yordamida faollashuvchi
ATF-ала fennenti mavjud boMib- u ATFni parchalaydi. Ajralib
chiqqan energiya moddalaming aktiv transporti uchun sarflanadi.
i4X
1
s t n o s
o s n '.v u
T\T)OT.vrrOZ
Dostları ilə paylaş: