|
Gistologiya, stitologiya vaGistologiya Sitologiya embriologiyastereotsiliyalar
uchraydi.
Ularning vazifalari xilma xil boMib, shu a ’zolarning faoliyatini
to ‘laqon ta’minlashga ixtisoslashgan bo‘ladi.
Nafas o ‘tkazish y o ‘llari (burun b o ‘shlig‘i, traxeya, bronxlar)
va boshqa ba’zi bir a ’zolar (bachadon naylari) hujayralarining
apikal qismida uzunligi 5 -1 0 mkm, kengligi 0,2 mkm boMgan
maxsus tuzilm alar -
kiprikchalar
joylashgan. Kiprikchalarni
ichki zonasida 9 ju ft periferik va 1 ju ft markaziy
mikronay-
chalardan
iborat boMgan
aksonema
boMib, ular o ‘zlarida
tubulin-dinein va tubulin-kinezin oqsillari majmualarini saqlaydi.
Aksonemaning borligi bilan kiprikchalar tuzilish jihatdan
mikrovorsinkalardan tubdan farq qiiadi. Dinein va kinezin
oqsilida ATFaza aktivligi boMganligi tufayli energiya ajratib
chiqariladi va kiprikchalar faqat m a’lum bir yo‘nalishda harakat
qilish
qobiliyatiga
ega
boMadi.
Odatda
kiprikchalarning
tebranishi hujayra yuzasidagi suyuqlikni, u bilan birga esa yot
zarrachalam i tashqi muhit tom on harakatga keltiradi. Kiprikcha
aksonemasining tub qismida bazal tanacha joylashgan boMib, u 9
dona tripletdan, y a’ni har biri uchtadan m ikronaycha tutuvchi
majmuadan iborat. Barcha tripletlar aylana shaklda, tanachaning
faqat periferiyasida joylashadi, markazida esa mikronaychalar
boMmaydi. Bazal tanacha yangi mikronaychalar yigMladigan
markaz hisoblanadi. M uvozanat a ’zosining sezuvchi tukli
hujayralarida kiprikchalarga o ‘xshash tuzilishga ega boMgan
(mikronaychalari bor) maxsus tuzilm alar -
kinotsiliya
mavjud.
Markazida mikronaychalardan iborat aksonema tutuvchi yana bir
noyob tuzilma - bu spermatozoidlarning
xivchin
qismidir. Odam
spermatozoidi xivchinining uzunligi 50-55 mkm, y o ‘g ‘onligi
0,2-0,5 mkm boMib, u hujayraning faol harakatchanligini
ta ’minlaydi.
Dostları ilə paylaş: |
|
|