Gistologiya, stitologiya va

birlashtiruvchi plastinka 
deyiladi. 
Sitoplazma ichidagi mikrofilamentlar shu plastinkaga yopishadi.
4. 
Tirqishli tutashish (neksus) -
bu tutashishda ikki q o ‘shni 
hujayralar plazmatik membranalari orasida 2 -3 nm kenglikda 
oraliq 
(tirqish) 
qoladi. 
Ikki 
q o ‘shni 
hujayra 
plazmatik 
membranalarining oqsillari birgalikda silindr shaklidagi tuzilmalar 
(konneksonlar) hosil qilib joylashadi. Har bir konneksonda ikki 
hujayrani bir-biriga b o g ‘lovchi kanalchalar mavjud bo‘lib, ular 
orqali ionlar va kichik molekulali birikmalar bir hujayradan 
ikkinchi 
hujayraga 
o ‘tadi. 
Ikkala 
hujayradagi 
konnekson 
oqsillarining teshigi bir-biriga to ‘g ‘ri kelganda kanal ochiq 
b o ‘ladi, oqsillar o ‘z holatini o ‘zgartirsa kanal yopiladi. Shunday
51

---

qilib, tirqishli tutashish hujayralararo ionlar va turli molekulalar 
almashinuvida muhim o ‘rin tutadi. Undan tashqari, bu tutashish 
orqali bir hujayradan ikkinchi hujayraga qo‘zg‘atuvchi impulslar 
tarqalishi mumkin (masalan, yurak mushak hujayralarida).
5. Hujayra yon yuzasidagn 
interdigitatsiyalar
tez o ‘zga- 
ruvchan tuzilma bo‘lib, bunda bir hujayraning barmoqsimon 
sitoplazmatik o ‘siqchalari qo‘shni hujayraning xuddi shunday 
o ‘siqchalari orasiga kirib birlashadi.
6. 
Sinapslar va sinaptik birikish.
Bu bog‘lanish nerv hujayra­
lari uchun xos. Sinaps ikki nerv hujayrasi orasida - neyronlararo 
sinaps yoki nerv va nerv boMmagan tuzilmalar (retseptor va 
effektorlar) orasida boMishi mumkin («Nerv to ‘qimasi»-ga q.).
Bazal 
plazmatik 
membrananing 
maxsus 
tuzilmalari.
K o‘pchilik epiteliy hujayralarning bazal plazmatik membranasi 
tekis. Lekin suv va ionlaming transportida ishtirok etuvchi 
hujayralarning bazal plazmatik membranalari tekis boMmay, 
k o ‘pgina burmalar hosil qiiadi. Burmalaming kattaligi turli 
hujayralarda turlicha boMadi. Masalan, ko‘zning oldingi kamerasi 
hujayralari, miyaning xorioidal chigali hujayralaridagi burmalar 
son jihatidan kam va yuza joylashgan boMadi. Lekin buyrak 
nefronining proksimal, distal qismlaridagi, bezlaming soMak 
chiqaruv naylaridagi hujayralar natriy ionini kontsentratsiyasi 
yuqori boMgan muhitga haydagani uchun bazal plazmatik 
membrana burmasi kuchli rivojlangan. Bazal plazmatik membrana 
burmasi orasida yirik mitoxondriyalar bor. Bunday bazal 
plazmolemmada ionlaming aktiv transportida ishtirok etuvchi 
natriy va kaliy bilan aktivlanuvchi adenozintrifosfatazaning 
(Na+,K+/ATF-aza) 
yuqori 
faolligi 
kuzatiladi. 
Ferment 
sistemasining mitoxondriyalar bilan yaqin joylashishiga qarab, bu 
ikki sistemani morfologik jihatdan