Gistologiya, stitologiya va

membranasiz organellalar - proteasomalar
yordamida baitaraf qilinadi. Proteasomalar c'zida nolizosomal 
proteinaza fermentlari saqlovchi membranasiz oqsil komplekslaridir. 
Ular oqsil degradatsiyasi jarayonida maxsus polipeptid -
ubikvitin
bilan hamkorlikda faoliyat ko‘ rsatadi. Ubikvitin organizmning barcha 
hujayralarida (lot.ubique - hamma joyda) boMib, uning asosiy vazifasi 
hujayraga ortiq keraksiz, yoki u uchun zararli bo'lgan oqsillarni 
nishonlab berishdir. Ubikvitin bilan nishonlangan oqsil molekulalari 
osongina tanib olinadi va proteasoma 
fermentldn 
yordamida 
parchalanadi. Hosil bo'lgan aminokislotalar qaytadan yangi oqsillar 
sintezi uchun ishlatilishi mumkin. Lizosomalardan farqli o laroq, 
proteasoma-ubikvitin tizimi oqsillarga alohida olingan molekulalar 
darajasida ta’ sir ko‘ rsatadi, lizosomalar esa yirik massalarrn (masalan. 
viruslar.bakteriyalar) parchalaydi. Proteasomalar hujayrada kcchadigan 
muhim jarayonlami, jumladan, hujayra siklini, silokinlar ishlab 
chiqarishni, angiogenezni boshqarishda ishtirok eiadi. Ular shikast- 
langan va o ‘ sma mutant oqsillarni yo'q qiiadi.
Sitoskelet
Sitoplazmaning 
sitoskeleti
murakkab to'r b o'lib. mikro­
naychalar, mikrofilamentlar (aktin filamentlar) va oraliq filament- 
lardan iborat (rasm 2.9).
Sitoskelet tarkibiga kiruvchi oqsillar hujayraning shaklini 
ushlab turish, organellalar va sitoplazmatik puukchalarning 
xarakatida muhim rol o ‘ ynaydi. Sitoskelet komponentlari o '/ig a
xos to‘ r hosil qilib, sitoplazmaning tayanch karkasini hosil qiiadi. 
sitozolda oqim harakati va umuman hujayra xarakatmi. hujayra 
b o ‘ linish davrida esa xromosomalarni bir tekis laqsimlanislvni 
ta’ minlaydi.
72

---

m tk r o fila n ie n tla r