Gistokimyo va sitokimyo hujayra tuzilmalarining kimyoviy
tarkibini va ularning taqsimlanishini o ‘rganishga imkon beradi. Bu
esa o‘rganilayotgan tuzilmalaming funksional holati va modda
almashinuvi to ‘g ‘risida to ‘g ‘ri m a’lumot olishimizga yordam be
radi. Gistokimyo usullari tuzilmalardagi aminokislotalar, oqsil,
nuklein kislotalar, turli tipdagi uglevodlar, lipidlarni aniqlashga,
fermentlarning
aktivligini
belgilashga yordam
beradi.
Bu
moddalarni aniqlash reaktiv bilan to ‘qima va hujayra tarkibiga
kiruvchi substrat orasidagi o ‘ziga xos reaksiyaga bog‘liq.
Gistologiyada
immunogistokimyo usuli ham keng qo‘llaniladi.
Bu usul asosida to ‘qimalarda va hujayralarda mavjud turli xil
kimyoviy xususiyatlarga ega bo‘lgan moddalarni (gormonlar,
retseptor va hokazo) shu moddalarga qarshi olingan monoklonal
antitanalar yordamida aniqlash yotadi. Antitanalarni nishoniash
maqsadida turli fermentlar (peroksidaza, iuiqoriy fosfataza),
elektron mikroskopiyada esa ferritin yoki kolloid oltin ishlatilishi
mumkin. Immunogistokimyo usuli ayniqsa onkogistologiyada,
turli xil o ‘smalami tashxislashda keng qo‘llaniladi.
Hujayraning turli tarkibiy qismlarini (yadro, mitoxondriya,
mikrosoma) ajratish uchun differensial sentrifugalash usuli qo‘l-
laniladi. Ajratish uchun supersentrifuga (minutiga 20 000 —
40000-marta aylanuvchi) va ultrasentrifuga (100000 - 150000-
marta aylanuvchi) ishlatiladi.
Gistokimyo va sitokimyoning zamonaviy usullaridan
radio- avtografiya usuli alohida o'rin tutadi. U tuzilmalardagi modda alma-
shinuvini to‘liqroq o‘rganishga imkon yaratadi. Bu usul asosida
radioaktiv moddalarni (fosfor R32, uglerod Si4, og‘ir vodorod - N3)
yoki ular bilan nishonlangan moddalaming biri kiritilib, ma’lum vaqt
oralig‘ida ularning miqdorini to‘qima va organlarda aniqlash yotadi.
21
Bu usul bilan nishonli aminokislotalaming oqsil tarkibiga kirishini,
nuklein kislotalaming hosil bo‘lishini, nishonlangan hujayralarning
migratsiyasini o'rganish mumkin.