Glossariy metrologiya – o‘lchashlar haqidagi fan. Nazariy metrologiya

Nisbiy xatolik – absolyut xatolikni o‘lchanayotgan kattalikning haqiqiy qiymatiga nisbatini bildiradigan va foizlarda ifodalanadigan xatolik.


Statik xatoliklar – vaqt mobaynida kattalikning o‘zgarishiga bog‘liq bo‘lmagan xatoliklar.
Dinamik xatoliklar – o‘lchanayotgan kattalikning vaqt mobaynida o‘zgarishiga bog‘liq bo‘lgan xatoliklar.
Asosiy xatolik - normal (graduirovka) sharoitda ishlatiladigan asboblarida hosil bo‘ladigan xatolik.
Qo‘shimcha xatolik – o‘lchash asbobi normal (graduirovka) sharoitdan farqli bo‘lgan tashqi sharoitda ishlatilganda hosil bo‘ladigan xatolik.
Additiv xatolik - o‘lchanayotgan kattalikning o‘zgarishiga bog‘liq bo‘lmagan o‘lchash vositasining xatoligi.
Multiplikativ xatolik - o‘lchanayotgan kattalikning o‘zgarishiga mutanosib ravishda o‘zgaradigan xatolik.
Muntazam xatolik - umumiy xatolikning takroriy o‘lchashlar mobaynida muayyan qonuniyat asosida hosil bo‘ladigan, saqlanadigan yoki o‘zgaradigan tashkil etuvchisi.
Uslubiy xatolik - o‘lchash usulining nazariy jihatdan aniq assolanmaganligi natijasida kelib chiqadigan xatolik.
Asbobiy xatolik - o‘lchash vositalarining konstruktiv kamchiliklari tufayli kelib chiqadigan xatolik.
Sub’ektiv xatolik – kuzatuvchining aybi bilan chiqadigan xatolik.
O‘lchashlar noaniqligi – o‘lchash natijalari bilan bog‘liq bo‘lgan va o‘lchanayotgan kattalikka yetarli asos bilan qo‘shib yozilishi mumkin bo‘lgan qiymatlar tarqoqligini (sochilishini) tavsiflovchi parametr.
Standart noaniqlik – standart og‘ish sifatida ifoda etilgan o‘lchash natijasining noaniqligi.
To‘liq noaniqlik – chegarasida o‘lchanayotgan kattalikka yetarli asos bilan qo‘shib yozilishi mumkin bo‘lgan qiymatlar taqsimotining katta qismi joylashgan o‘lchash natijasi atrofidagi oraliqni aniqlovchi kattalik.
Kattalik bahosining standart noaniqligi – o‘rta arifmetik qiymatning standart og‘ishi sifatida ifodalangan, o‘lchash natijasining noaniqligidir. 238


Yig‘indi standart noaniqlik – bir necha o‘zaro matematik bog‘langan kattalik qiymatlari asosida natija olingandagi, o‘lchash natijalari standart noaniqligidir.
Kengaytirilgan noaniqlik – o‘lchash natijasi atrofidagi intervalni xarakterlovchi kattalik bo‘lib, kutilaлtgan ehtimollik qamarovida o‘lchash natijasi qiymatlarining taqsimlanishini ifodalaydi.