Guliston davlat universiteti oziq-ovqat texnologiyalari kafedrasi

Banka shakli	Bankaning nominal sig’imi
Fizik tarani shartli bankaga o’girish koeffitsienti
1 2 8 5	Tsilindr	104 176 250 251	0,295 0,500 0,707 0,710
6 7 8 8 10 11 12		270,2 318,0 353,4 375,0 484,0 478,0 570,0	0,765 0,919 1,000 1,078 1,370 1,352 1,611
14 15 20 21		3033,0 8795,0 150,0 127,0	8,480 24,914 0,425 0,358
22 23 25 27		142,0 200,0 5289,0 3033,0	0,400 0,565 15,000 8,582
16 17 18 28	To’g’ri burchakli	101,0 159,0 245,0 54,0	0,285 0,450 0,700 0,152
29 32 19 30	Oval	218,0 320,0 235,0 106,0	0,617 0,905 0,665 0,296
20 31 33	Eliptik	430,0 230,0 1032,0	1,216 0,650 2,920

6-misol. 20 kg 88% namlikka ega sabzi kovurishga keldi. Qovurishdan keyin 10 kg 12% yog’li sabzi hosil bo’ldi. Qovurilgan sabzi tarkibidagi namlik topilsin.
Formuladagi qovurilgan sabzi miqdoriga tuzatish kiritib quyidagi tenglamani olamiz:

bundan
, yoki
Yechim to’g’riligini tekshirish: 10 kg qovurilgan sabzida quruq modda miqdori quyidagilardan iborat:

1. 
   Qovurilgan xom ashyo hisobidan kg;
   
2. 
   Sabziga so’rilgan yog’ hisobidan kg;
   

Jami quruq modda miqdori 2,4 Q 1,2 q 3,6 kg
Demak, 10 kg qovurilgan quruq moddada 10-3,6q6,4 kg suv mavjud.
Suv miqdori 64%-ni tashkil qiladi.
4-jadval
Shisha konserva tarasi

Tara ko’rinishi	Shartiy atalma	Taraning nominal sig’imi, ml	Fizik tarani shartli bankaga o’girish koeffitsienti
Banka Ballon Shisha	SKO 58-1 SKO 83-1 SKO 83-2 SKO 83-5 SKO 83-6 SKO 83-3 SKO 83-4 SKK 26-1 SKK 26-2 SKO 58-2 SKO 70-1	200 500 1000 350 2000 3000 10000 125 250 500 200	0,612 1,530 2,830 1,000 5,660 8,480 28,300 0,362 0,765 1,530 0,566

7-misol. 26000 dona meva djemi solingan shartli bankani №13 temir bankaga aylantiring. Bir bankadagi djem miqdori 1200 g. Fizik banka miqdori topilsin.


fizik banka
8-misol. 80000 20% li tomat pyure solingan shartli bankani 83-4 raqamli ballon soniga aylantiring.
83-4 ballon miqdori quyidagiga teng bo’ladi: dona
Konsentrlashtirilgan mahsulotlarni aylantirish koeffitsientini aniqlashda, mahsulotning amaldagi va boshlang’ich quruq moddalarini nisbatiga teng bo’lgan tuzatish koeffitsienti hisoblanib topiladi¹¹.
Konsentrlashtirilgan mahsulotlarining boshlang’ich quruq moddalari miqdori quyidagi 5-jadvalda keltirilgan.
5-jadval

M a h s u l o t l a r	Boshlang’ich quruq moddalar miqdori, %
Konsentrlashtirilgan tomat mahsulotlari	12
Konsentrlashtirilgan tomat sharbati	5
Konsentrlashtirilgan sharbatlar:
Olma	11
Olcha	12
Uzum	14
klyukva	8
Mandarin	10
Anor	12
Meva va rezavor meva ekstraktlari:
olma, qizil gilos, nok	9
olcha, brusnika	7
maymunjon, klyukva, qizil smorodina, malina, chernika, ejevika, ternovka	8
anor, o’rik, olxo’ri, qora smorodina, tog’ olcha	10
ryabina, qora mevali ryabina	12
Uzum	14
Tabiiy pastalar:
Behi	11
uzum	16
nok	10
olma	10
Olxo’ri	14
Shaftoli	9

4.2.Oziq-ovqat sanoatidagi hisoblashlarda taralarning sig’imi
Sig’im bo’yicha hisoblashga quyidagi konservalar kiradi: go’sht, yog’dagi dukkaklilar, qo’ziqorinlar, sabzavot marinadlari, gazakboplar, ovqatboplar, qaylaboplar, tabiiylar, sharbatlar, souslar, tuzlangan sabzavotlardan umumiy ovqatlanish uchun tayyorlangan yarim tayyor mahsulotlar, kompotlar, bolalar va parhez ovqatlanish uchun tayyorlangan sabzavotlar, gorchitsa, xren.
Yuqoridagi mahsulotlar uchun bitta bankaning sig’imi 353 sm³ deb qabul qilingan.
Konserva sanoatidagi hisoblashlarda taralarning sig’imi bo’yicha olinganda qo’llaniladigan aylantirish koeffitsientlari 6-jadvalda keltiriladi.
6-jadval
Hisoblashdagi aylantirish koeffitsienti

Bankalar va butilkalar	Banka va butilkalarning sig’imi, sm^3		Hisoblashdagi aylantirish koef-ti
			Fizik bankani shartliga aylantirishda	Shartli bankani fizik bankaga aylantirishda
Yig’ma metall bankalar:
24	95		0,269	3,716
25	155		0,439	2,277
8	353		1,000	1,000
9	370		1,047	0,954
43	445		1,261	0,793
12	580		1,643	0,609
13	895		2,535	0,394
14	3020		8,555	0,117
47	4770		13,512	0,074
15	8820		24,985	0,040
Alyuminiy bankalari:
1A	100		0,283	3,530
2A,3A	250		0,708	1,412
4A	350		0,991	1,008
5A	500		1,416	0,706
Shisha bankalar:
I - 58 - 100	100		0,283	3,530
I - 58 - 200, II - 58 - 200	200		0,566	1,765
I - 58 - 250	250		0,708	1,412
II - 68 - 350, III - 68 - 350	350		0,991	1,008
I - 82 - 500	500		1,416	0,706
I - 82 - 650	650		1,841	0,543
II - 82 - 800	800		2,266	0,441
I - 82 - 1000	1000		2,833	0,353
I - 82 - 2000	2000		5,666	0,176
I - 82 - 3000	3000		8,498	0,118
I - 82 - 5000	5000		14,164	0,070
I - 82 - 10000	10000		28,328	0,035
Shisha butilkalar:
X - KP - 500		500	1,558	0,642
V - KP -330		330	0,935	1,070
XI - KP -200		200	0,566	1,765

9-misol. Uch korpusli «Lang» apparatida bug’latish uchun 15000 kg 5%-li tomat pulpasi keldi. 1 korpusda tomat 10% li kontsentratsiyagacha, P korpusda 20% va Sh-korpusda 30%-gacha bug’latiladi. Har bir korpusda bug’latilgan namlik miqdori va apparat unumdorligini topish talab qilinadi.
1 korpusda bug’latilgan namlik miqdorini quyidagi formula orqali topamiz
W₁ = 15000 (1-
P korpusga 15000 – 7500 q 7500 kg tomat massasi boradi
P korpusda bug’latilgan namlik miqdorini topamiz
W₂ =7500 (1 -
Sh korpusga 7500 – 3750 q 3750 kg tomat massasi kiradi.
Sh korpusda bug’latilgan namlik miqdorini topamiz
W₃ = 3750
30% tomat-pasta miqdori
3750 – 1250 = 2500 kg.
Har bir apparatda bug’langan namlik miqdorini bilgan holda, bug’latish davomiyligi _min , bug’latish yuzasi G’_m² – ga teng bo’lganda har soatda 1m² yuzadan bug’langan namlik miqdorini quyidagi formula orqali topish mumkin
G= kgG’m²s
Bunda: W – jarayon davomida bug’latilgan namlik miqdori, kg. «Lang» tizgisida 1 korpus yuzasi 43,8m²,
P korpus – 22,8m², Sh korpus – 16 m² ni tashkil etadi.
Bug’latish davomiyligi 1 korpusda 200 min., P-175 min., Sh-100 min. Bu vaqtda har bir korpusda bug’latilgan namlik miqdorini olamiz. Bu hol uchun har bir apparatning 1 m² yuzasidan soatiga bug’latilgan namlik miqdori quyidagi miqdorni tashkil qiladi:
1 korpusda g₁=
P korpusda g₂ =
Sh korpusda g₃ =
Hisoblash davrida fizik banka sonini shartli bankaga aylantirish uchun fizik banka sonini aylantirish koeffitsientiga ko’paytiramiz, shartli banka sonini fizik banka aylantirishda esa shartli banka sonini aylantirish koeffitsientiga bo’lamiz.
Sanoatdagi ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarni hisobini to’plashni qulaylashtirish maqsadida quyidagi birliklar ishlatiladi:
- ming shartli banka ( m.sh.b.) - yoki ( t.u.b., ya’ni to’syacha uslovno’x banok);
- million shartli banka (ml.sh.b.) - yoki ( m.u.b., ya’ni million).