Guliston davlat universiteti oziq-ovqat texnologiyalari kafedrasi

Sig’imi, mm	Qabul qilingan idishlarni raqamlanishi	Ichki diametri, mm	Tashqi diametri, mm	Tashqi balandligi, mm
Tayyorlash usuli
1	2	3	4	5	6
69	34	50,5	53,7	42,0	terma
93	24	50,5	53,7	54,0	terma
96	1	72,8	76,0	27,0	tamg’ali
96	35	59,5	62,7	42,0	terma
137	36	50,5	53,7	76,0	terma
153	20	59,5	62,7	623	terma
175	2	99,0	102,3	27,0	tamali
191	23	59,5	63,7	76,0	terma
213	39	50,5	53,7	114,0	terma
122	40	91,0	94,3	42,0	ter.va tam.
240	5	83,4	86,7	51,4	terma
241	3	99,0	102,3	39,2	ter.va tam.
260	4	72,8	76,0	70,0	terma
316	7	72,8	76,0	83,4	terma
353	8	99,0	102,3	53,2	ter.va tam.
364	9	72,8	76,0	95,0	terma
444	43	72,8	76,0	114,0	terma
473	11	99,0	102,5	69,4	terma
565	12	99,0	102,5	81,4	terma
767	45	91,0	94,5	126,0	terma
889	13	99,0	102,5	123,6	terma
2060	46	223,0	226,9	61,0	terma
3020	14	153,1	157,1	172,5	terma
8760	15	215,0	219,4	249,7	terma
9515	48	223,0	227,4	282,0	terma

Idishning qopqog’i konserva tsexida mahsulotni solgandan keyingina markirovka qilinadi. Markirovka quyidagi raqamlardan iborat bo’ladi: Birinchi ikkita raqam - smena raqami, keyingi ikkita raqam konservaning ishlab chiqilgan vaqti-kuni, harf esa mahsulotni ishlab chiqilgan oyini shartli indeksini bildiradi ( masalan, A-yanvar, V-fevral, E- iyun va h.k, faqat Z harfi qo’yilmaydi). Oxirgi hisob raqami konservalarni assortiment raqamini bildiradi. Masalan; idishning qopqog’ida 105JOOZ markirovka tamg’alangan bo’lsa, konserva 1 smenada 05 iyul kuni ishlab chiqilgan 003-ko’k no’xat konservasini bildiradi.

Tunuka idishlarni maxsus avtomatlashtirilgan liniyalarda minutiga 300-400 banka ishlab chiqariladi.
Sharbatlarni (qadoqlash). Meva sharbatlari yuqori aktivlikka ega, u faqat isitishga chidamsiz mikroflora – mog’or va drojjadar uchun muhit bo’la oladi.
Buni hisobga olgan holda sharbatlar ba’zan issiq holda taraga quyiladi. Sharbat uzluksiz ishlovchi issiqlik almashinish jihozlarida 30-40 soniya davomida 90-95⁰S gacha isitiladi, issiq holda avvalda sterilizatsiyalangan ikki-uch litrli butillarga qadoqlanadi va tezda germetiklanadi. Sharbat butillarda sekin soviydi, buning evaziga sterillash samarasiga erishiladi.
Ushbu usul istiqbolli emas, chunki uzoq issiq holatda ushlash melanoidin reaktsiyalariga turtki berishi mumkin. Ularning natijasida sharbat noxush (pishirilgan) ta’m oladi va qorayadi. Bu kamchiliklar isitgandan so’ng darhol yuzaga kelmasdan, balki ancha keyinroq saqlash davomida ro’y berishi mumkin.
Aseptik konservalab qadoqlash. Ushbu usulning mohiyati sharbatni 120-135⁰S gacha 15-20 soniyada isitish va tezda 25-30⁰S gacha sovutishdan va yirik steril tsisternalarga steril sharoitda quyishdan iborat. Sharbatni isitish va sovutish uzluksiz ishlovchi quvurli yoki plastinali issiqlik almashinish jihozlarida amalga oshiriladi. Sharbatga barbotaj qilinuvchi bug’ bilan ishlov berish va vakuumda sovutish (tomat pastasi ishlab chiqarish jarayoni kabi) usulini qo’llash mumkin emas, chunki sharbatning xushbo’y komponentlari kondensatga chiqib ketadi.
Hozirgi vaqtda sharbatni mayda taraga aseptik sharoitda qadoqlash usuli yaxshi o’rganilgan. Rossiyaning konserva sanoati ilmiy-tadqiqot institutida ishlab chiqilgan sxemasiga ko’ra (6-rasm) aseptik konservalash quyidagidan iborat. Sharbat yig’uvchi hajm 4-ga keladi, unda 60-70⁰S gacha isitiladi va nasos 9 yordamida issiqlik almashinish apparati 5-dan o’tkaziladi. Bu apparatda sharbat avval isitiladi, so’ngra esa sovutiladi. Sovutilgan sharbat to’latgich 8 yordamida tunuka bankalarga qadoqlanadi, so’ngra berkitish mashinasi 6 –da germetiklanadi. 1 va 7 jihozlarda banka va qopqoqlar bug’ni isitish apparati 2-da isitilgan bug’da 210⁰S temperaturada sterillanadi. Liniyani yuvish uchun suv yig’gich 3-dan keladi.
Bo’sh shisha tarani sterillash uchun AQSh-da IQ-nurlar bilan 180⁰S ga isitish qo’llaniladi. Ayni vaqtda taraning ichkari tomonidan bug’ bilan isitiladi. Keyinchalik bankaga sovuq steril havo bilan ishlov beriladi. Ikkinchi usulda tara ichidan havo so’riladi, so’ngra 1,5-2 soniya davomida temperaturasi 153⁰S bo’lgan bug’ bilan sterillanadi.



6-rasm. Aseptik konservalab qadoqlash liniyasining sxemasi

Moldova ITI-da unumdorligi 5-15 tG’s ni tashkil etuvchi liniya ishlab chiqilgan. Uning tarkibiga meva va rezavorlar sharbati hamda pyurelarni qisqa vaqt sterillovchi va tsisternalarda aseptik sharoitda saqlash uchun tayyorlovchi uskuna kiritilgan. Ushbu institutda sharbatlarni dastlab sterillab metall bochkalarda aseptik konservalash sxemasi taklif etilgan. Mahsulot qadoqlashdan ilgari 105-110⁰S gacha isitiladi, ushbu temperaturada 50-60 soniya ushlanadi, va 30⁰S gacha sovutiladi. Qadoqlash steril sharoitda aseptik kamerada amalga oshiriladi.¹³

Uskuna ishlab chiqarish zavodlari yoki loyihalash tashkilotlari o’z mahsulotini markalaydi va qisqartirilgan ko’rinishda uning pasporti va yorlig’iga yozadi. Sobiq ittifoq mashinalarida go’shtni qayta ishlash mashinalari markasining birinchi harfi “F” bo’lgan. Qolgan harf va sonlar mashina nomi va eng asosiy ko’rsatkichini ifoda etgan.
Masalan, quyidagi mashinalar markasi ushbu ma’noni bildiradi:
FUAM – qora mol terisini mexanik shilish universal agregati, M-modernizatsiyalashtirilgan; FSN – uzluksiz ishlovchi, shoxli kichik mol terisini shilish qurilmasi; FSB – davriy ishlovchi, qo’y terisini mexanik shilish qurilmasi; FEOS – elektr yordamida cho’chqani hushsizlantirish apparati, FShG – gidravlik shpig (qalin yog’ni) kesish mashinasi, FOK – ichakka ishlov berish uchun universal shlyamlash mashinasi.
Qator mashinalar markasida harf belgilar yonida sonlar qatnashadi:
AB-50-M - unumdorligi soatiga 50 bosh qora molni hushsizlantirish boksi; modernaziyalashtirilgan PP-150 - 150 kg quvvatli yassi cho’michli yuk ko’targich; LRN- 500 – 500 kg yuk ko’tarish aylanadigan devorga o’rnatishga moslangan lebyodka; PPG-1 gidroyuritmali ko’tarish va tushirish maydonchasi; KSSh-1000 – uzluksiz ishlovchi, qora mol terisini shilish konveyer agregati; MP-2-220 – reshyotka diametri 220 mm-li (volchok); NOGSh-325 – diametri 325 mm barabanli uzluksiz ishlovchi, cho’kmaga tushiruvchi toifadagi gorizontal shnekli tsentrifuga; PK-2M – suyak kesuvchi arra; GSh- 65 – tsilindr hajmi 65 litrga teng gidravlik shprits.
Ayrim indekslar ixtirochi familiyasining bosh harfini o’z ichiga oladi:
SUB-3M – Skro’pnik, Usik va Lavrushinlarning chuchvara o’rash avtomati; ELRO - Elenich va Rodinlarning markazlashgan tutun beruvchi generatori; SSL- 2 – Sinitsin, Sidorov va Lavrushinlarning submahsulot kuydirish pechi; MVVSh-Sheffer sistemasidagi nam havoli havo sovutgichi; FV-2-L200 – Lagoshi konstruktsiyasi bo’yicha diametri 200 mm reshetkali, go’sht maydalash uchun volchok.
Chet el uskunalari ko’proq firma nomi bilan ataladi, masalan, volchok “Matador-Gigant” go’sht maydalagichi; “Anko” yoki “Puk-Vikozator” go’sht maydalagichi; “Kontiflou” firmasi shpritsi; ”De Laval” firmasi separatori; “French” firmasi jizzadan yog’ presslash mashinasi.