Gülxani pənah salatin əHMƏdli səNƏT, SƏNƏtkar
Yüklə 3,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
Sənət, sənətkar və zaman 101 duyğuları ilə «silahlanması» yolunda apardığımız məqsədyönlü işdə xalqımız öz müdrikliyini göstərdi. Bütün müharibə boyu Yazıçılar İttifaqına sədrlik etmiş Səməd Vurğun Tbilisidə mitinqdə çıxış edərkən qədim dostluq ənənələrinə söykənərək deyirdi: «Zaqafqaziyanın qardaş xalqları olan gürcülər... azərbaycanlılar öz tariximizdə dəfələrlə ümumi düşmənlərimizə qarşı, yəni yadelli işğalçılara qarşı əlbir mübarizədə birləşmişik. Biz dəfələrlə düşmən qoşunlarını qırıb dağıtmış, onları Kürün və Arazın coşğun sularında qərq etmişik.... Biz bu gün ümumi düşmənimiz olan nemes faşizmi ilə üz-üzə durmuşuq. Böyük babalarımız olan Tariyel, Sasunlu David, Babək və Koroğlunun ölməz simaları fikrimizdə yenidən canlansın. Qoy keçilməz Qafqaz dağlarının dibi görünməyən dərələri nemes işğalçıları üçün məzarıstan olsun...». S. Vurğun müharibənin ilk günündə yazdığı «Vətənin keşiyində» şeirində bütün qələm dostlarını, xalqını, millətini döyüşə çağırır, faşizm üzərində qələbəyə səsləyirdi. Əli silah tutan xalqının vətənpərvər oğullarını düşmənə qarşı nifrət ruhunda tərbiyələnməsini istəməklə yanaşı, bütün qələm dostlarını cəbhəyə, döyüşə, silaha sarılmağa, ən böyük silah olan qələmiylə, sözüylə qələbənin qazanılmasına yardımçı olmağa səsləyirdi. Müharibənin ilk günündən Bilsin ana torpaq, eşitsin Vətən, Müsəlləh əsgərəm mən də bu gündən! Bu gün bir süngüdür əlimdə qələm. -deyən şair yüzlərlə Azərbaycan şairinin, sənətkarının istək və arzularını ifadə etmiş oldu. Könüllü olaraq 40 mindən çox ərizə ilə müraciət edib döyüşə gedən, 150-mindən artıq ordu sıralarına daxil olan Azərbaycan oğlu və qızları arasında bu xalqın düşünən beyinləri, şairi, alimi, curnalisti, yazıçısı da vardı. Xalqın qəhrəman oğulları «əfsanəvi Brest qalasının Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 102 müdafiəsində qəhrəmanlıqla həlak olmuş hərbi həkim M.Qədirovun, məharətlə hazırladığı partlayışlarla Prut çayı sahilində düşməni ağır fəlakətə uğratmış siyasi işçi Kamal Qasımovun, ilk döyüşdə on bir faşisti məhv etmiş snayper İlyas İsmayılovun, Leninqrad göylərindəki vuruşmalarda yeddi düşmən təyyarəsini vurub salan, on yeddi yara aldığına baxmayaraq, qırıcısını öz təyyarə meydanımıza endirən Hüseynbala Əliyevin, qeyri-bərabər döyüşdə on nəfərlik düşmən dəstəsini məhv edib həlak olan Bəxtiyar Kərimovun, Stalinqrad müdafiəçisi Baloğlan Abbasovun adlarını» məhz şairlərimiz, yazıçılarımız tarixə həkk etdilər. O zamanlar Sovet İttifaqı Marşalı F. İ. Tolbuxin yazırdı: «... azərbaycanlı döyüşçülər hücum zamanı yüksək vətənpərvərlik, dönməzlik, mərdlik, alman faşist quldurlarına qarşı kin və nifrət kimi öz xalqlarının ən gözəl keyfiyyətlərini nümayiş etdirirlər». Bu böyük qələbələrin əldə edilməsində Azərbaycan ədəbiyyatı əsl silah oldu. Ədiblərimiz Əbülhəsən Ələkbərzadə, Böyükağa Qasımzadə, Ənvər Əlibəyli, Əyyub Abbasov, Zeynal Cabbarzadə, İslam Səfərli, Əbil Yusifov, Oruc Qoşqarlı, Hüseyn Abbaszadə, Fərrux Həsənli... müharibənin dəhşətlərini öz gözləri ilə görmüş, ağır döyüşlərin şahidi olmuşlar. Hüseyn Natiq, Ənvər Qazıyev kimi qələm sahibləri bu döyüşlərdə qəhrəmancasına həlak olmuşlar. Torpağın azadlığı uğrunda döyüşlərdə iştirak edən bu insanlar ölüm-dirim mübarizəsində döyüşçüləri mübarizəyə ruhlandıran şeirlər yazır, onların qəhrəmanlıq dolu döyüşlərini qələmə alır, şeirlərində, məqalələrində hekayələrində onları tərənnüm edirdilər. Döyüşçülərimizin qüdrətini, onlarda Vətənə olan sonsuz məhəbbəti, çiyin-çiyinə döyüşən dilləri, dinləri müxtəlif xalqların humanist ideyalarını, sülhsevərliyini, faşizmə, vəhşiliyə nifrətini bu əsərlərdə əks etdirirdilər. Bu döyüşlərdə Sənət, sənətkar və zaman 103 bütün xalqların şair və yazıçıları bir əqidə, məslək uğrunda vuruşur, qələmiylə xalqa, sülhə xidmət edirdi. Bu yolda qazax şairi Abdulla Cuma Qalib həlak olub. Şair Ənvər Əlibəyli 416- cı Taqanroq diviziyasının igid zabitlərindən biri kimi cəbhəyə getdiyi gündən ön cəbhədə vuruşmuş, düşmənin canlı qüvvə və texnikasını məhv etmiş, bir zabit kimi qızğın döyüşlərdə öz topları ilə döyüşçü dostlarının irəliləməsinə kömək etmiş, döyüşlər səngiyəndə, dinclik tapanda hamı yatıb dincələndə qələminə sarılmış, yazıb-yaratmışdır. Əliylə qazdığı səngərlərdə vahid Vətən bildiyi Ukrayna torpağına olan sevgisini də ifadə edirdi: Bu gün səngər qazdığım bu yerdə Sarı sünbül əkilərdi əzəllər. İşləyərdi, oxuyardı, gülərdi, Bu yerlərdə xoş baxışlı gözəllər. Yazdığı şeirlər qəzet və curnallarda çap edilirdi. 1944- cü il 31 yanvar «Ədəbiyyat qəzeti»nin səhifələrində onun haqqında Yazıçılar İttifaqına ünvanlanmış belə bir məktub dərc edilmişdı: «Böyük Vətən Müharibəsi cəbhələrində böyük rəşadət və fədakarlıq göstərən həqiqi Azərbaycan balası, sizin yetişdirməniz gənc cəbhəçi şair Ənvər Əlibəyli haqqında sizə yazmağı və belə bir vətənpərvər şair tərbiyə etdiyinizə görə sizə təşəkkür etməyi borc bilirik. Baş leytenant Ənvər Əlibəyli bizim hissənin ən qabaqcıl, bacarıqlı, mübariz kommunist zabitlərindən biridir... Əlibəyli yoldaş azğın alman işğalçılarına qarşı döyüşlərdə igidlik və rəşadət göstərdiyinə görə dövlət tərəfindən «Qırmızı ulduz», «İkinci dərəcəli Vətən müharibəsi» ordenləri ilə təltif edilmişdir. Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 104 Komandanlıq ... şair Ənvər Əlibəylinin simasında, özü- nün ən bacarıqlı və döyüşkən zabitini tanıyır. Sizin qəhrəman şairinizlə fəxr etməyə haqqınız vardır». Ənvər Əlibəyli kimi müharibənin ilk günlərindən «Ədəbiyyatımızın «çevik və kütləvi» növü olan şeir, oçerk, publisistik məqalələri ilə döyüşə başlayan S.Vurğun, M.Rahim, S.Rüstəm, Əliağa Vahid, Ə.Cəmil, R. Rza, Zeynal Xəlil, O. Sarıvəlli öz əsərlərində xalqını ağır döyüşlərdə mətin və iradəli olmağa səsləyir, qələbəyə onlarda dərin inam hissi oyadır, möhkəmləndirirdi. S. Vurğun «Ananın öyüdü» şeirində övlad, vətən, torpaq sevgisiylə oğul-qız tərbiyə edən analarımızın- övladlarını qəhrəmanlığa, döyüşə səsləyən, mərdliklə düşmənə qarşı vuruşmağa çağıran, nəcib analarımızın ifadəçisi kimi çıxış edir: Dedi: oğul, göz bəbəyim! Sən ey ömür çiçəyim. Tarixlərin şahididir mənim bu ağ birçəyim... Biz sənsiz də dolanarıq, uğur olsun yoluna, Qılıncını çalan zaman qüvvə gəlsin qoluna! İgid balam! Hərçəndi ki, öz ananam mən sənin, Çörəyilə böyümüsən bizim ana Vətənin! Rəssam Kazımzadə bu şeirdən ilhama gəlib oğluna öyüd verən ananı təsvir etmiş və ondan təşviqat işlərində uğurla yararlanmışdır. Bu şeir bütün anaların qəlbinə yol tapan, öz oğullarını döyüşə yollayan analar üçün bir örnək olan şeir idi. Sovet İttifaqı Qəhrəmanı İsrafil Məmmədovun anası Gülsüm Məmmədova S.Vurğunla görüşəndə demişdir: «Sənin şeirini mənə oxudular. Lap bizim arzumuzu yazmısan. Mən İsrafili yola salıb xeyir-dua verəndə o, mənə demişdi ki, ana, düşmənləri qıracağam, orden almamış qayıtmayacağam. Mən isə onu yola salan zaman dedim ki, Oğul! Düşmənə heç vaxt Yüklə 3,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|