Gülxani pənah salatin əHMƏdli səNƏT, SƏNƏtkar
Yüklə 3,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
Sənət, sənətkar və zaman 133 etdirmiş, M.Ə.Sabirə nəzirələr yazmış, sonrakı illərdə digər mətbuat orqanlarında dərc etdirdiyi şeirləri ilə istedadlı sənətkar kimi tanınmışdır. Müasir dövrümüzdə daha geniş şəkildə inkişaf etdirilməyə başlayan meyxana canrının ən yaxşı nümunələrini yazmışdır. Lakin yaradıcılığında müasir dövrün qəzəl ustadı kimi tanınmış, qəzəlləri kütləvi tiraclarla nəşr olunmuş, xanəndələrin dillər əzbəridir. Böyük Vətən müharibəsi illərində öz odlu şeirləri, düşmənə nifrət ruhunda satirik şeirləri ilə xalqı mübarizəyə ruhlandırmışdır. «Meyxana», 1939, 1942, 1944, 1945, 1954, 1956, 1961, 1964- cü illərdə nəşr olunmuş «Qəzəllər» kitabları məşhurdur. Sonralar şairin «Seçilmiş əsərləri» (2 cilddə, 1975; 1982) nəşr olunmuşdur. Bu dövr sənətkarlarımızın yaradıcılığında insan kimi təbiət də canlandırılırdı, canlandırılmış təbiət hadisələrində fəlsəfi məna və çalarlar zəngin verilirdi. Yaranan lirik əsərlərdə «lirik romantik», «lirik emosional analitik, intellektual meyil və təmayülə, üsluba, ifadə, yazı tərzinə» meylin artdığını, bir çox hallarda «mürəkkəb assosiativ, ekspressiv- romantik təsvir və boyalar» olduğunu, o dövrün lirikasının real mənzərəsini alimlər araşdırır, təhlil və tədqiqini aparırlar. Bu cəhətdən Səməd Vurğun, Mikayıl Müşfiq, Rəsul Rza, Süleyman Rüstəm, Məmməd Rahim, Osman Sarıvəlli, Zeynal Xəlil kimi sənətkarlar həyata, insana, təbiətə aydın baxışları ilə, obrazlı dili, lirik romantik üslubu ilə, ciddi fərdi şair xarakteri və insani keyfiyyətləri ilə seçilirdilər. Bu dövrdə Zeynal Xəlil (1914-1973) ədəbi prosesin düzgün istiqamətdə inkişafına qoşulan, zamanın nəbzini əsərlərində tuta bilən, oxucunun məhəbbətini yaratdığı bədii cəhətdən mükəmməl əsərləri ilə qazanan şairlərimizdən idi. On dörd poema, bir roman, beş mənzum dram müəllifi olmaqla yanaşı, çoxlu sayda publisistik Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 134 məqalələrin müəllifi idi. Bir tərcüməçi kimi də tanınmış Zeynal Xəlil R.Antoqolski, R.Həmzətov, D.Quramişvili, Q.Qulam və b. xarici ölkə yazıçılarının əsərlərini dilimizə tərcümə etmişdir. Sülhsevər lirikanın ən yaxşı nümunələrini yaradan Zeynal Xəlilin özünəməxsus lirikası vardır. Tədqiqatçılar onun yaradıcılığında «obyektlə subyekt arasında olan möhkəm əlaqə və bağlılıq, müqayisə və bənzətmələrin çoxmənalılığı, bir– birini tamamlamaq, fikri, mətləbi təsdiq etmək, konkret lövhə yaratmaq xarakteri»ni şairin «bədii kateqoriyalara bələdçiliyi, sədaqəti və istifadə məharəti ilə» bağlayırlar. Eyni zamanda tənqidçilər, tədqiqatçılar onun vətənə, torpağa, əmək və yara- dıcı adamlara məhəbbətini, «müqəddəs əxlaq normaları, da- şınılan adət –ənənələri qorumaq, ulu tarix, doğma ana dilinə məhəbbət»nin də onun müasirliyinin əsasını təşkil etdiyini nəzərdən qaçırmırlar. «Dünya, ey gözəl dünya», «Şair olmaq istəyirəm», «Atılıb yol üstə qalan bir daşa», «Sən nə gözəlsən», «Külək və ağac», «Dəniz kənarında», «Açıl, çiçəklər açıl», «Bulaq», «Mən» kimi lirik əsərlərində, «Ulduzlar» romanında, «Dağlar oğlu» pyesində və digər əsərlərində, təbiətlə insan arasındakı ülviyyəti yaşadır. Oricinal yaradıcılıq üslubu ilə seçilən, ədəbiyyatımızın inkişafına öz gözəl töhfələrini verən sənətkarlarımızdan biri də Osman Sarıvəllidir. «Dəmir sətirlərim», «Bənövşə» , «Şairin hədiyyəsi», «Gətir, oğlum, gətir», «Gənclik eşqi» , «Şeirlər», «Bahar çiçəkləri», «Yeni dünyanın qapısı», «Seçilmiş əsərləri», «Balaca dostlar», «Misirli qardaşlar», «Seçilmiş əsərləri» (II cilddə 1958-62), «İqlimdən iqlimə», «Mən sabaha gedirəm», «Bizim balalar, bizim nəvələr» və s. kitabları nəşr olunmuş, əsərləri rus dilinə tərcümə olunmuşdur, «fərdi üsluba, oricinal yaradıcılıq yoluna» malik bir şair kimi, yüksək dəyərləndirilir: «təravət, şuxluq, nikbinlik, obrazlılıq, yüksək şeiriyyətlə Sənət, sənətkar və zaman 135 bərabər təbii gözəlliklərə vurğunluq, xalq poeziyasına yaxından bağlılıq, doğma paytaxtımız Bakı şəhərinə, kənd həyatına, onun qabaqcıl adamlarına, Vətənimizin böyük gələcəyinə dərin inam və sonsuz məhəbbət hissləri hakim»dir. Onun müharibə illərində düşmənə nifrət, qəzəblə dolu «Vətən eşqinə», «Kişisən dayan», «Vur, başına dönüm, vur», «Qafqazdan Dona doğru» əsərləri, cənub mövzusunda («Arazın o tayında», «Son qar», «Təbriz gözəli», «Dəvə karvanı», «Panamalı dilənçi» və s.), beynəlxalq mövzuda («Burcua diplomatlarına», «Sadəcə suallar», «Ana» və s.) əsərləri, yaşadığı dövrün tələblərindən doğan ictimai–siyasi lirikası («Bayraqlar», «Qurultay açılır», «Üç saz», «Marslı qardaşlar arasında»), cəmiyyətdə inkişafı, yeniliyi («Var olsun birləşən qələmlərimiz», «Mən sabaha gedirəm», «Yaşımız», «Yolumuz», «Minnətdaram» və s.), doğma Azərbaycanın bərəkətli, füsunkar gözəlliklərindən, zəhmətkeş, sadə, qonaqpərvər adamlarından bəhs edən əsərləri dəyərlidir. Bunlarla yanaşı satirik (Yazıq şair», «Hələ yol gedir», «Sabiri andım», «Fərsiz oğul», «Canavar», «Daş», «Görmək və götürmək» və s.) əsərlərin müəllifidir. Uşaqlar üçün yazdığı («Bahar nəğməsi», «Qaranquşlar gələndə», «Qara çuxa», «Çal papaq», «Quşların da dili var» və s.) şeirlərində «şair balaca oxucularla onların psixologiyasına, mənəvi dünyalarına, yaş səviyyələrinə uyğun bir dillə danışır, təsvirlərində sadə, təbii, təsirli boyalar işlədir, son dərəcə əlvan, rəngarəng bədii ifadə vasitələrinə müraciət edir, misraların ahənginə, ritmə, axıcıllığa xüsusi fikir verir. Uşaqlarımızın həyat, təbiət, heyvanat aləmi haqqındakı təsəvvürlərini genişləndirməyə, onlarda Vətən məhəbbəti, dostluq, sədaqət, böyüklərə hörmət, insani həqiqət kimi nəcib əxlaqi keyfiyyətlər Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 136 tərbiyə etməyə çalışır...». Osman Sarıvəlli nəcib insan, istedadlı sənətkar kimi ədəbiyyat tariximizə daxil olub. Məmməd Rahim coşqun el sənətkarıdır. Ədəbiyyata gəldiyi gündən şeirin, sənətin vəzifəsini, mahiyyətini anlamış, xalq üçün yazıb-yaratmış, yaradıcılığının ilk dövrlərində yeni həyatını, zəhmətkeş xalqımızın əməyini, zəhmətini tərənnüm etmiş, xalqının xoşbəxt, azad gələcəyini, yaşayışını vəsf edən şeirlərini yaratmışdır. Səməd Vurğun yazır: «Hələ birinci lirik şeirlərində Məmməd Rahim göstərmişdir ki, onun şeir ilhamının mənbəyi həyatdır. Xalqımızın həyatı, Azərbaycan torpağının gözəl və rəngarəng təbiətidir, şair də xalqımızın ruhu ilə nəfəs alıb yaşayır. Onun ən yaxşı arzusu və meyillərini ifadə edir». Dövrünün Vurğun, Rüstəm, Rza, Sarıvəlli kimi böyük sənətkarları ilə çiyin-çiyinə çalışan sənətkardır. «Arzular» şeirlər kitabı 1930-cu ildə çap edilmişdir. «İkinci kitab», «Partizanın tüfəngi», «İldırımın kitabı», «Nübar», «Arzu qız», «Vətən sevgisi», «Onu Don qucaqladı», «Ölməz qəhrəman», «Xəzər sahilində», «Leninqrad göylərində», «Abşeron torpağında», «Məhəbbət baharı», «Arzular gül açanda», «Tonqal başında», «Seçilmiş əsərləri» üç cilddə, «Dayağım» və s. kimi otuzdan çox kitabın müəllifidir. «Yeddi gözəl» poemasını farscadan, Şota Rustavelinin «Pələng dərisi geyinmiş pəhləvan» poemasının birinci hissəsini, Y.M. Lermontovun əsərlərini, Puşkinin «Ruslan və Lyudmila» əsərini, Aleksandr Blokun «On ikilər» əsərini və digər xalqların əsərlərini dilimizə tərcümə etmişdir. Onun ictimai–siyasi lirikasında («Lenin Bakıda», «Zəfər təranəsi», «Kür salındı kəməndə», «Partizanın tüfəngi», «Görmüşəm», «Mən sülhə səs verirəm») və s. əsərlərində və- təninin müasir həyatı, onun əmək adamları, keçmişlə müasir həyatın müqayisəli təsviri, beynəlxalq mövzu əsas yer tutur. Yüklə 3,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|