Gülxani pənah salatin əHMƏdli səNƏT, SƏNƏtkar
Yüklə 3,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
Sənət, sənətkar və zaman 141 «Mingəçevir», Novruz Gəncəli «Göndərilməmiş məktub», «İnsan, od, su», «Şəhla», «Odlu ürəklər», «Şairin arzusu» poemalarını yaratdı. Ədəbiyyata yeni gələn nəslin nümayən- dələri də maraqlı mövzuda poemalar yazır: «Bəxtiyar Vahabzadənin «Sadə adamlar», «Etiraf», «Şəbi-hicran», «Yollar, oğullar», «Muğam», «Atılmışlar», Nəbi Xəzrinin «Sumqayıt səhifələri», «Günəşin bacısı», «İki Xəzər», «Ana», «İnam», Hüseyn Arifin «Məhəbbət», «İbrahim körpüsü», «Yolda», «Dilqəm», «Sonaxanım», «Üçlər», Qabilin «Meh- parə», «Tramvay parka gedir», «Nəsimi», İ. Kəbirlinin «Səhralar çiçəklənir», «İlk məhəbbət», Əli Kərimin «İki simfoniyası», «Üçüncü atlı», İslam Səfərlinin «Aşıq Ələsgər», Adil Babayevin «Tikanlı məftillər arxasında», Əlağa Kür- çaylının «Durnalar cənuba uçur», «Sınaq», «Təbəssüm», «Qəzəb», Xəlil Rzanın «Kommunizm qəhrəmanları», Nəriman Həsənzadənin «Nəriman», «Zümrüd quşu», «Kimin sualı var», Məmməd Arazın «Əsgər qəbri», «Qayalara yazılan səs», «Atamın kitabı», «Üç oğul anası», «Araz axır», «Mən də insan oldum», «Paslı qılınc», «Ömür təzələnir», «Ömür keçir, gün keçir», Fikrət Qocanın «Salam, Vyetnam», «Xose Risal», Fikrət Sadığın «Ömrün bir günü», «Sevgi yağışı», Cabir Novruzun «Kəndimizin antik heykəli», «Zaman», «Cəfərlə görüş», «İnsan məhəbbəti», «Qərbi Berlin», «İnsan himnləri», Tofiq Bayramın «Səhər yelləri», «Təbrik çiçəkləri», «Səbuhi», «Yaralı nəğmə», Famil Mehdinin «Xatının dastanı», «İllər və talelər», «İnsan unudulmur», «Səni gözləyirəm», Ayaz Vəfalının «Dörd yaşımda fikir çəkdim», «Sağ gözüm sənə qurban», «Daşkəsən dəftəri» və s. kimi müxtəlif formalı, rəngarəng məzmunlu əsərləri çap olunmuşdur. Bu əsərlərdə Azərbaycan xalqının dövlət xadimlərinin, maarifçi şəxsiyyətlərinin, ziyalılarının obrazları yaradılırdı. Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 142 Nəriman Həsənzadənin «Nəriman» poemasının Nəriman Nərimanovun yaşadığı «mənalı ömrün bəzi əlamətdar cəhətlərini, xalqımızın tarixində müəyyən mərhələ təşkil edən hadisələri» əks etdirdiyi, «məzmunca dolğun, ictimai-siyasi pafosla aşılanmış, şeiriyyətcə gözəl, poetik lövhələrlə zəngin bir poema» olduğu bildirilir. Müharibədən sonrakı illərdə Azərbaycan nəsri də öz zəngin mövzuları ilə oxucu kütləsinin rəğbətini qazanmışdı. Bir-birindən maraqlı, dəyərli əsərlər yazan nasirlərimizdən biri də Süleyman Rəhimov idi. S. Rəhimov Azərbaycan Sovet ədəbiyyatının inkişafında mühüm xidmətləri olan sənətkarlardandır. Azərbaycan ədəbiyyatını canlı, oricinal surətlərlə zənginləşdirən, 40 cilddən çox zəngin ədəbi irsi olan, yaradıcılığında milli dəyərlər, xəlqilik, torpağa, xalqa bağlılıq əsas olan Süleyman Rəhimov Beş cildlik «Şamo» epopeyasını, üç cildlik «Qafqaz qartalı», «Qüdrətov», «Medalyon», «Aynalı» , «Torpağın səsi», «Saçlı» üç hissəli, «Ata və oğul», «Mehman», «Ağbulaq dağlarında» (I-II kitab), «Pəri çınqılı», «Ana abidəsi», «Mahtaban», «Qafqaz qartalı» kimi qiymətli kitabların, maraqlı hekayələrin, «Yazıçı və həyat» adlı ədəbi–tənqidi və publisistik məqalələr məcmuəsinin müəllifidir. Azərbaycanda gedən ictimai, siyasi, mədəni hadisələrin kənd həyatına təsiri, Azərbaycan kəndlisinin oyanaraq yeni həyat uğrunda mübarizəyə qalxması, xalq həyatı, məişəti, adət-ənənələri, onların xüsusiyyətləri, müxtəlif təbiətli insanların psixologiyası, xalq həyatı, inqilab və xalq hərəkatı onun ilk bədii əsəri olan «Şamo» epopeyasında bütün genişliyi ilə təsvir edilir. Görkəmli yazıçı, ictimai xadim N.Nərimanovun bu əsərdə bitkin obrazı, onun xalq, millət naminə apardığı mübarizələr, dağlara, daşlara, kahalara, qayalara sığınıb xalqın səadəti uğrunda mübarizə aparan, Sənət, sənətkar və zaman 143 partizan ömrü yaşayan insanların realist-romantik bir səpkidə təsviri, bu insanların fədakarlığı, qəhrəmanlığı romantik-realist bir dillə təsvir edilir: «Sərt şaxtalı havalar, aclıq, susuzluq, əziyyət və işgəncə onları böyük amaldan çəkindirə bilmir, yazıçının romantika ilə əlvanlaşmış realist qələmi onların həqiqi işini ucaldır, əbədiləşdirir və gözlərimiz önündə artıq ayılmış, hüququnu dərk etmiş, xalq ləyaqətini başa düşmüş müsəlləh bir dəstə canlandırır». Otuzuncu illərdən başlayaraq, müharibə illəri də daxil olmaqla böyük bir dövrü əhatə edən «Saçlı»da bu illərin ictimai–siyasi mənzərəsi canlandırılır. Məğlub olan sinfin məhkum qüvvələrinin amansızlığı, yırtıcılığı, onların hiyləgər- liyi, riyakar əməlləri təsvir edilir. Tənqidçilər Süleyman Rə- himovun nə dil, üslub, nə həyatı əks etdirmək, nə də canlı yaddaqalan xarakterlər yaratmaq baxımından heç kimə bənzəmədiyini bildirirlər: «O, görkəmli nasir kimi ayrı-ayrı nəzəriyyəçilərin müddəalarını deyil, həyatın dialektik məntiqini əsas götürür. Buna görə də onun bütün əsərlərinin əsasında böyük qayəli məqsədlər və bu məqsəd ətrafında qruplaşan adamlar dayanırlar». Onun romanları üçün səciyyəvi olan, çoxplanlılıq, zəngin və rəngarəng yaddaqalan xarakterlər, ciddi ictimai–siyasi konfliklərdir. Müharibə illərində yazdığı əsərlərində xalqlar dostluğu, xalqların, müxtəlif millətlərin öz vətənləri uğrunda fədakarlığı, vətənə olan məhəbbət əsasdır. Təmiz, sinfi düşmənlərdən qorxmayan, prinsipial, millət, vətən, xalq yolunda canından keçən oğullarla yanaşı, boşboğaz, dil pəhləvanlarının da surətlərini yaratmışdır. Onun «Kəpəz», «Kəsilməyən kişnərti», «Güzgü göl əfsanəsi» povestlərinin üslubu keyfiyyətləri, maraqlı olması, rəngarəngliyi tənqidçi alimlərin dəyər verdiyi Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 144 məsələlərdir: «Süleyman Rəhimov əgər «Öz minnətinə» povestində heç kimə əyilməyən məğrur təbiətli bir insanın obrazını yaradırsa, «Mahtaban»da dərin ictimai-siyasi problemlərə toxunur. Yoxsul, lakin azadlıq ideyaları ilə çırpınan Mahtabanın mənəvi gözəlliyini, onun hər cür saray çəkişmələrindən yüksəkdə dayanan və azadlıq arzuları ilə döyünən qəlbini, fikir və hisslərini ustalıqla qələmə almışdır». Onun povestləri ilə yanaşı «Pəri çınqılı», «Gülən balıq», «Gülsabah» kimi kitablarında toplanan hekayələri xalq ədəbiyyatı motivləri əsasında yazılıb. Bunlar yazıçının xalq yaradıcılığına dərindən bələd olduğunu, canlı, real həyatı səhnələr yaratmaq qabiliyyətini, istedadını nümayiş etdirir. «Yazıçı və həyat» kitabında, məqalələrində yazıçını xalq yaradıcılığı, müsbət qəhrəman, ədəbi tənqid, xalqlar dostluğu, xəlqilik və s. məsələlər barədə dəyərli mülahizələri toplanmışdır: «S. Rəhimov xalq dilinə, Azərbaycan dilinin bədii ifadə imkanlarına dərindən bələd olan yazıçıdır. Onun üslubunda klassik və müasir ədəbi-bədii dilimizin ən yaxşı ənənələri birləşmişdir. S. Rəhimovun dil və üslub cəhətdən Azərbaycan nəsrinin klassiki C.Məmmədquluzadəyə yaxın olduğunu deyənlər haqlıdırlar. Xalq danışıq dilinin və onun zəngin ifadə xüsusiyyətlərinin incəliklərindən məharətlə istifadə hər iki sənətkarı dil və üslub cəhətdən bir-birinə yaxınlaşdırır. Dahi ədibin duzlu yumoristik və kəskin satirik üslubunu S.Rəhimov böyük ustalıqla mənimsəmiş və onun ən yaxşı davam və inkişaf etdiricilərindən biri kimi tanınmışdır». Mir Cəlal Azərbaycan nəsrinin inkişafında böyük rol oynamış sənətkarlarımızdan biridir. «Sağlam yollarda» oçerklər kitabı 1932-ci ildə işıq üzü görüb. Sonralar «Boy» kitabında novellaları və oçerkləri toplanıb. 1935-ci ildə nəşr olunub. Sonrakı illərdə «Dirilən adam», «Bostan oğrusu», «Axundun Yüklə 3,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|