Günah lüğət elmində

 
100 
 “ġeytan  onları  çox  uzaq  olan  bir  azğınlığa  sürükləmək 
istəyir!”
1
  
  و َلْاِ١اَّلْاٌِااَٚ  ولْاِّاَقلْاٌِا ٟ ـ اباَٚلْاِؽاَجلْاٌِااَٚ اَحاَٚااَلاَعلْاٌِا ةُُةُىإَلْاِ١اَث اَع لٛةُ٠ ْاَأ  ةُْباَللْاِ١مٌَّْا ةُل٠ وةُ٠ باَّمَّٔ إ
 
“ġübhəsiz ki, Ģeytan Ģərab və qumarla aranıza ədavət və kin-
küdurət salmaq istəyir!”
2
  
 ةُٗاَِباَِاَأ اَوةُغلْاِفاَ١ ٌ  ةُْبأََ  لْاِلْا ةُل٠ وةُ٠ لْاًِاَث
“Lakin insan bundan sonra da günah etmək, pis iĢlər görmək 
istəyir!”
3
  
Bu  ayələrdə  də  Ģeytanın  insanları azğınlığa  sürükləməsi,  yaxud 
Ģərab  və  qumarla  onların  arasında  ədavət  və  kin  yaratması  bütün 
zamanlara  aiddir.  Üçüncü  ayədə  buyurulduğu  kimi,  nankor  insan 
həmiĢə  günah  və  çirkin  iĢlərə  meyllidir  və  buna  görə  də  qiyamət 
gününü danır. 
Qurani-kərimdə  “yuridu”  (istəyir)  felinin  bütün  zamanlara  aid 
olmasını  göstərən  yuxarıdakı  altı  ayədən  əlavə,  (müddəamızı 
təsdiqləyən) ayələr  də var. Beləliklə, “Təthir”  ayəsi Allahın  istək və 
iradəsinin  bütün  zamanlara  aid  olduğunu,  “Kisa”  əhlinin,  məsum 
imamların həmiĢəlik paklığını göstərir. 
*** 
“ĠSMƏT” MƏSƏLƏSĠLƏ BAĞLI ĠRADLAR 
Peyğəmbər  və  məsum  imamların  “ismət”i  ilə  bağlı  yaranan 
mühüm suallardan biri budur ki, “Onların məsumluğu məcburi yönə 
malik  deyilmi?  Əgər  ismət  məqamı  xüsusi  bəxĢ  edilən  ilahi  bir 
hədiyyədirsə,  peyğəmbər  və  imamlar  günah  edə  bilmirlərsə,  yaxud 
Allah-taala  onları  günaha  çəkə  bilən  amillərin  qarĢısını  alırsa,  onda 
ismət məqamını necə fəzilət hesab etmək olarmı?” 
Qısa  Ģəkildə  deyirik  ki,  məsumların  ismətinin  mahiyyəti 
araĢdırılmadan  qavrana  bilməz.  Onların  belə  misilsiz  təqvası  “zati” 
və  “iktisabi”  (kəsbi)  yolla  əldə  olunan  güclü  iman,  yüksək  elm  və 
bilikdən  qaynaqlanır.  Məsələn,  savadlı  bir  həkim  müxtəlif  analizlər 
                                                 
1
 “Nisa” surəsi, ayə: 60. 
2
 “Maidə”, 91. 
3
 “Qiyamət” surəsi, ayə: 5. 

---

 
101 
vasitəsilə  mikrobla  dolu  olduğu  sübuta  yetən  bir  sudan  içməz. 
Halbuki  adi  bir  insanın  bu  iĢə  əl  atması  təəccüblü  deyil.  Həkimin 
belə çirkli və mikroblu suyu içməməsi tamamilə ixtiyaridir.  Burada 
onun qəti elmi bu iĢə səhlənkarlıqla yanaĢmasına mane olur. O, belə 
hallarda  iradə  azadlığı  baxımından  məsum  peyğəmbər  və  imamlara 
bənzəyir.
1
  
*** 
BaĢqa  bir  sual:
  Ġmamlar  öz  kəlamlarında  xəta  və  günah 
etdiklərini  etiraf  edirlərsə,  onları  necə  məsum  hesab  etmək  olar? 
Onlar öz dualarında Allahdan günahlarının bağıĢlanmasını istəyirlər. 
Bu istək onların məsum olmadığını göstərir. Ġmam Əmirəl-möminin 
Əli (ə) “Nəhcül-bəlağə”nin 216-cı xütbəsində buyurur: 
  ٌلْاِفأَ ٝ ـ  ةُذلْاَِاٌَ ٝدِّٔ ا
  ة ٜ
م  ةُٓاَِآ لااَٚ ٝ ل لْاِفةُا  لْاِْاَا  قلْاِٛاَـ
 ةُالله اَٝ فلْاِىاَ٠  لْاِْاَا ّلا ا ٝ ٍلْاِع ـ  لْآِ ِ اَه ٌا
 اًَلْاِِاَا اَٛةُ٘ بِ ٝ َلْاِفأَ  لْآِ ِ
ٝدِّٕ ِ  ٗ ث ةُن
 :
“Mən (bir insan kimi) özümü xəta və səhvə yol verməkdən üstün 
bilmirəm. Əgər Allah məni qorumasa, səhvdən amanda deyiləm!”
2
  
Bu irad  Qurani-kərimdə peyğəmbərlərin sərgüzəĢti  ilə  bağlı  bir 
sıra  hallara  da  aiddir.  Burada  qısa  Ģəkildə  bir  neçə  məsələni 
açıqlamalıyıq: 
1.  Məsumlar  əksər  hallarda  insanlara  örnək  və  nümunə  olaraq 
fikirlərini  bildirmiĢlər.  Onların  kəlamları  təlim  xarakterlidir.  Amma 
Alusi “Ruhul-məani” kitabında imam Əli (ə) barəsində bu iradı irəli 
sürdükdən  sonra  yazır:  “Peyğəmbərin  (s)  bəzi  dualarının  təlim 
xarakterli olması məlumdur, amma onu Əlinin kəlamlarına aid etmək 
çətindir!”
3
  
Əlbəttə,  bu  tanınmıĢ  təfsirçi  alimin  sözləri  yalnız 
təəssübkeĢlikdən qaynaqlanır. 
2.  Məsumlar  belə  kəlamlarla  demək  istəyirlər  ki,  biz  Allahın 
lütf  və  mərhəmətinə  sığınmadan  öz-özlüyümüzdə  heçik!  Bu  ilahi 
yardım,  müvəffəqiyyət  və  hədiyyələrlə  günahlardan  qorunuruq. 
BaĢqa  sözlə,  imam  Əlidən  (ə)  nəql  olunan  kəlam  əslində  irad 
                                                 
1
 Əlavə məlumat əldə etmək istəyənlər “Peyami-Quran”, 7-ci cild, səh. 193-
197-yə müraciə etsinlər. 
2
 Alusi “Ruhul-məani” kitabında “Təthir” ayəsinin təfsirində qəribə təkidlə 
ayənin  məfhumunun  Əhli-beytin  məsum  olmasını  bildirməsini  inkar  edir  və 
yuxarıda qeyd etdiyimiz iradı irəli sürür. (“Ruhul-məani”, 22-ci cild, səh. 17.) 
3
 “Ruhul-məani”, 22-ci cild, səh. 17.  

---

 
102 
tutanların  əksinə  olaraq,  ilahi  lütf  və  mərhəmət  sayəsində  həzrətin 
məsum  olmasına  bir  dəlildir.  Çünki  Ġmam  (ə)  demək  istəyir  ki, 
mənim  özüm  (Allahın  yardımı  olmadan)  xəta  və  günahdan  amanda 
deyiləm,  bu  mənəvi  hədiyyə  və  günahdan  çəkinmə  hissi  məhz 
Allahın yardımı sayəsindədir. 
3.  Adətən,  ayə  və  dualarda  gələn  “günah”  ifadələri  “tərki-
övla”dan  ibarətdir.  BaĢqa  sözlə,  bu,  “həsənatul-əbrari  səyyiatul-
muqərrəbin”  –  ifadəsinin  xarici  nümunəsidir;  yəni  saleh  insanların 
yaxĢı əməlləri Allaha daha yaxın və müqərrəblər üçün günah sayılır. 
Bunu da qeyd etmək lazımdır ki, “tərki-övla”dan məqsəd vacib əməl 
yox,  daha  müstəhəb  əməli  mübah  və  ya  müstəhəb  bir  əməllə  əvəz 
etməkdir. Aydındır ki, üstün bir müstəhəb əməli tərk edib, baĢqa bir 
müstəhəb  əməli  yerinə  yetirmək  Ģəriətdə  xilaf  iĢ  sayılmır.  Sadəcə, 
“tərki-övla” adlanır. Lakin baĢqa Ģəxslərin belə iĢi nəinki xilaf deyil, 
əksinə müstəhəb və öz növbəsində fəzilətdir. Ġlahi insanlar isə bunu 
özləri üçün günah hesab edirlər. 
Ġnsanın qıldığı adi namaz onun üçün məqbul və layiqli sayıldığı 
halda, böyük bir alim üçün “tərki-övla”dır. Məsum Ģəxsin namazı isə 
o  alimin  namazından  üstün  olmalıdır.  (Əlavə  məlumat  əldə  etmək 
istəyənlər “Peyami-Quran” kitabının 7-ci cildinə müracət etsinlər.)
1
  
ĠMAMLARA XAS XÜSUSĠYYƏTLƏR 
Dəfələrlə qeyd etdiyimiz kimi, məsum imamların vəzifələri bir 
çox  məqamlarda  peyğəmbərlərlə  eynidir;  bu  fərqlə  ki,  onlara  vəhy 
nazil  olmur  və  Ģəriət  sahibi  deyillər.  Onlar  peyğəmbərlərin  yolunu 
davam 
etdirdikləri  üçün  malik  olduqları  xüsusiyyətlərdə 
peyğəmbərlərlə 
eynidirlər. 
Bu 
nöqtələr 
Quran 
ayələrinə 
əsaslanmaqla  “Peyğəmbərlərin  ümumi  xüsusiyyətləri”  bölməsində 
geniĢ  Ģərh  olunduğu  üçün  burada  qısa  izahla  kifayətlənirik.  Ġlahi 
rəhbərlər  və  məsum  imamlar  “elm”  və  “ismət”  məqamından  əlavə, 
aĢağıdakı xüsusiyyətlərə də malikdirlər: 
1. 
Doğru  danıĢmaq:
  Bu  xüsusiyyət  olmazsa,  örnək  seçilən 
Ģəxslə ona qoĢulanlar arasındakı mənəvi bağlılığı təmin edən etimad 
yaranmaz. 
                                                 
1
 “Peyami-Quran”, 7-ci cild, səh. 103-183. 

---