Гуннар Скирбекк
Yüklə 8,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
327
bizim istədiyimiz yerdə deyil, özünün istədiyi yerdə dolaşır" 143
. Biz Tanrının iradəsinə qayda və norma qoya bilmərik. Belə etdikdə, biz sanki Yaradanın əlavə bir yaradıcısını daxil edirik və bununla da ona qarşı etinasızlıq nümayiş etdirmiş oluruq (bu volyuntarizmin Qrotsi tərəfindən tənqidinə nəzər salın, Fəsil 8). Lüterin
fikirlərin nümunəsində həmçinin Okkamın
nominalizmi ilə etik-teoloji volyuntarizm arasındakı daxili əlaqəni də görmək olar. Nominalist nöqteyi-nəzərdən, Lüter etiraz edə bilərdi ki, Tanrının da tabe olmalı olduğu etik prinsiplər mövcuddur. Öz növbəsində, volyuntarizm xristian etikasını Tanrının desizionist iradəsi (desizionizm – nəyinsə ümumi normalar əsasında deyil, azad qərar, həll əsasında müəyyənləşdirilməsi) ilə bağlayır. Beləliklə, Tanrı heç nə ilə bağlı olmayan mütləq Qüdrət kimi başa düşülür. Biz arqumentasiyanın bu üsulu ilə yeni siyasi şəraitdə də rastlaşırıq. Ondan Hobbs mütləq monarxiyanın legitimləşdirilməsi üçün istifadə etmişdir (bu, çətin təsadüf hesab edilə bilsin ki, Hobbs dünyəvi hökmdara "fani Tanrı" kimi baxmışdır, onun siyasi fəlsəfəsində isə mərkəzi yeri desizionizm və volyuntarizm tuturdu. Müəyyən mənada demək olar ki, Lüter üçün həm dünya, həm də əxlaqi normalar təsadüfidir. Məntiqi nöqteyi-nəzərdən, onlar indi olduqlarından başqa cür də ola bilərdilər. Lüterin siyasi təfəkkürü mənəvi və dünyəvi hakimiyyətin qarşılıqlı münasibətləri ətrafında dolaşır (Gelasinin iki hakimiyyət haqqında təlimi ilə müqayisə edin). Lüter formal olaraq onu əsaslandırır ki, bu, bizim günlərdə kilsənin və dövlətin funksiyaların bölgüsü kimi məlumdur. Praktikada kilsə özünün dövlətə təsirinin müəyyən bir hissəsini itirir. Lüter üçün söhbət Tanrı tərəfindən müəyyənləşdirilən, amma müxtəlif funksiyalara malik olan iki məmləkət və ya iki idarəetmə sistemi barədə gedir. Dünyəvi idarəetmə cəmiyyətdə hüququn və nizamın qorunub saxlanılması üçün olan institutdur. Bu idarəetmə qılıncdan istifadə edir. ("Qılınc dövləti qırmızı və qanlı olmalıdır"). Mənəvi idarəetmə sözdən istifadə edir və həm təbəələrin, həm də hökmdarların vicdanına müraciət edir. Dünyəvi idarəetmə haqqında təlim Lüterin pessimistik antropologiyası ilə bağlıdır. İnsan əslində vəhşi və amansız heyvandır, onu zəncirin köməyi ilə yüyənləmək gərəkdir 144 . Cəmiyyət dünyəvi idarəetmə olmadan xaos və hamının hamıya qarşı müharibəsi
143 М. Лютер. О рабстве воли. Перевод Ю. Каган. - В кн. : М. Лцтер. Избранные сочинения. - СПб, 1994. - С. 187. 144 М. Лютер. О светской власти. Перевод Ю. Голубкина. - В кн. : М. Лютер. Избранные сочинения. - СПб, 1994. - С. 136. 328
vəziyyətində olardı (nəzər salın. Hobbs, Fəsil 9). Belə ki, bizim hamımız günahlı və zalımıq, onda Tanrı bizi qanunun və qılıncın köməyi ilə yüyənləyir, bunun nəticəsində isə şəri açıq əməllərə çevirmək bizim üçün o qədər də asan olmur. Lüterin nöqteyi- nəzərindən, insanlar Aristotel və Foma Akvinalı üçün olduqları kimi "ictimai və siyasi heyvan" deyillər. Yunan antropologiyasının və ordo (iyerarxik nizam) ideyasının orta əsr sintezi aşkar bir şəkildə dağıldı. İki idarəetmə haqqında Lüter təlimi insanın daxili və xarici həyatının (daxili və xarici insanın) vacib bir şəkildə fərqləndirilməsinə aparır. Dünyəvi idarəetmə xarici əməllərlə məhdudlaşır. O, həyati, mülki və dünyəvi işləri tənzimləyir. O, insanın daxili həyatı(insanın daxili) üçün heç bir qanun verə bilməz. Burada yalnız bir Tanrı idarə edir. Beləliklə,ınsanın daxili dünyəvi hakimiyyət sferasına məxsus deyildir. Belə ki, Lüter təsdiq edir ki, bidətin kökü qılıncla kəsilməməlidir. Onunla Tanrı Sözü döyüşməlidir. "Bidət - mənəvi əməldir; onu nə heç bir dəmirlə kəsmək, nə heç bir odda yandırmaq, nə heç bir suda batırmaq olmaz. Bunun üçün yalnız Tanrı sözü gərəkdir ki, o da, bunu edəcəkdir" 145 . Prinsipcə, burada söhbət daxili mövqe və xarici əməllər arasında vacib hüquqi fərqləndirmə barədə gedir (burada həmçinin əxlaq və qanun arasındakı fərqlərin konturları da görünür). Dünyəvi idarəetmə daxili fikirlərə görə deyil, yalnız xarici əməllərə görə cəzalandıra bilər. Bu ideyanın praktik nəticələri onun irəli sürülməsindən bir çox müddət keçdikdən sonra aşkar olundu.
Dünyəvi idarəetmə Tanrı tərəfindən müəyyənləşdirildiyi üçün dövlətin əleyhinə üsyan qaldırmaq eyni zamanda Tanrının əleyhinə üsyan qaldırmaqdır. Üsyançı Tanrının düşməni olur. Buna görə də, Lüter belə hesab edir ki, dövlət qılınca əl atdığı zaman "Tanrıya xidmət etmiş olur". Lüter knyazlarla mübarizə aparan kəndlilərin əleyhinə kəskin surətdə çıxış edir (Almaniyada Kəndli Müharibəsi, 1524-1525-ci illər). "Bu həyasızlara yumruqla elə cavab vermək lazımdır ki, onların burunlarından qan açılsın" 146 . Lüter dövlətin 145 Там же. - С. 152. 146 M. Luther. "Ein Sendbrief von dem harten Buchlein wieder die Bauern" - In Werke. Hrsg. von K. Aland. Bd. 7. - Stuttgart, 1962. Bu məktubun üslubu xüsusi öyrənilməyə layiqdir. "Kəndlilər heç bir öyüdü qavramaq istəmədikləri kimi, heç bir söz də eşitmək istəmirlər. Elə buna görə də, onların qulaqlarını güllələrin köməyi ilə elə təmizləmək gərəkdir ki, onların başları parça-parça olsun... Tanrı sözünü eşitməyi istəməyən, baltasını yuxarıya qaldıran cəlladı eşitməlidir" (S. 204). "Sözü eşitməyən tərs, ruhsuz və kor kəndli mərhəmət gözləməməlidir. Onlardan hər biri qudurğan it kimi məhv edilməli, kəsilməli, öldürülməli və izlənilməlidir" (S. 212). Yüklə 8,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|