Guruh talabasi genetika va genomika fanidan tayyorlagan

2-jadval

F, da belgilarning nisbatini 9:3:4 sxemada bo'lishi.Ayrim holatlarda
chatishtirishda qatnashayotgan individlarning bir dom inant allel geni
faol bo'lib belgiga ta ’sir ko'rsatishi, ikkinchi allel boim agan dom inant
gen esa gomozigota holatdagi retsessiv allel bilan birga belgiga ta’sir
ko'rsatmasligi mumkin. Bunga misol tariqasida sichqonlarda yung rangini
irsiylanishini olamiz. Sichqonlar yungi oq, qora va aguti holatda bo'ladi.
Aguti rangli sichqonlarda har bir yung tolasi bo'ylab sariq rangli halqalar
ko'zga tashlanadi. Yung asosi va uchida esa qora pigment bo'ladi. Yung
lolalarida pigmentlarning bunday zonar bo'lishi quyonlarda ham kuzatiladi.
Tadqiqotlarning ko'rsatishicha aguti sichqonlarda rangni bo'lishi bir
genga, pigmentni yung tolasi bo'ylab taqsimlanishi boshqa allel bo'lm agan
genga bog'liq.Qora yungli sichqonlarda pigment zonar ti pda taqsimlanishi
uchramaydi. Pigment tola uzunligi bo'yicha bir xil taqsimlangan bo'ladi. Oq sichqonlar yungida esa pigment bo'lmaydi.

Qora yungli sichqonlar yungi oq rangdagi sichqonlar bilan chatishtirilganda F, avlodda sichqonlarning yungiaguti bo'ladi. F, aguti sichqonlarning erkak va urg'ochi formalari o'zaro chatishtirilganda F, sichqonlarining 9/16 yungi aguti tipda, 3/16 sichqonlarning yungi qora 4/16 sichqonlar yungi oq rangda bo'ladi. Chatishtirish uchun olingan sichqonlar qora yunglisining genotipi AAbb. oq yunglisiniki oaBB, F, avlod duragaylarining genotipi AaBb. F avlod erkak va urg'ochi aguti sicliqonlarni chatishtirishdan olingan F, avlod sichqonlarning genoti pida A-В- genlari bo'lgan taqdirda ular yungi aguti tipida (9/16), qora 3/16
sichqonlarning genotipi A-bb, oq sichqonlarning 4/16 genotipi esa aaByoki aabb holatda bo'ladi. F2 da belgilarning nisbatini 9:6:1 sxemada boMishi. Ba’zi holatlarda komplementar genlar mustaqil ravishda qo'shim cha genlarsiz u yoki bu
belgini hosil qilishi mumkin. Masalan, qovoqlarda (Sucurbita) mevashakli
yumaloq, gardishsimon va uzunchoq ko‘rinishda bo'ladi. Har bir
dominant allel bo’lmagan gen retsessiv allel gensiz yumaloq shakldagi
qovoqlami rivojlantiradi. Genotipi har xil bo'lgan yumaloq qovoqlar o'zaro
chatishtirilsa, dominant komplementar genlar G -D - ta ’sirida F, da
gardishsimon qovoqlar hosil bo'ladi. F, duragay qovoq o'zaro chatishtirilsa
F, da 9/16 gardishsimon, 6/16 yumaloq, 1/16 uzunchoq shakldagi mevalar
hosil bo'ladi.
Bunda G -D - genlar o'zaro ta’siri natijasida gardishsimon, G -dd,
ffiD- genotipli qovoqlar yumaloq, ggdd genotipli qovoqlar uzunchoq
mevaga ega bo'ladilar. Binobarin, allel boim agan genlarning o'zaro kom plem entar ta’sirida birinchidan F1, F2, avlodda ota-ona individlarida kuzatilmagan yangi belgilar rivojlanadi. Ikkinchidan allel bo'lmagan genlarning dominant va
rctsesiv allellarini o ‘zaro ta ’sir xiliga qarab fenotipik sinflar F2.da
(tubandagieha xilma-xillik beradi: