H. T. Avezov, sh sh. Xudoyberdiyev
Ho’llanishning miqdoriy ifodasi
Yüklə 246,83 Kb.
|
| Ho’llanishning miqdoriy ifodasi. Agar qattiq jism ustiga bir tomchi
ho’llovchi suyuqlik tushirsak, qattiq jism sirt energiyasi o’z qiymatini kamaytirishga intilib, suyuqlik tomchisini yoyiltirib yuboradi (3-rasm). 55
3-rasm. Chet burchak bilan sirt tarangligi orasidagi bog’lanish: 1-havo; 2-suyuqlik; 3-qattiq jism Qattiq jism bilan suyuqlik chegarasidagi fazalararo sirt energiya suyuqlik tomchisini siqish yo’li bilan o’zining qiymatini kamaytirishga intiladi. Tomchi ichidagi molekulalararo kuchlar ham suyuqlik tomchisining yoyilib ketishiga qarshilik ko’rsatadi. Bu uchta kuch o’rtasida muvozanat qaror topishining sharti quyidagi tenglama bilan ifodalanadi: 3,1 =
2,3 +
2,1 cos Θ (1) Bu tenglamadan foydalanib, ho’llanishning miqdori xarakteristikasi chet burchak kosinusi ekanligini aniqlaymiz 1 , 2
, 2
, 3
(2)
xulosa kelib chiqadi: suyuqlik bilan qattiq jism o’rtasida muvozanat qaror topganda ho’llanish chet burchagi faqat sirt chegaraning molekulyar tabiatiga bog’liq, lekin tomchining katta-kichikligiga bog’liq emas. Tenglama (2) dan ko’rinib turibdiki, chet burchak konusi qanchalik katta bo’lsa, ho’llanish shunchalik kuchli bo’ladi; agar chet burchak o’tkir bo’lsa, chet burchak kosinusi noldan katta; bu holda qattiq jism ayni suyuqlik bilan yaxshi ho’llanadi; bunday sirt liofil sirt hisoblanadi. Agar chet burchak o’tmas bo’lsa, unda chet burchak kosinusi noldan kichik bo’lib, bu sirt ayni suyuqlik bilan yomon ho’llanadi; u liofob sirt deyiladi. Har qaysi modda o’zining chet burchak qiymatiga ega. Masalan: Modda
malaxit
grafit
oltingugurt parafin
burchak
0 17
47
55-60
0 69 0
0
0
Bu qatorda kvarsdan parafinga o’tgan sari suv bilan ho’llanish intensivligi kamaya boradi. Bu yerda ham tanlab ta’sir etish kuzatiladi. Har qaysi suyuqlik qutublanganligi jihatidan yaqin qattiq jim sirtini ho’llaydi. |