vaqtda sistemaning differensial ho’llanish issiqligi kamaya boradi. Binobarin,
ifodalanadi. Ko’pincha uning qiymatlari 5-1000 j-g atrofida bo’ladi. Ho’llanish
58
ichiga kapilyar naychaga
ulangan probirka tushiriladi; bu probirkaga bir-biridan
ajratilgan sinaladigan suyuqlik va qattiq jism joylashgan bo’ladi.
Kapilyar naychaga hajmi issiqdan kattalashadigan suyuqlik (masalan, toluol)
solingan
va
naycha
darajalangan
bo’ladi.
Probirka
chayqatilganda
ho’llovchisuyuqlikka ho’llanuvchi qattiq jism,
odatda kukun holatda, tekkanida
ho’llanish issiqligi chiqishi tufayli kapilyar naychadagi toluolning sathi
balandlashadi. Bu balandlikni o’lchab ho’llanish issiqligini
hisoblab chiqarish
mumkin.
Quyidagi jadvalda ba’zi moddalarning ho’llanish issiqliklari qiymatlari
keltirilgan.
1-jadval
Ba’zi moddalarning ho’llanish issiqliklari
Ho’llanuvchi
modda
Ho’llanish issiqligi (kal/g)
Suv
Benzol
Silikagel’
19,4
-
Ko’mir
11,6
28,3
Tuproq
9,5
2,9
Torf
14,8
2,6
Agar-agar
44,8
1,28
Qutbli molekulalardan iborat moddalarning qutbli erituvchilardagi ho’llanish
issiqligi katta bo’ladi, qutbsiz molekulalardan tuzilgan moddalar esa qutbsiz
suyuqliklarda katta ho’llanish issiqligi namoyon qiladi.
Moddalarning ho’llanish issiqligiga uning solishtirma sirti nihoyatda katta
ta’sir ko’rsatadi. Biror moddaning qutbli suyuqlik, masalan, suv bilan o’zaro ta’sir
etish intensivligini xarakterlash uchun o’lchov sifatida ayni modda suvda
ho’llanish issiqligi Q
1
ning uglevodorodlarda ho’llanish issiqligi Q
2
nisbatan d dan
foydalanishni taklif etdi:
2
1
Q
Q
d
Agar α>1 bo’lsa, sirt gidrofil; α<1 bo’lganida sirt gidrofob bo’ladi. Qattiq
jismning suyuqlik bilan ho’llanishiga oid turli jarayonlarda gaz faza bilan suyuqlik
59
chegarasidagi
sirt sferik, do’ng yoki botiq ega bo’lganligi tufayli kapilyar bosim
yuzaga chiqadi. Sirt do’ng bo’lsa, sirtda turgan molekulani suyuqlik ichiga
tortadigan molekulalar soni tekis sirtdagiga qaraganda ko’proq bo’ladi. Botiq sirt
bo’lgan holda molekulalar orasidagi o’zaro tortishuv kuchliroq ifodalanadi. Shu
sababdan qattiq jism ho’llanganida suyuqlik sirtining
tekis holati bilan sferik
holatida namoyon bo’ladigan bosimlar orasida
kapilyar bosim deb ataladigan
ayrim bosim yuzaga keladi.
1>
Dostları ilə paylaş: