Hacı Əhməd-Cabir Hacı İsmayıl oğlu

 
251 
YE MƏ K    VƏ    I Ç M Ə K   Q A YD AL A RI  
 
 
Məlumdur  ki,  insanın  həyatı  və  səhhəti  bilavasitə 
onun  təmiz  və  pak  olması  ilə  əlaqədardır.  Təsadüfi 
deyil ki, bütün şəriət kitabları təharət bəhsi ilə başlanır. 
Rəsuli-Əkrəm  (s.ə.v.)  buyurub:  “Din  özü  paklıq 
üzərində qurulub”.  
Çünki o pak bir mənbədən, ilahi bir çeşmədən öz 
başlanğıcını götürüb. O çeşmə münəzzəh və pakizədir. 
Peyğəmbər  (s.ə.v.)  buyurub:  “Allah-təala  özü  pakdır, 
pak olmağı da xoşlayır”. Odur ki, insanın bədəni və əli 
nə  qədər  təmiz  və pak olsa da,  yeməkdən  qabaq  əlləri 
yumaq  lazımdır,  bunun  böyük  fəziləti  vardır.  Rəsuli-
Əkrəm (s.ə.v.) buyurub ki, hər kəs xeyir və bərəkətini 
artırmaq istəyirsə, yeməkdən qabaq əllərini yusun. 
Rəsuli-Əkrəm (s.ə.v.) buyurub: “Yeməkdən qabaq 
dəstəmaz  almaq  fəqirliyi  aparar,  yeməkdən  sonra 
dəstəmaz  almaq  qəm-qüssəni  aparar  və  gözə  sihhət 
verər”. 
Imam Cəfər Sadiq (ə) buyurub: “Hər kəs təamdan 
qabaq əllərini yuyub dəsmal ilə silməsə, əlində rütubət 
qaldığı müddətdə o təamın bərəkəti getməz”. 
Böyük  din  rəhbərlərimizdən  bizə  yetişən  bu 
xəbərlərə müvafiq olaraq, bizim yerlərdə qabaqkı dövr-
lərdə  hər  məclisdə  “əl  suyu”  verilərdi.  Bundan  ötrü 
xüsusi  yaraşığı  olan  bədii  zövqlə  bürüncdən  qayrılmış 
“aftafa-ləyən”  olardı,  süfrənin  əvvəlində  və  axırında 
məclisi  idarə  edən  “xəlifə”  həmin  “aftafa-ləyən”  ilə 
məclis əhlinin qabağına gəlib, onların əlinə su tökərdi, 
sonra  qolu  üstə  gəzdirdiyi  dəsmalı  onlara  təqdim 
edərdi.  Bu  “əlyuma”  mərasimi  məclisə  xüsusi  bir 

---

 
252 
rövnəq  verərdi.  Təəssüf  ki,  bu  gözəl  adət  sonralar 
aramızdan  götürüldü.  Müasir  cavanlar  indi  o  “aftafa-
ləyən”-i bəlkə muzeylərdə görə bilərlər. 
Bizim keçmiş zamandakı məclislərin qaydası belə 
idi.  Hər  məclisdə  yeməkdən  qabaq  əllər  yuyulub  pak 
və təmiz olurdu; ona görə də aş və plov kimi xörəkləri 
qaşıqla  yox,  əl  ilə  yeyərdilər.  Bu  adət  Peyğəmbərimiz 
(s.ə.v.)  cənablarından  bizə  gələn  miras  idi.  O  Cənab 
(s.ə.v.)  buyurub  ki,  yeməkdən  sonra  barmaqlarınızı 
yalayın, ondan sonra yuyun və ya dəsmalla silin. 
Rəsuli-Əkrəm (s.ə.v.) buyurub:  
1. “Mən təvazökar bəndəyəm, qullar ilə birlikdə yer-
də oturub təam yeyirəm, barmaqlarımı da yalayıram”. 
2.  “Məclisin  əvvəlində  gərək  mənzil  sahibi  əvvəlcə 
əlini  yusun,  məclisin  axırında  isə  mənzil  sahibi  əlini  ən 
axırda yusun. Çünki o, ev sahibidir, əli batıq halda məc-
lisin  axırına  qədər  durub  gözləyə  bilər,  amma  qonaqları 
əli batıq halda intizarda qoymaq ədəbsizlik olar”. 
Rəvayət edirlər ki, o Cənab (s.ə.v.) süfrənin axırın-
da  əlini  yuyub,  üzünə  və  başına  çəkərdi,  sonra  dəs-
malla  qurulayardı  və  bu  duanı  oxuyardı:  “Əllahum-
məcəlni mimmən la yərhəqü vücuhühum qətərün və la 
zillə”.  Yəni:  “Ay  Allahım,  məni  o  kəslər  cümləsindən 
qərar ver ki, onların üzünə simiclik və zillət gəlməz”. 
3.  “Hər  kəs  öz  evində  xeyir-bərəkəti  artırmaq 
istəyirsə,  təam  başlayan  vaxtda  və  təam  qurtarandan 
sonra  əlini  yusun.  Hər  kəs  buna  riayət  etsə,  həmişə 
firavan yaşayar və bədənində heç bir naxoşluq olmaz”. 
4.  “Yeməkdən  sonra  əlinizi  yuyub,  onda  qalan 
rütubətlə  gözlərinizə  məsh  edin  ki,  göz  ağrısından 
əmanda olasınız”. 
Həzrəti Əlidən (ə) rəvayət olunur ki, buyurdu:  

---

 
253 
1.  “Təam  yeməyə  başlayanda  Allah-Təalaya  zikr 
elə  ki,  o  təam  Allahın  nemətlərindən  biridir.  Ondan 
ötrü şükr etmək lazımdır”. 
2.  “Təam  yeyəndə  qullar  kimi  yerdə  oturub  ye, 
ayaqlarını  bir-birinin  üstünə  aşırma  və  dizi  üstə 
oturma.  O  cür  oturmaqdan  Allahın  xoşu  gəlmir  və 
adam üçün günahdır”. 
Imam  Cəfər  Sadiq  (ə)  buyurub  ki,  süfrə  üstə  olan 
müddəti  uzadın,  çünki  o  müddət  sizin  ömrünüzdən 
hesab olunmayır. 
Imam Həsən (ə) buyurub ki, süfrəyə aid on iki xis-
lət  var.  Hər  müsəlmana  vacibdir  ki,  onları  bilsin.  On-
ların dördü vacib, dördü müstəhəb, dördü isə ədəbdir.  
Vacib olan şeylər bunlardır: 1) mərifət, yəni Allahı 
öz sifətlərilə tanımaq; 2) riza, yəni Allahdan gələn hər 
bir  şeyi  razılıqla  qəbul  etmək;  3)  təsmiyə,  yəni 
“Bismillahir-rəhmanir-rəhim” demək; 4) şükr etmək. 
Müstəhəb  olan  şeylər  bunlardır:  1)  yeməkdən  qa-
baq əli yumaq, boynunda cənabət qüslü olan adama bu 
iş  daha  təkidlə  lazımdır;  2)  yemək  zamanı  bədənin 
ağırlığını  sol  tərəfə  salmaq;  3)  təamı  üç  barmaqla  gö-
türüb  yemək;  4)  yeyib  qurtarandan  sonra  barmaqları 
yalamaq. 
Ədəbə aid olan şeylər isə bunlardır: 1) təamın sənə 
tərəf  çevrilmiş  yerindən  yeyəsən;  2)  loxmaları  kiçik-
kiçik  edəsən;  3)  təamı  yaxşı-yaxşı  çeynəyəsən;  4) 
süfrədə oturan adamların üzünə az baxasan. 
Əmir  Ibni  Qeys  nəql  edir  ki,  Mədinədə  Imam 
Muhəmməd Baqir (ə) mənzilinə varid oldum. Gördüm 
ki,  o  Cənabın  qabağında  süfrə  var,  təam  tənavül  edir. 
Soruşdum  ki,  bu  süfrənin  həddi  (həqqi)  nədir?  O 
Cənab  (ə)  buyurdu:  “Süfrəni  salanda  “Bismillah”  de, 

---

 
254 
qurtaranda  “Əlhəmdülillah”  de,  yeyəndə  isə  təamın 
kənarlarından götürüb ye. Bunlar süfrənin həddidir”. 
Imam Cəfər Sadiq (ə) sol əl ilə  yeməyi və içməyi 
məkruh hesab edərdi. 
Rəsuli-Əkrəm  (s.ə.v.)  Həzrəti  Əli  (ə)  cənablarına 
buyurur: “Ya Əli,  yeməyə duz ilə başla, qurtaranda da 
duz  ilə  qurtar.  Çünki  duzda  yetmiş  dərdin  şəfası  var. 
Onlardan  bəzisi  bu  xəstəliklərdir:  dəlilik,  cüzam, 
alalıq, boğaz ağrısı, diş ağrısı, qarın ağrısı”. 
“Tibbül-əimmə”  kitabında  Imam  Cəfər  Sadiqdən 
(ə)  nəql  edilir  ki,  o  Cənab  (ə)  buyurub:  “Imkan  olan 
halda yol gedə-gedə yemə”. 
Rəvayət edirlər ki, o Cənabı söykənmiş halda təam 
yeyən  görməyiblər.  O  Cənab  (ə)  özü  də  buyurub  ki, 
Rəsuli-Əkrəm  (s.ə.v.)  cənabları  vəfat  gününə  qədər 
söykənmiş halda heç bir şey yeməzdi. 
Həzrəti Əli (ə) buyurub:  
1.  “Süfrədən  qayıdan  bütün  şeylər,  onunla  şəfa 
tapmaq istəyən kəslər üçün şəfadır”. 
2. “Təama üfürmək, onun bərəkətini aparar”. 
Bu üfürmək  ya təam  soyutmaq  üçün,  ya  da  başqa 
məqsəd  üçün  ola  bilər.  Hər  məqsədlə  olsa  da,  bu  iş 
məsləhət deyil.  
Bir  dəfə  Rəsuli-Əkrəm  (s.ə.v.)  hüzuruna  çox  isti, 
qaynar  təam  gətirdilər.  O  Həzrət  (s.ə.v.)  buyurdu: 
“Qoyun  qalsın,  soyusun,  bərəkət  soyuqdadır,  isti  şey 
bərəkətsiz olar”. 
Əmirül-möminin Əli (ə) buyurub:  
1.  “Hər  kəs  öz  kasasını  yalasa,  mələklər  ona 
sələvat göndərər və onun ruzisinin bol olması üçün dua 
edərlər, onun üçün əlavə səvablar yazılar”. 
2.  “Hər  kəs  təmiz  və  pakizə  təam  yesə,  təamı 

---