Haç ve Hilal Altında Ortaçağda Yahudiler
Yüklə 8,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
1 5 8 Mark R. Cohen kü, Tevrat'ta emredildiği gibi, Yahudinin sahip olduğu bir hay van Sebt günü dinlendirilmelidir.63 Meymun'un bir fetvası; başka bir türü temsil eder: Bir işyerinde ortak olan bazı kişiler, bazıları Yahudi bazıları Yahudi olmayan [yani, Müslüman] olmak üzere aynı zanaatla uğraşırlar. Ortaklar, cuma [gününün hasılah] Yahudiye cumar tesi Yahudi olmayana ait olması konusunda anlaşırlar. İşyerinin aletleri ortakhr ve zanaat, ya gümüşçülük ya da camcılıkhr. [Aletler] cumartesi günü kullanılmış olsalar bile [Yahudinin] kan bölüşmesine izin verilir mi? Ya da, işin yapıldığı günlerin. hesa bını tutup, [Yahudi ortağın işyerini] Yahudi olmayan [ortağa] terk ettiği günün [cumartesi günü] oranını kesmeli midirler? Meymun, ortakların üzerinde anlaşhğı düzenlemenin doğru- luğuna karar verdi. Cumartesi gününün karı Müslümana, cuma gününün kan Yahudiye ait alacaklı ve anlaşma, ortak sahip olu nan araçların cumartesi günü kullanıldığı gerekçesiyle ortaklığı sona erdirmeyecekti.64 İslam hukuku da, bir gayri-Müslimle ortaklık, ya da commen da, sorununu tarhşır. Egemen görüş, neyin alınıp satılacağı ko nusunda Müslümanın denetimini koruması koşuluyla ortaklığa izin verir. Başka bir ifadeyle, Müslüman temsilci ve aktif ortak olmalıdır. Hukukçular, temsilci olarak gayri-Müslimin, domuz ya da şarap gibi Müslümanlara yasak malları alıp satabileceği ya da İslam hukukuna göre geçersiz bir sözleşme yapabilecekleri uslamlamasını yaparlar. Başka bir kaygı da, gayri-Müslimlerin faizcilik yapması ve bir Müslü manın , İslam hukukunun böyle bir ihlaline taraf olmaması gereğinden kaynaklanıyordu. Daha kah bir görüş ise, inançlar arası ortakli.kları, dostluğa yol açlığı için, -kınayarak mahkum eder.65 Bu son görüş, Müslüman ile gavur ortaklar arasındaki sosyalliğin, inançlar arası iŞ ilişkileri nin genel bir yan ürünü olduğunu gösterir. Haç ve H i lal Altında Ortaçağda Yah u d i l e r l 5 9 Bir Yahudi ve onun Müslüman iş ortağı ile ilgili bir konuda Meymun'a yöneltilen bir soru, inançlar arası ortaklığa giren Müslümanların, mal giriş çıkışını düzenleyen temsilci olma İs lami koşuluma gözetmelerinin zorunlu olmadığım gösterir. Bu rada, Müslüman yatırımcı, Yahudi ise onun temsilcisidir. Commenda olarak Yahudi olmayan birinin [yani bir Müs lümanın] parasını elinde bulunduran bir Yahudiyle ilgilidir. [Yahudi temsilci] biraz mal satın almış ve bunu, Yahudi alıcıya bir dinara [burada peşin parayla satmak kastediliyor] satmak is temiş. Yatırımcı [Müslüman], peşin parayla satmaya izin verme yip, bunun yerine daha yüksek bir fiyattan vadeli satmak islerdi. Yahudi temsilci için, ek parayı kabul etmek caiz midir, değil mi dir? Yahudi hukuk otoritesinin önündeki konu, aslında inançlar arası ortaktık değil, Yahudiler arasında faizcilik sorunuydu ("faiz" vade farkından oluşuyordu). Yahudi temsilci, Tevrat hükmünü ihlal edip başka bir Yahu diden faiz alan kişi olarak görülebilir. Meymun, gerçek salıcının Yahudi temsilci değil Müslüman yahrımcı olduğunu uslamlayarak işleme izin verdi.66 Ekonomideki Kredi Y akındoğu pazannın inançlar arası parasal ekonomisinde kredi işlemlerinin reddinin kökleri vardı. Tüccarların pratiğine uygun olarak hem Yahudiler hem Müslümanlar, faizcilik görün tüsüne karşın, kredi işlemlerine geniş ölçüde girdiler. Bu durumun, Latin Bah ile karşılaşhrılması gerekir. İlk bakış ta, Hıristiyanlıktaki kargılığına benzer, görünüyor. İslam'ın faiz cilik görüşü, Hıristiyanlığınkine eştir. Arapça söylenildiği şekliy le riba, Kuran'da zaten yasakhr. "Ey inananlar! Faiz yemeyin." (Sure 1: 130) Başka yerde (Sure 4: 161), Yahudilerin aldığı faiz bi le mahkum edilir. Yine de, Ortadoğu ticaret devrimi sırasında uygulandığı ve "tüccarlar hukuku" bilgisine sahip tüccar- l 60 Mark R Cohen bilginlerin derlediği şekliyle İslam hukuku, çeşitli hukuksal kur gularla riba yasağının sınırlandırılmasına izin verdi. Gözde yön temlerden biri, borçların Sermaye ya hrımı kılığı altında verilme siydi. Commenda, çoğunlukla bu amaca hizmet etti. Pratikte, temsil ci, zaman ve emek yahrdığı için kendi kar payını alıyordu. Baş langıç sermayesiyle yahrımcıya geri verilen getiri oranı, borç fai zine çok benziyordu; fakat, İslam'ın açık faizcilik yasağından kurtulmaya yetecek kadar dolaylıydı.67 İslam' da hukuku iktisada uydu rmanın karakteristiği olarak fıkıhçılar, yüzyıl Müslüman fıkıhçının sözleriyle: Kredili salışın tüccar "pratiğinin bir parçası olduğunu, tücca rın amacı olan kar elde etmenin en etkili yolu olduğunu kabul et tik. Pek çok durumda, peşin sahşla' değil sadece kredili satışla kar elde edilebilir.68 Neredeyse Müslüman fıkıhçıyla aynı dille konuşan büyük Meymunlar da, Yahudiler arasındaki işlemlerde yüksek fiyattan vadeli sahş olayını kabul ettiler: "İnsanların iş ilişkilerinde adet budur ve bu olmasaydı, geçim sağlamanın pek çok yolu ortadan kalkardı." 69 Yahudiler kendi aralarında, isqa denilen Yahudiler 'arası faizi sınırlamak amacıyla Talmud'daki benzer bir araçtan daha esnek olduğu için, uzun vadeli ticari girişimlerinde İslami commanda'yı benimsediler. Yahudi dinsel mahkemeler, ''Yahudi olmayan commenda'yı· geçerli kabul ettiler. İslam hukukçuları gibi onlar da, daha yüksek bir fiyat karşılığında başka bir Yahu diye vadeli mal sahşını -Yahudiler arasında faizle borç verme yasağını del menin bir yolu- hoş gördüler Tefeci ve Borçlu Olarak Yahudiler Avrupa'dakiler gibi İslam denizindeki Yahudiler de tefecilik işine girdiler. Ne var ki, Avrupa'dakiyle açık bir karşıtlık içinde, Yüklə 8,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|