Haç ve Hilal Altında Ortaçağda Yahudiler
Yüklə 8,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
7- Kentli Olarak Yahudi Hem İslam topraklarından hem Avrupa'da bazı Yahudiler, tarımla uğraştıkları kırsal alanlarda yaşıyorlardı. Ne-var ki, bü yük çoğunluk kentlerdeydi. Hıristiyanlıktaki kentli olarak Ya hudi ile İslam'daki kentli olarak Yahudinin karşılaştırılması, Ya hudi-Müslüman ilişkilerinin, neden Hıristiyan-Yahudi ilişkile rinde olduğundan daha az nefrete ve zulme yol açlığı konusun da aydınlalıcı olur. Hıristiyan Dünyasında Bilim insanları, barbar istilalarının Roma İmparatorluğu'nun kent yaşamını yok ettiğine arlık inanmıyorlar, İmparatorluğun dağılmasıyla birlikte bir gerilemenin gerçekten de başlamış ol masına karşın, kentler zayıflamış biçimde varlıklarını sürdürdü ler. Roma kentçiliğinin mirası, ortaçağdaki kentsel büyümenin temel bir öğesiydi. Bir bütün olarak yaşam, esas itibariyle kırsal ve t arıms aldı. Erken ortaçağda "eski Roma merkezleri, esas itibariyle kırsalla şan bir dünyanın ortasındaki, adalara dönüştüler." "Bir yerleşim merkezi olarak kent, Rhine, Meuse ve Moselle vadilerinin önem li alanlarına kabile göçleri çağında hayatta kalmış" olmasına kar şın ... "uygarlığa özgül katkısıyla ayrık kent yaşam tarzı, varlığı m sürdürmemişti." Merovenj ve Karolenj dönemlerinde iki yüz yıl süreyle ortalıkta görünen ticaret merkezleri (wiks... denilen) "özünde Karolenj dünyaya ait olmaktan çok, onun içindeki ya bancı oyukları oluşturdular."ı Kültürel ve siyasal önemlerinin yam sıra alan ve nüfus olarak da epeyce küçülen yerleşim yerlerinde, Doğulu uzun mesafe tüccarlarına (Yahudiler ve Suriyeliler, daha sonra sadece Yahu diler) rastlanabiliyordu. Tüccarlar, kendisi toplumun geneli tara- 1 92 Mark R. Cohen fından yabancı sayılan bir toplumsal çevre içinde yabancı, ticari bir varlıklılar. Ancak onuncu yüzyılda ticaret yeniden canlanmaya başla yınca ve on birinci yüzyılda ticari devrim üstünlük sağlayınca, ticari kent merkezleri yeniden türedi (ya da eski temeller üzerin de yayıldılar). Bu yerleşim yerlerinde oturan Hıristiyanların ço ğunluğu, meslekleri bakımından temel olan özgürlüğe epeyce alışık tüccarlardı. Bir ananeler kümesiyle de -11Tüccar Hukuku11- donanrnıştılar. Bu nedenle, birçok yerde tüccarlar, monarktan ya da feodal senyörden, toplumun diğer kesimlerine tanınan özgür lükleri aşan kentsel özgürlükler talep ettiler. Daha sonra, örgütlü burgher'ler (kentliler) öz-yönetimin beratlar biçiminde resmileş tirilmesini talep ettiler. Birçok merkezi otorite -ister kraliyet, ister aristokratik ister dinsel olsun- kentlerin bağımsız 11korporas yon"lara; kendi yasaları ve ananeleriyle ve efendinin mahkeme sinden ayrı bir yargı sistemiyle hukuksal bütünlüklere evrilme lerine karşı çıkh.2 Kentin lordundan kurtulma mücadelesi, on ikinci yüzyılda başlamak üzere kimi başarılar kazandı -normal feodal düzenlemeyi karrnaşıklaşhran bir süreç.3 İngiltere'de er ken ortaçağda doğan ve gelişen kent modeli, kıtadakinden bir bakıma farklı olmuş olabilir.4 1066 Norrnan Fethi'nden önce İn giltere'de Yahudi yoktu. O sırada evrim ( bir ölçüde, resmi tüzel bağımsızlık ve öz-yönetime doğru evrim) süreci, Kuzey Avru pa'daki toplumsal gelişmeleri -bir bütün olarak toplumu endişe lendiren ve İngiltere'de monarşi biçimini alan merkezi feodal otoriteye yönelik eğilime karşı- andmyordu. Kentin temsil ettiği yeniliğe bir meşurnluk atfedildi. Kentler, 11ortaçağda bu sıfata verilen en rezilane anlamda yeni şeylerdi11 ve 11feodal lordların iğrendiği utanılacak ekonomik faaliyetin bir merkezi"ydi.5 Ennen'in gözlemlediği gibi, Kuzey Avrupa kenti, soylu ile köylü arasında tarımsal bir ilişkiye dayanan ortaçağ toplumunun klasik toplumsal düzenine uygun değildi. Kent be ratlarında yasalaşan kentsel özerklik, kenti feodal hukukun dışı- Haç ve H i lal Altı nda Ortaçağda Yah u d i l e r l 9 3 na yerleştiriyordu. On ikinci yüzyılda başlamak üzere, bütün A vrupa'da kentsel işlerin denetimini ele geçiren yeminli tüccar meclisleri ve kraliyetten ya da episkopal lordlardan talep edilen haklar, devrimci bir gücü temsil ediyordu.6 Avrupa'nın yeni ortaya çıkan ve kuşku duyulan kentlerinde yerleşik Yahudilerin varlığı, herhalde, Yahudi karşılı duygunun dinsel ve ekonomik arka planına eklendi. Dahası, bizzat kentsel yerleşimin içinde Yahudiler bir anomaliydiler. Diğer kentliler kentin lordundan bağımsız olmaya çalışırken ve bundan onur duyarken, Yahudiler kendi lordlarından beratlar almaya ve bazı yerlerde beledi yargı hakkından dışlanmaya devam ettiler.7 Kra la, bir barona, bir düke ya da başka bir otoriteye doğrudan ba ğımlılık, yabancı olarak Yahudi imgesini pekiştirdi. Dahası, al dıkları beratlar öz-yönetim ödünlerini içeriyordu ve bu durum, kentli Hıristiyan burjuvazi ile bunların ortasındaki yarı-özerk Yahudiler arasındaki farklılıkları arttırdı. Doğrusu, bazıl arının inandığı gibi, bazı kentlerdeki Yahudiler, Hıristiyan kentlilerin haklarına kabaca eşdeğer haklar elde ettiler. Ne var ki, görmüş olduğumuz gibi, Yahudilerin teknik "vatandaşlığa" sahipmiş gi bi göründükleri yerlerde bile, beledi görevlerden dışlandılar ve özel vergilere tabi oldular -onurun çok önemli olduğu bir top lumda onurlarını zedeleyen handikaplar. Fakat başka bir anomali de, Yahudilerin normal toplumsal düzenden dışlanmasına katkıda bulundu. Kentsel öz-kimliğin temel ritüeline, Hıristiyan kentlilerin yaphğı beledi otoriteye it aat ve kent barışını sağlamak için saptanan yükümlülüklere sa dakat yemininde yer alamıyorlardı.B Benzer şekilde, biat yemini etmeleri de engellenen Yahudilerin, ne feodal sistemde, ne kent topluluğunda sağlam bir yeri vardı.9 Yüklə 8,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|