əlaqədar yaranmış hiddətə tam təbii qiymət verirəm.
Düşünürəm ki, bu barədə qanun çərçivəsində ölçülər
götürülməlidir" söyləmişdi. Bütün bunlarla yanaşı bu
müdrik insan gənc nəslin, insanlarımızın qarşısında duran
vəzifələri də aydın göstərirdi: "Biz ö z m illi-m ən əvi
dəyərlərim izi, adət-ənənələrim izi, əxlaqi d əyərlərim izi
bütün istiq a m ətlərd ə qorum alıyıq, sa x la m a lıy ıq və
g ən c n əsli əsrlər boyu böyük sınaqlardan k e ç m iş bu
m ənəvi, əxla q i d əyərlər ruhunda tərbiyələndirm əliyik"
(Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin
13 avqust 2001-ci il bəyanatından).
Heydər Əliyev "azərbaycançılığı" bir ideologiya olaraq
irəli sürm əklə, ölkənin dağılması, ərazisinin etnik
əlam ətlərə görə parçalanması təhlükəsinin qarşısını
almaq vəzifəsini həll etdi. Bu, onun çox böyük vətəndaş
hünəri idi və şübhəsiz, aktual milli vəzifələrin h əlli üçün
bütün dünya azərbaycanlılarının öz V ə tə n lə ri -
Azərbaycan ətrafında birləşməsinə töhfəsini verəcəkdir.
Mübaliğəsiz demək olar ki, Heydər Əliyevin zən g in irsi
XX əsrin müstəqil dövlət kimi Azərbaycanın gələcək
inkişaf və tərəqqi yolunu müəyyən edən etibarlı səmt
göstəricisidir və daim belə olacaqdır.
Ümummilli liderin m illi-mənəvi dəyərlərim izin
qorunması sahəsində bizlərə ərməğan etdiyi strategiyanın
bir çox məqamları ilə yanaşı, onun bütün Azərbaycanın
qurucusu olduğunu, tarixi şəxsiyyət kimi çətin vəzifələrin
öhdəsindən gələ bilmək m əharətinin öyrənilm əsinə
ehtiyac duyulduğunu qeyd etmək istəyirəm. Çünki,
şəxsiyyətlərin həyat və fəaliyyəti bütün m ütərəqqi
64
insanları düşündürür. Hər bir insan bü təcrübədən
öyrənmək, bəhrələnmək istəyir. Buna görə də, Heydər
Əliyev şəxsiyyətinin Azərbaycanda hələ keçmiş Sovetlər
Birliyi dövründə gorduyu işləri qısaca xatırlatmaq yerinə
düşərdi.
M ütəfəkkirlərdən biri deyib ki,
"tarix böyük
şəxsiyyətlərin yaradıcılığının məhsuludur". Azərbaycan
rəhbərliyinin 1969-cu ilin iyulunda yeniləşməsi tutqun
səmada parıldamaqda olan günəş effekti
verdi,
Azərbaycan
tarixində
yeni
bir
m ərhələnin,
uzaqgörənliklə qəbul edilən strategiyanın əsasını qoydu.
1969-cu ilin
iyul plenumundan cəmi 3 həftə sonra
keçirilən məşhur avqust plenumunda Azərbaycanın
gerilikdən yaxa qurtararaq, sürətli inkişaf yoluna qədəm
qoyması üçün tarixi qərarlar qəbul olundu. Sovet
dövrünün reallıqları şəraitində xalq təsərrüfatına və
mədəni quruculuğa rəhbərlik işinin yaxşılaşdırılması,
dövlət intizamının möhkəmləndirilməsi, kadrların
m əsuliyyətinin artırılması haqda qərarların qəbul
edilməsi
və
ardıcıl
həyata
keçirilməsi
əslində
Azərbaycanın və azərbaycanlıların nəhəng potensialını
üzə çıxartdı. Bu gün müstəqil Azərbaycan dövlətçiliyi
üçün əvəzsiz, möhtəşəm bazanın yarandığı 1969-1982-ci
illər dövrü Azərbaycanın iqtisadi əsaslarını möhkəmlətdi,
milli-mənəvi özünüdərki gücləndirdi. Korrupsiya və
rüşvətxorluğun ciddi-cəhdlərlə ört-basdır edildiyi keçmiş
Sovet məkanında cəmiyyəti bürüməkdə olan bu bəlalara
qarşı böyük cəsarətlə qəti mübarizəyə başlanıldı. Müasir
Azərbaycanın əsas dayağı olan iqtisadi qüdrəti Heydər
65
Əliyev zəkası, dəyənəti, işgüzarlığı və peşəkarlığı
sayəsində yaradıldı. 1969-1982-ci illərdə tarixi şəxsiyyət
kimi parlayan Heydər Əliyevin Azərbaycana o vaxtkı
rəhbərliyi dövründə 250-dən çox zavod, fabrik, istehsal
sexləri istifadəyə verildi. Əlavə olaraq 630 min nəfər işlə
təmin olundu. Təkcə 1975-ci ildə Bakı şəhərində 44 min
adam yeni mənzilə köçdü, bütövlükdə isə həmin illərdə
20 milyon kvadrat metr mənzil sahəsi istifadəyə verildi.
Minlərlə məktəb, klub, kitabxana, xəstəxana, digər sosial
obyektlər tikildi. Bakıda yeni yaşayış m assivləri,
mikrorayonlar həmin dövrdə salındı. Bakı və Azərbaycan
bir sıra beynəlxalq və ümumittifaq tədbirlərinin keçirildiyi
m ərkəzə
çevrildi.
Kənd
təsərrüfatı
ölkəsi
olan
Azərbaycanda aqrar sahənin inkişafı geniş vüsət aldı. Qısa
müddətdə taxıl tədarükü Azərbaycanın tarixində ən
yüksək rəqəm - 1 milyon tonu əhatə elədi, pambıqçılıq və
tərəvəz istehsalı 2 dəfə artdı. Əlbəttə, bütün bunlar 1969-
cu ilin
14 iyulundan başlayan davamlı
inkişaf
strategiyasının danılması mümkün olmayan nəticələrinin
heç də hamısı deyil. Heydər Əliyevin Azərbaycana
rəhbərlik etməyə başlamasının əsas dəyəri isə, şübhəsiz
ki, Azərbaycanın müstəqilliyinin başlanğıcı, hazırda onun
uğurla davam və
inkişaf edən
strategiyasının
möhkəmləndirilməsi oldu. Bu siyahını sonsuzluğa qədər
uzatmaq olardı. Lakin mövzudan uzaqlaşmamaq üçün
faktlarla kifayətlənirik.
Heydər Əliyevin qurduğu dövlət Aristotelin məşhur
"dövlət ancaq yaşamaq naminə deyil, əsasən xoşbəxt
yaşamaq üçün yaradılır" kəlamındakı ideyanı reallaşdırdı.
66
Yeni ictimai-siyasi formasiyaya keçid şəraitində,
sabitliyin, təhlükəsizliyin tam bərqərar olmadığı mühitdə
vətəndaşların, ona etimad göstərən insanların, bir sözlə,
xalqın xoşbəxt yaşaması qayğısına qalaraq Heydər Əliyev
Azərbaycanın zəngin ehtiyatlarını bu məqsədə səfərbər
etməyi qərara aldı. Lakin bu da asan deyildi. "Əsrin
müqaviləsi" bağlanan kimi qonşu ölkələrin təzyiqləri
gücləndi, onların nəinki Azərbaycana, müqaviləni
imzalayan Böyük Britaniya kimi dövlətə də notalar
göndərmək
prosesi
başlandı.
Əvvəlcə
Xəzərin
ehtiyatlarının miqdarının şübhə altına alınması, sonra
Xəzər dənizinin hüquqi statusunun müəyyən edilmədiyi
halda xarici sərmayələrin yatırıla bilməyəcəyi barədə
iddialar o vaxt z ə if olan Azərbaycanı əslində geri
çəkilm əyə məcbur etməli idi. Lakin məhz Heydər
Əliyevin iradəsi sayəsində Azərbaycan nəinki geri
çəkildi, digər ölkələri də öz siyasəti ilə beynəlxalq
normaları tanımağa sövq etdi. Heydər Əliyev göstərdi ki,
Xəzər dənizi qarşıdurma deyil, əməkdaşlıq regionuna
çevrilm əlidir, hər bir dövlət ona mənsub olan
ehtiyatlardan səmərəli istifadə etməlidir.
Ümummilli lider Heydər Əliyev fəaliyyətinin bütün
mərhələlərində - istər əvvəlki hakimiyyəti dövründə,
istərsə də ikinci dəfə hakimiyyətə qayıdışından sonra
bütün fəaliyyəti bu xalqın yüksəlməsinə, inkişafına,
rifahına
və
sivil
qaydalarla
yaşam
tərzinin
formalaşdırılmasına xidmət etmişdir. Gəlin, təsdiq edək
ki, bu, bir insan ömrü üçün olduqca böyük fəaliyyətdir.
Heydər Əliyev, çətin olmasına baxmayaraq, bu işin
67