Haci həSƏnov niyazi beynəlxalq biznes

 
234 
 
 
 
 
Həm  milli  və  həm  də  xarici  tərəfdaşların  ümumi 
maraqlarının  uzlaşdığı  sferaları  ”  müştərək  müəssisələrin  daxili 
bazarlar üçün işləməsi də milli elmi texniki nailiyyətlərdən istifadə 
olunmasıdır. 
Beynəlxalq  birgə  sahibkarlığın  üstünlükləri  və  onunla  bağlı 
olan  iqtisadi  fəaliyyət  tərəfdaşlarının  məqsədlərinin  effektiv 
reallaşması  imkanları  əksər  hallarda  müştərək  müəssisələrin 
yaradıldığı  və  funksiyalaşdırıldığı  siyasi-hüquqi  və  iqtisadi 
mühitin  spesifik  xüsusiyyətləri  ilə  şərtləndirilmiş  problemlərlə 
məhdudlaşdırılır. 
Keçid iqtisadiyyatlı ölkələrdə Müştərək müəssisələrin 
yaradılması və funksiyalaşdırılması ilə əlaqədar yaranan 
problemlər.      
 
                      Problemlər 
Birgə 
müəssisənin 
yaradılması 
Birgə 
müəssisənin 
funk-ması 
Siyasi ” hüquqi: 
Siyasi qeyrisabitlik. 
Birgə sahibkarlığın normativ və  
qanunvericilik bazasındakı 
qeyrisabitlik. 
 
Təşkilati ” struktur: 
İnfrastrukturun zəif inkişafı. 
Təşkilati strukturun fəaliyyətsizliyi. 
Qiymətləndirmə metodlarının 
konservativliyi (mühafizəkarlıq), 
çoxpilləli qərar qəbulu.  
 
İqtisadi: 
Valyutanın konversiya edilə 
bilməməsi.  
Formasını dəyişən qiymətəmələgəlmə. 
Real stimulların olmaması. 
Yaradılan  birgə müəssisənin 
məqsədyönlülü-yünün və effektivliyinin 
qiymətləndirilməsi çətinlikləri. 
 
+ 
 
+ 
 
 
 
 
+ 
+ 
 
 
+ 
 
 
 
 
+ 
 
 
 
 
 
+ 
 
+ 
 
 
+ 
 
 
 
 
 
+  
+ 
+ 
 
 
 
 
+ 
 
 

---

 
235 
 
 
 
 
Birgə müəssisənin inkişafı strategiyası 
üzrə tərəfdaşların fikir ayrılıqları. 
 
Sosial”psixoloji: 
İdarəetmə təcrübəsinin olmaması və 
 təsərrüfat təfəkkürünün 
fəaliyyətsizliyi. 
Özgə hesabına yaşamaq fəlsəfəsi. 
Dil-mədəniyyət aspektləri. 
 
 
 
 
+ 
 
+ 
+ 
+ 
   
Müştərək müəssisələrin yaradılmasında başlıca məqsəd kimi 
(istənilən  digər  fəaliyyət  növündə  olduğu  kimi)  maksimum 
mənfəətin  və  hər  bir  tərəf  müqabili  ilə  əməkdaşlıq  çərçivəsində 
maksimum  effektivliyin  əldə  olunmsası  çıxış  edir.  Bu  səbəbdən, 
layihələndirilən müştərək müəssisələrin təşkili prosesi onun bütün 
mərhələlərinin  hər  biri  haqqında  dəqiq  təsəvvür  yaradılmasını 
tələb  edir  ki,  bu  da  bir  sıra  ağır  neqativ  halların  qarşısının 
alınması  məqsədi  güdür  hansı  ki,    tərəfdaşların  maraqlarının 
nəzərə  alınmaması  ilə,  layihə  üzrə  təkliflərin  yetərincə  təhlil 
edilməməsi  ilə,  ilkin  hesabatlarda  baş  verən  səhvlərlə  və  s. 
əlaqədar ola bilər. 
Müştərək müəssisələrin yaradılması mərhələli şəkildə həyata 
keçirilir. 
Fəaliyyət  növünün  seçilməsi.  Yaradılacaq  müştərək 
müəssisələrin  fəaliyyət  növünün  seçilməsi  statistik  və  reklam 
informasiyaları, sənaye müəssisələri haqqında faktiki məlumatlar, 
hesabatlar,  dövri  mətbuatın  çap  materialları  əsasında  müvafiq 
marketing tədqiqatlarının, bazarın seqmentləşdirilməsi prosesinin 
aparılmasını nəzərdə tutur. 
Bununla  əlaqədar  olaraq  texnoloji  xüsusuyyətləri  və 
məhsulun  nəzərədə  tutulan  buraxılış  kəmiyyətinin  bazarın 
konyunkturasına  təsiri  inkanları  və  s.  nəzərə  alınmaqla 
rəqabətqabiliyyətliliyi daha yüksək olan məhsul seçilməlidir. 
Xarici  tərəfdaşın  seçilməsi.  Xarici  tərəfdaşın  seçilməsi 
ümumdünya praktikasında qəbul edilmiş sistemə əsaslandırılır:  
1.
 
Dünya  bazarında  yetərincə  məşhur  olan  mümkün  fəaliyyət 

---

 
236 
 
 
 
 
tərəfdaşlarının siyahısının müəyyən edilməsi. 
2.
 
Həmin  siyahıdan  seçilmiş  namizədlərə,  gələcək  layihədə 
onların  iştirakı  şərtləri  haqqında  sorğu  vərəqi  ilə  birgə 
əməkdaşlıq  haqqında  təkliflər  paketi  göndərilir.  Verilmiş 
təkliflər  paketində,  yerli  müəssisə  ”təsisçinin  fəaliyyət 
xarakteri  və  onun  müştərək  müəssisənin  yaradılması  üzrə 
təşəbbüsü  haqqında  informasiya  təqdim  edilməsi  daha 
məqsədə uyğundur. 
3.
 
Aşağıda verilən istiqamətlər üzrə xarici tərəfdaşlar haqqında 
informasiya seçimi: 
a)
 
ümumi  məlumatlar  (qaydiyyat  ünvanı  və  adlandırma, 
təsərrefat-hüquqi  forma,  öz  ölkəsində  və  xaricdə 
müştərək 
müəssisənin 
yaradılması 
və 
onun 
fəaliyyətində iştirak təcrübəsi və s.); 
b)
 
maliyyə  vəziyyəti  (çəxsi  və  borc  kapitalının 
əlaqələndirilməsi; birgə müəssisənin profili üzrə məhsul 
burraxılışı  həcmi  dinamikası;  son  3  il  ərzində 
toplanmış 
başlıca 
maliyyə-iqtisadi 
göstəriciləri; 
müəssisələrə  müxtəlif  xidmətlər  göstərən  bankların 
adları və ünvanları); 
c)
 
personal  (məçğul  işçilərin  miqdarı,  inzibati  və  texniki 
personalın  qarşılıqlı  münasibətləri,  əsas  mütəxəssislər 
haqqında informasiya); 
d)
 
istehsal  təcrübəsi  (uyğun  fəaliyyət  sahələrinə  malik 
birgə  müəssisələr  yaradılan  ölkələr  və  onların  qısa 
xarakteristikası). 
Beynəlxalq tender torqlarının fəaliyyəti gedişində  müsabiqə 
əsasında tərəf müqabillərinin seçimidaha effektiv hesab edilir. 
Beynəlxalq tender torqları  ”  bu, iş  tərəfdaşlarının müsabiqə 
əsasında  seçimi  formasıdır,  hansının  ki,  əsasında  müəssisə  - 
inisiator  gözlənilən  torqla  haqqında  informasiya  nəşr  edilməsi 
vasitəsi  ilə  müəyyən  edilmiş  müddətə  qədər  maraqlı  tərəflərdən 
təkliflər cəlb edir. 
Tender  təklifi  (oferta)  ”  tender  torqlarında  müsabiqə  yolu 
ilə  iştirak  edən  tərəflərinyazılı  təklifidir  ki,  bu  da  müştərək 
müəssisəyə yatırımların təsviri və bu yatırımların şərtləri ilə rəsmi 
sorğuda göstərilmiş ünvana təqdim olunur. 

---