Haci həSƏnov niyazi beynəlxalq biznes

 
237 
 
 
 
 
4.
 
Seçilmiş  xarici  tərəf  müqabili  ilə  danışıqların  aparılması. 
Burada, aşağıdakı məsələlər üzrə danışıqlardan razışmaların 
əldə edilməsi mütləq hesab edilir. 

 
layihənin miqyası ; 

 
məhsulun növü və buraxılış həcmi; 

 
daxili  və  xarici  bazarlarda  reallaşdırılması  nəzərdə 
tutulan məhsulların miqdarı; 

 
xammal, ehtiyyat; 

 
istehsal miqyasları, avadanlıq və infrostruktur; 

 
şəxsi heyət. 
 
Müştərək  müəssisənin  yaradılması  üzrə  texniki-iqtisadi 
əsaslandırılması 
layihəsinin 
hazırlanması. 
Texniki-iqtisadi 
əsaslandırmanın  konkret  forması  və  tərkibi  elementləri 
yaradılacaq  birgə  müəssisənin  fəaliyyəti  xarakterindən  aslıdır. 
Belə  ki,  hər  bir  halda  işlənib  hazırlanan  texniki  -  iqtisadi 
əsaslandırma  özündə  bir  sıra  məsələləri  ehtiva  etdirir  ki,  bunlar 
da, müştərək  müəssisənin yerləşmə  yerinin  əsaslandırılması; satış 
bazarlarının,  istehsal  olunan  məhsula  qiymətlərin  və  onların 
ölçülməsi  tendensiyalarının  tətbiqi;  müstəqil  təsərrüfat  subyekti 
kimi 
birgə 
müəssisənin 
yaradılmasının 
effektivliyinin 
hesablanması;  birgə  müəssisənin  özünüödəməqabiliyyətinin 
müəyyənləşdirilməsi; tərəfdaşlardan hər birinin birgə müəssisənin 
fəaliyyətində iştirakı effektivliyi ilə əlaqədar məsələrdir. 
Şərti  olaraq,  texniki  -  iqtisadi  əsaslandırmanı  iki  hissəyə 
ayırmaq olar: 
1.
 
birgə  müəssisənin  yaradılması  mütləqliliyini  önə  çəkən 
problemin  əsaslandırılması  və  onun  məqsədlərinin 
xülasə edilməsi; 
2.
 
yaradılacaq müəssisənin fəaliyyətinin vacib şərtləri. 
 Texniki - iqtisadi əsaslandırmanın 1-ci hissəsində aşağıdakı 
aspektlər nəzərdən keçirilir: 
1.
 
əsas bazarların ümumi xarakteristikası; 
2.
 
istehsal  olunan  məhsulun,  onun  tərkibinə  aid  olan 
xüsusiyyətləri göstərilməklə təsvir edilməsi; 
3.
 
istehsala yardımçı fəaliyyət növlərinin təsviri hansılar ki, 
həm resurslara tələbatın ödənilməsi məqsədi ilə həm də, 

---

 
238 
 
 
 
 
məhsulun  və  ya  əlavə  məhsulların  satışı  və  ya  təkrar 
emalı məqsədləri üçün içlnib hazırlana bilər; 
4.
 
tətbiq edilən texnologiyanın ümumi xarakteristikası; 
5.
 
tərəfdaşlar  və    tələb  olunan  işçi  heyəti  kəmiyyəti 
haqqında siyahı; 
6.
 
layihənin ümumi  maliyyə-iqtisadi qiymətləndirilməsi. 
 Texniki  -  iqtisadi  əsaslandırmanın  2-ci  hissəsi  aşağıdakı 
bölmələrin işlənilməsini nəzərdə tutur: 

 
birgə  müəssisənin  yaradılmasına  kapital  qoyuluşu 
(layihənin  reallaşdırılması  müddəti  üzrə(illər)  kapital 
qoyuluşunun 
ümumi 
həcmi, 
strukturu 
və 
bölüşdürülməsi;  nizamnamə  fonduna  qoyuluşlar  və 
kreditlər 
hesabına 
tərəfdaşlar 
təərəfindən 
maliyyələşdirilən kapital qoyuluşlarının həcmi); 

 
cari  xərclər  (məhsil  vahidi  istehsalının  bütün 
elementləri  üzrə  və  ümumi  buraxılış  həcmi  üzrə 
xərclər); 

 
resurs  təminatı  (tələb  olunan  həcmdə  resursların, 
resurs  mənbələrinin,  onların  əldə  olunması  və 
istehsalda 
istifadə 
edilməsi 
çərtlərinin 
əsaslandırılması); 

 
birgə  müəssisənin  funksiyalaşdırılması  nəticələri 
(natural  və  dəyər  ifadəsində  məhsulun  reallaşdırılması 
və  istehsalı  həcmlərinin,  eləcə  də  birgə  müəssisənin 
ümumilikdə  və  tərəfdaşların  ayrılıqda  əldə  etdikləri 
gəlirlərin hesablanması); 

 
məhsul  satışı  (öz  ölkəsində  və  xaricdə  məhsulun 
reallaşdırılması  üzrə  təklif  olunan  metod,  vasitə  və 
kanalların təsviri); 

 
birgə  müəssisənin  inkişaf  şərtləri  (müəssisə  tərəfindən 
formalaşdırılan  fondların  siyahısı,  onların  mütləq 
həcminin və istifadə istiqamətlərinin əsaslandırılması). 
          Birgə  müəssisələrin  yaradılmasının  texniki  -  iqtisadi 
əsaslandırmasının  bir  neçə  variantının  işlənib  hazırlanması  və 
onlardan ən optimalının seçilməsi daha məqsədə uyğundur. 
  Layihənin texniki - iqtisadi əsaslandırmasına olan ifadələrdə 
aşağıdakılar əks etdirilir: 

---

 
239 
 
 
 
 
1.
 
Yeni 
yaradılacaq 
birgə 
müəssisələrdə 
fəaliyyət 
göstərəcək idarəedicilər və başqa mütəxəssislər haqqında 
bioqrafik məlumatlar; 
2.
 
başlıca səhm sahibinin, onların vətəndaşlığı, yaşayış yeri 
və onların hərbirinin malik olduqları səhmlərin miqdarı 
və qiyməti göstərilməklə siyahısı; 
3.
 
əsas yardımçı müəssisə və filiallar haqqında məlumat; 
4.
 
Əgər  fəaliyyət  zaricdə  həyata  keçiriləcəkdirsə,  ölkə 
hüdudlarından  kənarda  olan  müəssisələr  və  fəaliyyət 
növləri  haqqında  arayış  məlumatları.  Əgər  müəssisə  ” 
investor  qrupun  bir  hissəsi  olduğu  təqdirdə  ”  əsas 
müəssisə haqqında informasiya. 
5.
 
Layihənin  texniki  -  iqtisadi  əsaslandırması  üçün 
hazırlanmış əlavə arayış informasiya. 
“Məqsədlər  haqqında  razılaşma”  layihəsinin  hazırlanması. 
Hazırlanmış  texniki  -  iqtisadi  əsaslandırma  nəzərə  alınmaqla 
birgə 
müəssisələrin 
yaradılması 
problemlərinin 
ilkin 
müzakirəsinin  məticələri  ‚Məqsədlər  haqqında  razılaşma‛ 
formasında  rəsmiləşdirilir.  Bu  sənəd  digər  təsis  sənədlərindən 
fərqli olaraq birgə müəssisələrin yaradılması ilə əlaqədar olan heç 
bir  hüquq  və  məsuliyyətlər  nəzərdə  tutmur  və  ona  görə  də 
qanunvericilik  mövqeyindən  yanaşıldıqda  tərəəf  müqabilləəri 
üçün  heç  bir  mənfi  hüquqi  nəticələr  törədmir.  ‚Məqsədlər 
haqqında  razılaşma‛-da  gələcək  müəssisənin  fəaliyyət  prinsipləri 
və  əsas  şərtləri  formulə  edilir:  təsis  edilmə  məqsədi  və  predmeti; 
satış  bazarları;  istehsal  obyektləri  (tətbiq  edilmə  sahələri,texniki 
göstəriciləri);  nizamnamə  kapitalının  həcmi  və  tərəfdaşlar 
tərəfindən  ora  yaırılan  payın  məbləği;  texniki  sənədləşdirmə; 
idarəetmə  və  fəaliyyətin  planlaşdırılmasının  başlıca  prinsipləri; 
şəxsi  heyət  və  əməyin  ödənilməsi  şərləri;  istehsalın  gözlənilən 
həcmi;  nəzərdə  tutulan  funksiyalaşdıma  müddətləri;  təsis 
sənədlərinin təqribi strukturu. 
Təsis sənədlərinin (müqavilə və nizamnamənin) hazırlanması. 
Bizim  ölkədə  və  xaricdə  birgə  müəssisənin  yaradılması  zamanı 
müqavilənin  tərtib edilməsi praktikasının analizi ilə  onlara  daxil 
edilən mövqelərin aşağıdakı siyahısını ayırmaq olar: 

 
müqavilənin adı və onun növünə çıxarış; 

---