Haci həSƏnov niyazi beynəlxalq biznes
Yüklə 2,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
244 qeydiyyatına alınan, həmçinin artıq fəaliyyətdə olan birgə müəssisələrin təsəs sənədlərinə əlavə və dəyişikliklər də dövlət qeydiyyatından keçirilməlidir. Birgə müəssisənin nizamnamə fondu həm milli və həm də xarici investorların müəyən müddətə əldə toplanmış resurslarının birgə müəssisəyə yatırılması hesabına formalaşdırılır. Birgə müəssisənin yaradılmasında iştirak edən tərəflər onun fəaliyyətində həm pul, həm də digər maddi vasitələrlə (avadanlıq, istehsal obyekti, qarğular və s.) çıxış edə bilər. İştirakçılar tərəfindən müəssisələrin nizamnamə fonduna milli pul vahidi və ya xarici valyuta formasında yatırımlar etdiyi zaman, iştirakçilar birgə müəssisələrin yaradılması haqqında müqavilələrin imzalandığı gün və pul və digər vəsaitlərin faktiki yatırıldığı gün üçün mülli bank tərəfindən müəyyənləşdirilmiş milli pul vahidi və xarici valyutanın mübadilə edildiyi məzənnə nəzərə alınmalıdır. Xarici investorun qeyri-pul formasında müəssisəyə cəlb etdiyi investisiya xarici ölkədən gətirilə bilər ya da birgə müəssisənin qeydiyyatdan keçdiyi dövlətdə xarici valyutanın konversiya edilməsi (dövlət istiqrazı şərtlərinin dəyişməsi) hesabına və ya onun iştirakı ilə yaradılmış birgə müəssisələrin fəaliyyətində investorun payı həcmində əldə etməli olduğu gəlir formasında milli pul vahidi hesabına və yaxud konversiya edilmiş xarici valyutanın yerli banklarda dəyişdirilməsi hesabına əldə edilə bilər. Xarici investorlar tərəfindən birgə müəssisənin nizamnamə fonduna daxil edilməsi məqsədi ilə ölkəyə gətirdiyi maddi vəsaitlər idxal uçün gömrük vergi və rüsumlarından azad edilirlər, bu şərtlə ki: onlar birgə müəssisənin təsis sənədlərində müəyyən edilmiş qaydada nizamnamə fondunun formalaşdırılması müddəti ərzində sərbəst tədavülü üçün gömrük buraxılış rejimində bəyan edilsin; və həmin vəsaitlər xarici investorun qeyri pul vəsaitləri formasında yatırımların ölçüləri haqqında təsis sənədlərində göstərilən həddini aşmamaq şərtilə yekun dəyərə malik olsun. Təsərrüfat həyatımn beynəlmiləşdirilməsi ölkələr arasmda yalnız əmtəə və işçi qüvvəsini deyil, həm də kapital axını 245 gücləndirir. Kapital ixracını müxtəlif banklar, şirkətlər və sahibkarlar həyata keçirə bilərlər. İqtisadiyyatın inkişafına yönəldilmiş tədbirlər kompleksində təsərrüfat subyektləri kimi müəssisələrin real müstəqilliyi və iqtisadi məsuliyyətinin yüksəldilməsi əsasında mövcud tələbə uyüun məhsul istehsal həcminin artırılması ön planda durur. Bazar iqtisadiyyatına keçid üzrə tədbirlərin səmərəsi də, son nəticədə istehlak bazarının sabitləşməsi və müvafiq keyfiyyət dəyişikliklərinə məruz qalma əmtəələrlə təmini səviyyəsi ilə müəyyənləşəcəkdir. Azad rəqabətə əsaslanan müştərək sahibkarlığın təşəkkülü və inkişafı istehsalcıların öz fəaliyyətlərini, istehlakcı hesabına deyil, keyfiyyətli məhsul istehsalı yolu ilə təmin etməyə istiqamətləndirilir. Təsərrüfat mexanizminin yenidən qurulması ilə bağlı olan sahibkarlığın inkişafı mülkiyyətin daha səmərəli iqtisadi reallaşmasına imkan verəcəkdir. Nəticədə müəssisələr elə bir şəraitdə fəaliyyət göstərəcəklər ki, onların rəqabətə dözümlüyü və inkişafı məhsul istehsalı həcminin artırılmasından, onun satışının genişləndirilməsindən, istehsal xərclərinin aşağı salınmasından asılı olacaqdır. Bazar iqtisadiyyatı şəraitində bu prosesi sürətləndirmək, istehsalın, xidmətin və digər sahələrin inkişafı o cümlədən milli iqtisadiyatmın beynəlxalq əmək bölgüsü sistemində iştirakının daha səmərəli və rasional üsullarının öyrənilməsi müştərək əməkdaşlıq formasında sahibkarlığm yaradılmasını zəruri edir. Müştərək sahibkarlıq nisbətən gec, lakin son illər sürətlə inkişaf edən sahibkarhq növlərindən birinə çevrilmişdir. Bunun da səbəbi bir çox dövlətlərin texniki, iqtisadi, maliyyə problemlərinin təkbaşına həll edə bilməməsi və ehtiyatlardan istifadənin daha optimal variantlarını seşməkdir. Belə ki, beynəlxalq əmək bölgüsü olmadan, yeni texnika, texnologiya tətbiq etmədən, innovativ qərarlar qəbul etmədən öz milli resurslarından daha səmərəli istifadə etmək, dünya bazarına çıxmaq, təlabatı çox olan məhsullar istehsal etmək qeyri mümkündür. Sahibkarhq fəaliyyətinin bu növü postsosialist ölkələrində bir sözlə keçmiş SSSR ərazisində 80-ci ilbrin əvvəllərindən başlayaraq inkişaf etməsinə baxmayaraq, digər kapitalist və qərb ölkələrində 246 müştərək sahibkarhq xeyli vaxtdır ki mövcuddur. Müştərək sahibkarlığın yaradılması zəruriliyi özünü iqtisadiyyatm bütün sahələrində göstərir. Birgə müəssisələrin yaranmasında əsas prinsiplərindən biri də müəssisələrin fəaliyyət göstərməsi üçün dövlətlər arası hüqiqi müqavilələrin bağlanmasıdır. Müştərək sahibkarhğın yaradılmasında əsas fərqləndirici cəhət subyektindən, istifadə sahəsindən və xarakterindən asılı olmayaraq qəbul edən ölkəyə xarici kapitalın axıb gəlməsini intensivləşdirilməsi, onun iqtisadiyyatına xarici investisiyaların tətbiq edilməsidir. Ən başlıcası isə sahibkarhğın bu forması xarici investisiyaları qəbul edən ölkəyə özündən inkişaf etmiş dövlətlərin iqtisadiyyatma xas olan yeni texnikanı, texnologiyanı, qabaqcıl idarəetmə üsullarını gətirir ki, bunlar da son nəticədə iqtisadi artımın təmin edilməsinə səbəb olur. Müasir dövrdə iqtisadiyyatın beynəlmiləşməsi, xarici kapitalın cəlb edilməsi, beynəlxalq əmək bölgüsünün dərinləşməsi hesabına istehsalın effektivliyinin artırılması, elmi-texniki potensialın ötürülməsi, xarici təcrübənin öyrənilməsi, xarici iqtisadi əlaqələrin genişləndirilməsi müştərək sahibkarlığın yaradılmasını zəruri edir. Müştərək sahibkarlıq beynəlxalq iqtisadi əməkdaşlığın nisbətən yeni formasıdır. Müştərək sahibkarlığın əsasında riskdə və mənfəətdə iştirak etmək şərti ilə material ehtiyatları, maliyyə vəsaitləri və güclərin birləşməsi durur. İlk dəfə müştərək sahibkarlığın bir forması olan müştərək müəssisə ‚joint venture‛ anlayışı XVI-XVII əsrlərdə Böyük Britaniyada yaranmışdır və bu termin dəniz ticarətində istifadə olunmuşdur. Müştərək sahibkarlığın konkret bir tərifi yoxdur. Müştərək sahibkarlığın yaradılması həmçinin ixtisaslaşma və kooperasiyalaşma meyllərinin artmasına stimul verir. Bigə müəssisələr tərifi haqqında çoxlu fikir ayrılıqları var. Brgə müəssisələr ilk dəfə inkişaf etmiş ölkələrdə yaranmasına baxmayaraq sahibkarlığın bu növü post sosialist və keçmiş SSRİ- də 80-ci illərin sonlarından etibarən inkişaf etməyə başlayıb. Müştərək sahibkarlıq müstəqil fəaliyyət növü olub və dövlətlərin tərəf-müqabillərinin birgə mülkiyyəti bazasında həyata keçirilir. Yüklə 2,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|