Hasan basri Çantay’in kiŞİLİĞİ

98                                                                             Ahmet Özdemir 
 
 
Dicle Üniversitesi İlahiyat 
Fakültesi
 Dergisi, 2010/2, c. 12, sayı: 2 
 
etmektedir. Kavramların, kelimelerin eksik ya da yanlış anlaşılması, 
bizatihi  o  meselenin  bütününün  eksik  ya  da  yanlış  anlaşılmasına 
sebebiyet vermektedir.
3
 Felsefenin en temel ilkelerinden biri şudur: 
Yanlış  öncüller  üzerine  inşa  edilen  her  düşünce,  doğru  olsa  bile 
hükmen yanlış olur. Dolayısıyla yanlış veya eksik tanımlanan kav-
ramlar  üzerinde  kurulan  öncüller  ve  yapılan  yorumlar  doğru  gibi 
görünse  de  çıkış  noktası  yanlış  olduğundan  sonuç  itibariyle  yanlış 
olacaktır. 
Silm (İçsel / Duygusal Barış) 
Silm  kelimesi,  Arapçada  s-l-m  kökünden  türemiş  olup  barış, 
huzur,  itaat,  teslimiyet,  emniyet  ve  kurtuluş  anlamlarına  gelmekte-
dir.
4
 Terim olarak silm, zahir ve batın bütün hastalık ve musibetler-
den uzak olmak, onlardan kurtulmak demektir.
5
 Kur’ân’da, dostluğu 
engelleyen iki düşman olarak nitelendirilen şeytan ve nefisten kay-
naklanan öfke, kin, kibir v.s. gibi her türlü kötülükten korunarak ve 
kurtularak iç huzuru, barışı, emniyeti ve kurtuluşa erme halini tem-
sil eden bir kavramdır.
6
 
Zahiri boyutta bir şeydeki kusursuzluğu ifade eden silm, batıni 
olarak  her  türlü  kötülük  ve  hastalıktan  (şirk,  küfür)  arınmış,  kalbî 
bir durumu ifade eder. Bu anlamda geçen şekliyle Kur’ân’da şöyle 
ifade edilmektedir:  “Yalnızca Allah’ın huzuruna (kötülük ve hasta-
                                                           
3
 Ebu’l-A’la el-Mevdûdî, İslami Kavramlar, (Çev: Süleyman Akyüz), Pınar Yay., 
İstanbul, 2006, 7. 
4
  el-Ferâhidî  (h.100-175),  Kitâbu’l-‘Ayn,  (Tah.:  Mehdî  Mahzûmî-İbrahim 
Sâmerrâî),  Beyrut,  tsz.  II,  269-270;  el-Ezherî,  Ebû  Mansûr  Muhammed  b. 
Ahmed  (h.282-370),  Tehzîbu’l-Luğa,  ed-Dâru’l-Mısriyye,  Mısır,  1964,  XII, 
445-454;  el-İsfahânî,  er-Râğıp  Ebû’l-Kâsım  el-Huseyn  b.  Muhammed  (ö.h. 
502), el-Müfredât fî Garîbi’l-Kur’ân, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut, Tsz. 239-241; İbn 
Manzûr (h.630-711), Lisânu’l-‘Arab, Dâru’l-Maârif, Kahire, Tsz, XII, 289-301; 
ez-Zebîdî,  Muhammed  Murteza  el-Huseyni  (h.1145-1205),  Tâcu’l-‘Arûs  min 
Cevâhiri’l-Kâmûs,  Matba’atu  Hukûmeti’l-Kuveyt,  Kuveyt,  1975,  XXXII,  37-
409. 
5
 el-İsfahânî, a.g.e., 239-241. 
6
 Remzi Kaya, Kur’ân’da Dostluk İlişkileri, Ayışığı Yay., İstanbul, 2000, 51. 

---

Silm ve Sulh Kavramları Açısından Kur’ân Barışı                       99 
 
 
 
Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2010/2, c. 12, sayı: 2 
 
lıktan)  korunmuş,  sağlıklı  bir  kalple  çıkanlar(kurtulacaklardır).”
7
 
Dolayısıyla  silm  kavramının,  hem  batınî  hem  zahiri  olarak  her  iki 
boyutta, ihtiva ettiği anlamlarıyla bütün olumsuzlukları nefyettiğini 
görüyoruz.  Silm,  savaşın  zıddı  olarak  barış  manasına  gelen  sulh’u 
da kapsayan bir kavramdır. Çünkü insan, Allah’a teslimiyeti ve itaa-
ti neticesinde kendisinde hâsıl olan içsel barış ve huzuru, başta aile-
si  olmak  üzere,  içinde  yaşadığı  çevre  ve  toplum  ile  kısacası  bütün 
eşya  ve  varlık  ile  kendi  arasında  duygusal  bir  bağ  olarak  kurabil-
mektedir.  Bu  sulh  ve  emniyet  hali,  kişinin  herhangi  bir  dış  amile 
veya yaptırıma dayanmadan kendi arzusuyla sergilediği, çevresi için 
ortaya koyduğu barışçıl bir tavırdır. Bir taraftan da bu duruma eriş-
miş olan insanlar arasında birinin, diğerinden emin olma hassasiye-
tini ifade etmektedir. Diğerinden emin olabilmek, ancak onun sergi-
leyeceği barışçıl tavrıyla mümkündür. Kur’ân’a göre en temel esas-
lardan  biri  barıştır:  “Ey  iman  edenler!  Hep  birlikte  barışa  girin. 
Şeytanın  adımlarını  izlemeyin.  Çünkü  o  size  apaçık  düşmandır”
8
 
diyerek inananları, düşmanlığa sevk edecek şeytani davranışlar ye-
rine  aralarında  sevgiyi  ve  muhabbeti  hâsıl  edecek  barışçıl  bir  tavır 
sergilemelerini emretmektedir. 
Genel  olarak  barışı  ifade  eden  silm  kavramının  yanında  aynı 
kökten  türeyen  birçok  kavram  daha  barış  durumunu  ifade  etmek 
için kullanılır. Başta silm olmak üzere “İslam”, “selam”, “selîm”, 
“selem”, “salim”, “eslem”, “müslim” gibi kavramlar, “s-l-m” kö-
künden  türemektedirler.  Kur’ân-ı  Kerim’de  bu  kavramların  hepsi 
birbirine  yakın  anlamda  kullanılan  ve  barışın  iç  formunu  dolduran 
ifade biçimleridir. 
Silm ile aynı  kökten  türeyen İslam  kavramı,  barış, boyun eğ-
mek, itaat etmek, teslim olmak, doğruyu kabul etmek, kabullenmek, 
kurtulmak, afiyette olmak, saçma ve abes işlerden uzak olmak ma-
                                                           
7
 Şuara, 26/89. 
8
 Bakara, 2/208. 

---

100                                                                             Ahmet Özdemir 
 
 
Dicle Üniversitesi İlahiyat 
Fakültesi
 Dergisi, 2010/2, c. 12, sayı: 2 
 
nalarını ihtiva etmektedir.
9
 Ancak İslam, özellikle barış manasını ön 
plana  çıkarmaktadır.
10
  İslam  (barış),  silahlı  iki  grup  arasındaki  sa-
vaşın zıt anlamı olarak barış’tan ziyade, içsel huzur ve emniyet ile 
birlikte hayatın her katmanında olması gereken barış halini ve for-
munu ifade eden bir anlama sahiptir.
11
 
Yine bir başka yoruma göre 
İslam,  barış  ve  selamet  demektir.
12
  Bu  da  aslında  İslâm’ın,  boyun 
eğme  manasıyla  ilgilidir.  İslâm,  Allah'a  boyun  eğmek  ve  ihlâs  de-
mek  olduğu  gibi,  buna  dayanmakla  da  selamete  girmek  manasını 
ifade ediyor. Şu halde  İslâm'ın  manası,  dünya ve ahirette, barış ve 
selamete girmek demek olduğu gibi iman ile bütün insanlar, İslâm-
'ın kemaline davet olunuyor.
13
 
Kuran’da İslam, iki anlamda kullanılmaktadır. Birincisi, iman 
olsun veya olmasın can emniyetinin sağlanmasını kastettiği ve ima-
nın  alt  basamağı  olan  İslam’dır.  Bu  da  sadece  dil  ile  ikrar  etmek 
durumudur:  “Göçebe  Araplar:  ‘İnandık’  dediler.’  De  ki:  ‘İnanma-
dınız,  fakat  İslam(teslim)  olduk’  deyin.”
14
  İkincisi,  imanın  bir  üst 
basamağı  olan  ikrarla  birlikte  kalple  inanmak,  fiille  uygulamak  ve 
Yüce Allah’ın hüküm verdiği ve takdir ettiği her şeyde O’na teslim 
olmaktır.
15
 Bu anlamda Kur’ân’da şöyle geçmektedir:  “Rabbi ona: 
‘Teslim  ol’  demişti.  Âlemlerin  Rabbine:  ‘teslim  oldum’  dedi.”
16
 
Başka bir ayette  yine aynı anlam vardır:  “Allah katında din  (O’na 
teslimiyettir)  İslam’dır.”
17
  Böylece  kişi,  âlemlerin  Rabbi’ne  teslim 
                                                           
9
  el-Ferâhidî,  a.g.e.,  II,  269-270;  el-Ezherî,  a.g.e.,  XII,  445-454;  el-İsfahânî, 
a.g.e.,  239-241;  İbn  Manzûr,  a.g.e.,  XII,  289-301;  ez-Zebîdî,  a.g.e.,    XXXII, 
370-409.  
10
 el-İsfahânî, a.g.e., 239-241. 
11
 Ali Kemal Kastan, Barış Dini, İmge Yay., İstanbul, 2006, 33. 
12
  Münir  H.  Bayatlı,  Kur’ân’da  Savaş  Olgusu,  Araştırma  Yay.,  Anakara,  2009, 
23. 
13
 Elmalı’lı Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’ân Dili, Azim Yay. İstanbul, Trz., II, 59. 
14
 Hucurat, 49/14. 
15
 el-İsfahânî, a.g.e., 239-241. 
16
 Bakara, 2/131. 
17
 Âl-i İmrân, 3/19. 

---