Hasan basri Çantay’in kiŞİLİĞİ

104                                                                             Ahmet Özdemir 
 
 
Dicle Üniversitesi İlahiyat 
Fakültesi
 Dergisi, 2010/2, c. 12, sayı: 2 
 
kalbin  tamamını  Allah’a  açma  samimiyeti,  kalbi  her  türlü  yabancı 
duygudan, hastalıktan, başka amaçtan arındırma, onu şehevi ihtiras-
lardan ve sapmalardan temizlemedir. Allah'ın dışındaki şeylere bağ-
lılıktan  özgür  kılma  samimiyeti  dışında  başka  hiçbir  değer  yoktur. 
İşte kalbe, değer ve itibar kazandıran temizlik, selamet budur.
32
 
Yine  sağlıklı,  emniyette,  güvende  olan  anlamına  gelen  salim 
ifadesi  de  yukarıda  belirttiğimiz  klasik  kaynaklarda  her  türlü  tehli-
keden ve musibetten uzak, emin, korkusuz ve ayıplardan uzak kişiyi 
ifade eder. Kur’ân-ı Kerim’in: “Onlar salim iken de secdeye davet 
edilirlerdi”
33
 ayetinde geçen salim sıfatı herhangi bir belaya, musi-
bete, hastalığa duçar olmayan sağ salim anlamındadır. Burada, daha 
dünya  hayatındayken  yani,  yanlış  tercihleri  sonucu  hesap  gününde 
karşılaştıkları  kötü  muamele  ve  ceza  musibetinden  uzakta  iken  de 
İslam’a (secdeye) davet edildikleri halde yani, onları o secdeye git-
mek için herhangi bir engelleri bulunmadığı halde bu çağrıya kulak 
asmayanları  kastetmektedir.
34
  Dolayısıyla 
Kur’ân,  insanlardan, 
fücûr  (günah/suç)  içinde  bulunmak  yerine  sâlih  ve  sâlim  bir  hayat 
içerisinde olmalarını ister. 
Kapsamlı  ifadelerden  ve  İslam’ı  hayatında  uygulayan  örnek 
kişi anlamında isim olarak da kullanılan müslim, İslam olan, Allah’a 
teslim olmuş, selamette olan kişi anlamına gelmektedir.
35
 Ayette şu 
şekilde  geçmektedir:  “Sen,  ancak  ayetlerimize  inananlara  duyura-
bilirsin ve onlar derhal teslim olurlar.”
36
 Müslim olan kişi, Allah’a 
teslim olmuş, ihlâs ve samimiyet ile çevresiyle etkileşime giren ki-
                                                                                                                                    
(Çev: M. Beşir Eryarsoy), Şamil Yay., İstanbul, 1989, VII: 561; Ömer Nasuhi 
Bilmen, Kur’ân-ı Kerîm Meâli Âlisi ve Tefsiri, İpek Yay., İstanbul, trz., V, 244. 
32
 Kutup, a.g.e., VII, 561. 
33
 Kalem, 68/43. 
34
 Mevdûdî, 1997,  a.g.e., VII, 31; Havva, a.g.e., XV: 252. 
35
  el-Ferâhidî,  a.g.e.,  II,  269-270;  el-Ezherî,  a.g.e.,  XII,  445-454;  el-İsfahânî, 
a.g.e.,    239-241;  İbn  Manzûr,  a.g.e.,  XII,  289-301;  ez-Zebîdî,  a.g.e.,  1975, 
XXXII, 370-409. 
36
 Neml, 27/81; Yusuf, 12/101. 

---

Silm ve Sulh Kavramları Açısından Kur’ân Barışı                       105 
 
 
 
Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2010/2, c. 12, sayı: 2 
 
şidir.  Hz.  Muhammed(s.a.s),  Müslim  kişiyi  şöyle  tarif  etmektedir: 
“Müslim  odur  ki,  Müslümanlar  onun  elinden  ve  dilinden  salim  ve 
emin olurlar.”
37
 Yani, Müslüman’ın elinden ve dilinden başkalarına 
zarar verecek hiçbir davranışın sadır olmamasıdır. Kısacası, insanla-
ra fayda verecek davranışlar ve düşünceler içerisinde olmaktır. 
Silm kavramı ve aynı kökten türeyen diğer kavramları incele-
diğimizde sulh kavramı ile eş anlamlı olarak barış manasında kulla-
nılsa da Kur’ân perspektifinde daha çok içsel barış, huzur, güvenlik 
ve emniyet anlamlarını ifade ettiği açıktır. 
Sulh (Dışsal / Sosyal Barış) 
Sulh  kelimesi,  s-l-h  kökünden  türemiş  olup  ilk  olarak  barış, 
anlaşma,  uyum,  ittifak  anlamlarına  gelmektedir.  Terim  olarak  da 
insanlar arasındaki nefreti gidermek ve onları barıştırmak, uzlaştır-
mak anlamındadır. Barışmak, iki muharip tarafın aralarındaki sava-
şa  son  verip,  bir  anlaşma  yapmaları  demektir.
38
  Bu,  ferdi  münase-
betlerde  olduğu  gibi,  hükmi  şahsiyete  sahip  toplumlar,  devletler 
veya  devlet  statüsündeki  kuruluşlar  arasındaki  münasebette  de  ge-
çerli  olan  bir  durumdur.
39
  Kur’ân  ise,  bu  sosyal  barış  durumunu 
ifade  etmek  için  sulh  kavramını  kullanmaktadır.  Buradaki  anlam, 
savaşın, zıddı anlamında barış ve uzlaşı demektir. Kısacası, karşılık-
lı anlaşarak sorunları çözmek, uzlaşmak; iki tarafın ortak bir payda 
üzerinde  birleşmesi,  barışması,  uzlaşması  anlamındadır:  “O  halde, 
müminler  içinden  iki  grup  çatışırsa  onlar  aralarında  barışı  sağla-
yın…”
40
  Devamındaki  ayette  ise  şöyle  denilmektedir:  “Bütün  mü-
minler kardeştir. O halde, [her ne zaman araları açılırsa] iki karde-
şinizin arasını düzeltin ve Allah'a karşı sorumluluğunuzun bilincin-
                                                           
37
 Kutub-i Sitte, II, 250. 
38
  el-Ferâhidî,    a.g.e.,  II:  269-270;  el-Ezherî,  a.g.e.,  XII,  445-454;  el-İsfahânî, 
a.g.e.,    239-241;  İbn  Manzûr,  a.g.e.,  XII,  289-301;  ez-Zebîdî,  a.g.e.,  XXXII, 
370-409. 
39
 Veli Sırım, Dünya Barışı ve İslâm, Işık Yay., İzmir , 1997, 99. 
40
 Hucurât, 49/9. 

---

106                                                                             Ahmet Özdemir 
 
 
Dicle Üniversitesi İlahiyat 
Fakültesi
 Dergisi, 2010/2, c. 12, sayı: 2 
 
de  olun  ki  O'nun  rahmetine  nail  olasınız.”
41
  Burada  zikredilen  te-
mel  ilke  “iki  kardeşinizin”  ifadesine  de  tatbik  edilebileceği  gibi 
ihve  (“kardeşler”  veya  “kardeşlik”)  çoğul  ismine  yani,  erkekleri 
veya kadınları aynı ölçüde kapsayan tamamen ideolojik bir muhte-
vaya  sahip  olarak  da  nitelendirilebilir.
42
  Bu  anlamda  barışı  (sulh) 
hep ön planda tutan, her hususta insanlığın baskı altında tutulmama-
sı gerektiğini temel gaye edinen Kur’ân, şöyle buyurmaktadır: “Ve 
eğer  bir  kadın,  kocasının  huysuzluğundan  yahut  kendisinden  yüz 
çevirmesinden korkarsa, anlaşma ile aralarını düzeltmelerinde iki-
sine  de  günah  yoktur.  Barış  daima  iyidir.  Zaten  nefisler  cimriliğe 
hazır  duruma  getirilmiştir  (insanın  mayasında  cimrilik  vardır). 
Eğer  güzel  geçinir,  (kötülükten)  sakınırsanız,  Allah  yaptıklarınızı 
haber alır (yaptığınız güzel işler boşa gitmez).”
43
 
Başka bir ayet-i  kerimede  sulh, fesad (bozgunculuk)’ın  zıddı 
anlamında geçmekte ve şöyle denilmektedir: “Bunun içindir ki, iyi 
bir  düzene  sokulmuşken  yeryüzünde  bozgunculuk  yapmayın…”
44
 
Bunun  yanında  bazen  de  seyyie  (kötülükler)’nin  karşılığı  olarak 
geçmektedir: “İyi bir ameli diğer kötü bir amelle karıştırdılar…”
45
 
Kur’ân’da Yüce Allah, “sulh (daha) hayırlıdır”
46
 ifadesiyle barışın 
herhangi  bir  şeyle  kıyaslanmayacak  bir  şekilde  hayırlı  olduğu  ve 
sonuç  olarak  barışın  her  türlü  tehlikeye,  savaşa,  adaletsizliğe  karşı 
insanı  ve  hayatı  koruduğu  ve  dolayısıyla  barışın  da  korunması  ge-
rektiği belirtilmektedir.
47
 Barışın korunması demek, barış için savaş 
anlamındadır.  Bu  yönüyle  savaş  da  aslında  hayırlıdır.  Çünkü 
Kur’ân’a göre izin verilen savaş, saldırı değil bireysel hak ve hürri-
                                                           
41
 Hucurât, 49/10. 
42
 Esed, a.g.e., II. 
43
 Nisâ, 4/128. 
44
 A’râf, 7/56. 
45
 Tevbe, 9/102. 
46
 Nisâ, 4/128. 
47
 Kastân, a.g.e., 25. 

---