Hazirlayanlar
Yüklə 3,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
377 Öğr. Gör. İbrahim ÖZCOŞAR yaşadığı mahalle mevcut değildir. Mahalleler karışık olmakla birlikte, ma- halle içinde aynı dinden yaşayanların farklı kesimlerde yaşadığına veya daha açık bir tabirle mahallelerin kendi içinde bir bölümlendirmeye sahip olduğuna dair de bilgiye sahip değiliz. Aksine şer’iye sicilleri Müslüman ve Hıristiyanların veya Hıristiyanların değişik mezhebinden olanlara dair birçok komşuluk örnekleri sunmaktadır 50 .
ran bazı sosyal yükümlülüklerle mükellef tutmuştur 51 . Klasik dönemde tüm Osmanlı ülkesinde uygulanan bu yükümlülüklerin -her milletin ne renk elbise ve ayakkabı giyebileceği, gayrimüslimlerin ata binmemeleri vs. gibi-, Mardin’de ne derece uygulandığı hakkında bilgi sahibi değiliz. Ancak Osmanlı Mardini’nde Müslüman gayrimüslim ilişkilerinde bu gibi hususların göz ardı edildiğine dair örnekler bulunmaktadır. 1826 yılında Mardin’e gelen Buckingham, gayrimüslimlerin ata bindiklerinden, bunun Müslüman halkın tepkisini çekmediğinden, Hâlbuki böyle bir davranışın o dönemde Şam’da bile Müslümanları öfkelendireceğinden bahsetmekte- dir. Mardin’de halkın birbirine davranışlarında dikkat çeken bir husus da, Müslüman ve gayrimüslimlerin selamün aleykum diye selamlaşmalarıdır 52 .
rektirdiği uyum sonucu göz ardı edildiğinin örnekleridir. Aynı şehri, aynı mahalleyi paylaşan hatta bazen evleri sadece birbi- rinden ortak bir duvarla ayrılan Mardinliler arasında dinî ayrımın sebep olduğu bir çatışmadan bahsetmek, en azından mahkeme kayıtları değer- lendirildiğinde, mümkün görünmemektedir. Hemen her Osmanlı şehrinde rastlanabilecek sorunlara Mardin’de de rastlanmaktadır. Hıristiyanların Müslüman komşularıyla, aynı veya farklı mezhepten Hıristiyanların bir- birleriyle ve Müslümanların kendi aralarında yaşanan sorunlarda bir fark görülmemektedir. Aynı mahallede yaşayan komşuların birbirleriyle ilişkilerinde mah- keme kayıtlarına en fazla yansıyan sorunlardan biri, evlerin sınırları ve yükseklikleridir. Komşular arasında sınır ihlâlleri genellikle mahkemeye yansıyor ve mimarbaşı veya ebniyeye vâkıf kişilerin bilirkişi olarak görev- lendirilip olay mahalini inceleyerek verdikleri karar sonrasında çözülüyor- 50 Örneğin; MŞS, Defter No: 234, 3 Muharrem 1289 ve 21 Cemaziyelahir 1288; Defter No: 201 14 Şevval 1270. 51 Bilal Eryılmaz; Osmanlı Devleti’nde Gayrimüslim Tebaanın Yönetimi, Risale Yayınları, İstanbul 1996, s.54. 52 Aydın, a.g.e., s.310.
378 HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER du. Ebniyeye vâkıf olarak gönderilen heyet genelde bir Müslüman ve bir gayrimüslimden oluşmaktaydı 53 .
dan biri de şef’i hakkıdır. İslâm Hukuku’nun gayrimenkûl satışlarında ön- celiğin komşuya tanınmasına dair kuralı, diğer Osmanlı şehirlerinde oldu- ğu gibi, Mardin’de de uygulanmıştır. Baş mahallesinden Ömer bin Abdal, Sado veledi Cercis’e satılan evin kendisine danışılmanda satılması üzerine mahkemeye başvurmuş, Sado’nun elindeki fetvay-ı şerif dolayısıyla şef’i hakkından men edilmiştir 54 . Medrese mahallesinde Mahmud Ağa bin Yusuf Ağa, komşusu Katolik Amos’un sattığı evi üzerinde şef’i hakkı iddiasında bulununca Amos verdiği cevapta, evi satmadan önce kendisine sorduğunu fakat o zaman almadığını dolayısıyla şimdi şef’i hakkı olmadığını söyle- miş, mahkeme Mahmud Ağa’yı şef’i hakkından men etmiştir 55 .
ilgili bilgiler sunmakla birlikte Mardin’de farklı dinlerden kişilerin birbir- lerine bakışlarında fanatizmin olmadığına dair örnekler de sunmaktadır. Tekye mahallesinde bir Müslümanın otuz batman sabununu çalan bir gay- rimüslim, yine gayrimüslimler tarafından şikâyet ediliyor ve mahkemede kendi dindaşları aleyhine şahitlik yapıyorlardı 56 . Mardin’de gayrimüslim bir kadın komşusu olan başka bir gayrimüslimle olan davasında vekil ola- rak bir Müslümanı tayin edebiliyordu 57 . Cami-i Kebir mahallesinde Ka- tolik bir kadın ölen kocasının alacaklarını tahsil için bir Müslümanı vekil tayin etmişti 58 . Tekye mahallesinde Lütfi ye Hatun isimli Müslüman kadın, eşinden boşandıktan sonra bazı mallarını alamadığına dair açtığı davada dava vekili olarak Süryanî Kadim Abdulahad Efendi’yi seçiyordu 59 . Aynı
şekilde Müslümanlarla ilgili davalarda bir Keldanî 60 ve Süryanî Katolik 61
53 MŞS, Defter No: 243, 5 Şevval 1273; Defter No: 235, Gurre-i Recep 1275; Defter No: 243, 19 Muharrem 1274. 54 MŞS, Defter No: 201, 14 Şevval 270. 55 MŞS, Defter No: 234, 5 Safer 1289. 56 MŞS, Defter No: 201, 25 Safer 1271. 57 MŞS, Defter No: 235, 7 Rebiülevvel 1275. 58 MŞS, Defter No: 234, 4 Zilhicce 1288. 59 MŞS, Defter No: 220, 20 Zilhicce 1315. 60 MŞS, Defter No: 220, 1 Safer 1316. 61 MŞS, Defter No: 220, 16 Şaban 1316. Yüklə 3,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|