Hazirlayanlar

266

HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER

Aralarında meşhur Sayat Nova’nın olduğu Ermeni âşık yaradıcılığı 

türklerin ananevi kültürünün özünü teşkil eden mûsikîli poetik nümuneler-

de temsil olunur. Ermeni âşıklarının Müslüman klasik süjetleri olan Leyli 

ve Mecnun, Ferhad ve Şirin, Şahsenem ve Garib ve d. esasında ifa ettikleri 

mahnılar bir daha Ermeni ve tatarların mûsikîli poetik ilişkilerinin sıklığını 

gösteriyor (5, s.11).

Ermeni araştırıcılara göre Ermeni âşıklarının meydana çıkmasına ka-

dar mûsikîli poetik alanda mütribler vardılar (3, s.17–18). Bu hadisenin 

aynısını biz Kazan tatarlarının orta asr müzik kültüründe de müşahede ede 

biliriz. Klasik poetik metnler hususen de XIV asr povoljsk-Türk şâiri Hi-

sam Kâtib’in Cumcuma-i Sultan adlı elyazma poeması buna bir sübuttur 

(4, s.139). Hem Kazan tatarlarının hem de Ermenilerin müzik kültüründe 

mütriblerin fonksiyonu aynı olmuştur.

Ermeni ve Kırım Tatarlarının müzik geleneğinin ortak hususları çok 

asırlık kontaktlar ve etnik bölgesel hususiyetlerle izah olunan makamlar ve 

melodik intonasyon seviyelerde kendini göstermektedir. 

Benzerlikler aletler seviyesinde de mevcuttur. Ermeni müzik yaradı-

cılığını temsil eden aletler aynı zamanda tatar müzik geleneğine de hastır. 

Zurna, tar, kemança ve d. aletler Kazan ve Kırım han saraylarının klasik 

enstumental incesanatını teşkil edıyordu. 

Daha önce de belirttiğimiz gibi, Türk-Ermeni mûsikîli-poetik alâka-

ları parlak şekilde âşık ananesinde kendi aksini tapmıştır. Hıristiyan olan 

Ermeni âşıkları Türk (Müslüman) âşıklarla yarışmalarda naat (7), ilâhî, 

kaside, gazel, semaî söylemişler (2). 

Genellikle Ermeni âşık ananesi Türk-Müslüman kültürünün aşağıdaki 

hususlarıyla uygunluk gösterir:

1. Klasik Müslüman şiiriyatının janr ve forumlarıyla -naat, ilâhî, ga-

zel, kaside, semaî, destan;

2. Türk şiir forumlarıyla-mâni, koşma, geraylı;

3. Sufi  poezyasının simbollarına dönüşmüş destan süjetleriyle;

4.  Hece vezni ve aruz gibi metroritm sisteminde kurulan mûsikîli-

poetik kompozisyonlar;

5.  Ermeni ve Kırımtatar müziğinin perde ve melodik seslemendeki 

hususiyetlerdeki ilişkilerle. 

Yukarıdaki bahsı geçen Ermeni âşık geleneğine ait hususlar yalnız Er-

meniler ve Osmanlı Türkler arasında değil, aynı zamanda Ermeniler va 

---

267

Güzel TUYMOVA

Azerbaycan türkleri, Ermeniler ve Kırımtatarlar ve diğer Türk-müslüman-

lar, özellikle Kazan tatarları arasındaki ilişkileri öyrenmeye yardım edi-

yor.

Eğer Ermeni müzik geleneği ile iranlıların, azerbaycanlıların, türkle-

rin, Kırım tatarlarının müzik geleneği arasındaki karşılıklı münasebetler 

aşikardısa, o zaman Kazan tatarlarına münasebette Ermenilerle ililşkileri 

öne çıkarmak, ifade etmek mümkündür. Bunu Ermeni-İran, Ermeni-Azer-

baycan, Ermeni-Türk, Ermeni-Kırımtatar ilişkilerini araştırmak vasitesile 

etmek mümkündür. Bu aynı zamanda hem Ermeni hem de Türk halklarının 

kültürünün öyrenilmesi için yeni imkânlar açıyor.

---

268

HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER

Kaynaklar

1) Aliyev F. Antologiya krımskoy narodnoy muzıki. Simferopol, 2001.

2) Bayrak M. Alevî-Bektaşî edebiyatında Ermeni Âşıkları /âşuğlar/. Ankara, 2005.

3) Grigoryan Ş.S. Armyanskiye gusanskiye pesni i ih literaturnıye sootneseniya (s 

drevneyşih vremen do XVII veka). /Avtoreferat dissertasiyi. Yerevan, 

1965.

4) Makarov G. Klassiçeskiye instrumentalnıye tradisii musulmanskogo Vostoka v 

starotatarskoy muzıkalnoy culture. – Islamkoye iskusstvo v Volgo-

Uralskom regione. Red. G. F. Valyeva-Suleymanova. Kazan, 2002. 

5) Naryan M.H. Armyanskiye pesni Sayat-Novı./Avtoreferat dissertasiyi. Yerevan, 

1964.

6) Şerfedinov Ya. Yanray kaytarma. Taşkent, 1978.

7)Yeniterzi E. Türk edebiyatında Na’tlar./ http://www.yagmurdergisi.com.tr

---

---

---

ERMENİ DUL VE YETİMLERİ İLE

OSMANLI DEVLETİ’NİN BUNLARA KARŞI

TAKİP ETTİĞİ POLİTİKALAR

Yrd. Doç. Dr. Hasan BABACAN

Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü 

E-mail: [e-mail], [e-mail]; Tel (GSM): 0 505 646 24 62

---

Özet

Çalışmamızda, özellikle II. Abdülhamit döneminden iti-

baren Osmanlı toplumunda ve bir devlet politikası olarak 

dul, yetim ve muhtaçlara karşı uygulanan politikalar ele 

alınacak, bu çerçevede Osmanlı toplumunun bir parçası 

olan Ermeniler için açılan dulhane ve yetimhaneler ele alı-

narak bunların ihtiyaçları için yapılanlar incelenecektir. 

Ermeni yetim ve muhtaçları için yapılan yardım kampan-

yaları, Hazine-i Hassa’dan aktarılan paralar, barınmaları için 

yapılan çalışmalar, bina ihtiyaçları, harçlıkları vb. konularda 

devletin uygulamaları arşiv belgeleri ışığında ortaya ko-

nulmaya çalışılacaktır. Osmanlı Devleti’nin toplumun bü-

tünü içerisindeki muhtaçlara yardımı arasında Ermeniler 

için yapılanlara yabancı misyonerlerin müdahalesi ve bu 

konudaki rekabete de değinilecektir. 

Ayrıca söz konusu yetimler ve muhtaçlar için yapılan aynî 

ve nakdî yardımların artırılması ve fi zikî hayat şartlarının 

daha da iyileştirilmesi için yapılanlar ve yapılması gere-

kenler yine bu çalışmada anlatılmaya çalışılacaktır.

---