“H.Əliyev adına nez”-in Modernləşdirilməsi Layihəsi

 
H.Əliyev  adına  Neft  Emalı  Zavodunun  modernləşdirilməsi 
layihəsinin  Faza-1  –  Bitum  qurğusunun  tikintisi  və  istismarı 
üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi 
 
Cədvəl 5.5 
Neft məhsulları və yağlar 
Nümunə 
Analiz olunduğu tarix 
Qeyd 
Başlandı 
Qurtardı 
16.03.2016 
18.03.2016 
Heydər Əliyev adına BNEZ
 
№ 
Parametrlər 
Ölçü 
vahid
i 
Analizin nəticələri 
Nümunənin kodu 
Şu
rf 
1-
0,
25
 
Şu
rf 
1-
0,
50
 
Şu
rf 
1-
1,0
 
Şu
rf 
2-
0,
25
 
Şu
rf 
2-
0,
50
 
Şu
rf 
2-
1,0
 
Şu
rf 
3-
0,
25
 
Şu
rf3
-0,
50
 
Şu
rf3
-1,
0 
16/
001
29
 
16/
001
30
 
16/
001
31
 
16/
001
32
 
16/
001
33
 
16/
001
34
 
16/
001
35
 
16/
001
36
 
16/
001
37
 
1  Neft  məhsulları 
və yaglar 
% 
0,01 
0,03 
0,05 
0,09 
0,12 
0,24 
0,52 
0,49 
0,52 
 
№ 
Parametrlər 
Ölçü 
vahidi 
Analizin nəticələri 
Nümunənin kodu 
Şu
rf4
-0,
25
 
Şur
f40,
50
 
Şu
tf4
-1
,0
 
Şu
rf5
-0,
25
 
Şu
rf5
-0,
50
 
Şu
rf5
-1,
0 
 
16/
001
38
 
16/
001
39
 
16/
001
40
 
16/
001
41
 
16/
001
42
 
16/
001
43
 
1  Neft məhsulları və yaglar 
% 
0,25 
0,25 
0,15 
0,35 
0,37 
0,50 
 
Həmçinin  ƏMTQ  sənədinin  hazırlanmasında  SOCAR  FUGRO  LLC-nin  “H.Əliyev  adına  NEZ-nun 
modernizasiyası  layihəsi”  üçün  zavodun  ərazilərində  apardığı  geotexniki,  hidrogeoloji  və  ətraf  mühit 
araşdırmalarının nəticələrindən də istifadə olunmuşdur. Bu ətraf mühit araşdırmaların ümumi məqsədi yerin 
təkində çirkləndiricilərin olmasının seçməli yoxlama üsulu ilə araşdırılmasıdır. 
 
EKOLOGİYA İDARƏSİ 
45 

---

 
H.Əliyev  adına  Neft  Emalı  Zavodunun  modernləşdirilməsi 
layihəsinin  Faza-1  –  Bitum  qurğusunun  tikintisi  və  istismarı 
üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi 
 
 
Şəkil 5.3 
Nümunələrin götürüldüyü nöqtələr 
 
 
EKOLOGİYA İDARƏSİ 
46 

---

 
H.Əliyev  adına  Neft  Emalı  Zavodunun  modernləşdirilməsi 
layihəsinin  Faza-1  –  Bitum  qurğusunun  tikintisi  və  istismarı 
üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi 
 
5.4  Qrunt suları 
 
Şəkil 5.4 
Zavod ərazisində qrunt sularının səviyyəsi və aın istiqaməti 
 
5.4.1  Qrunt sularının analiz nəticələri 
Temperatur.  Qrunt  suyunun  temperaturu  sulu  horizontun  həm  yuxarı  həm  də  aşağı  hissəsində  kifayət 
qədər yüksəkdir ki, buna səbəb geogenik faktorlar, davam edən mikrobioloji parçalanma (istiliyin ayrılması 
ilə gedən ekzotermik proseslər) və ya qaynar texnoloji suların bu horizonta qarışması (kanalizasiyalardan 
sızmalar və s.) ola bilər. 
pH. Qrunt sularının tipik pH göstəricisi 6,5-8,5 arası dəyişir. Ərazidə qrunt suları qismən orta qələvi mühitə 
yaxındır. NEZ-də hal-hazırda istifadə olunan proseslərdən turşuların qrunt sularına qarışması əlamətləri 
hiss olunur. 
Həll olmuş oksigen. Həll olmuş oksigen miqdarı əksər nümunələrdə aşağıdır (˂1 mq/l). Adətən oksigenin 
konsentrasiyası  sulu  horizontlarda  dərinliyə  doğru  aerasiya  nəticəsində  azalır.  Oksigenin  miqdarının 
dəyişməsi (əsasən şaquli yerdəyişmədə) onun az olması ilə və ya aerasiya və neft karbohidrogenlərinin, 
digər üzvi maddələrin mikrobioloji deqredasiyasının qarşısını alan keçiriciliyi olmayan qatların olması ilə 
əlaqədar ola bilər. 
Elektrik keçiriciliyi. Qrunt sularının elektrik keçiriciliyi bir qayda olaraq 0,03 mS/sm – 1 arasında dəyişir. 
Layihə ərazisindəki sulu horizontun üst hissəsində elektrik keçiriciliyi yüksəkdir ki (1 – 4 mS/sm arası), bu 
da təbii yüksək duzluluğun nəticəsidir. Həmin horizontun aşağı qatlarında elektrik keçiriciliyi çox yüksəkdir 
və tərkibində sulfat və xloridin çox olmasını göstərir. 
Nitratlar/Nitritlər.  Qrunt  sularında  nitratların  konsentrasiyası  geniş  aralıqda  dəyişir.  əksər  hissələrdə 
nitratların miqdarı nəzərə çarpacaq dərəcədə aşağıdır. Nitratlar bütün nümunələrdə Ümumdünya Səhiyyə 
Təşkilatının tövsiyə etdiyi miqdardan aşağı (3 mq/l) aşkar olunmuşdur. 
Sulfatlar və Xloridlər. Horizontun yuxarı hissəsində sulfatların və xloridlərin konsentrasiyası daha yüksək 
olmuşdur. Yüksək miqdarda olması benzolun qrunt sularında həll olmasını çətinləşdirir. 
Karbonatlar.  Karbonatların  konsentrasiyası  layihə  ərazisində  sulu  horizontun  həm  üst,  həm  də  alt 
qatlarında  cüzi  fərqlərlə,  faktiki  olaraq  eynidir.  Horizontun  təşkil  olunduğu  dağ  suxurları  və  çökmə 
 
EKOLOGİYA İDARƏSİ 
47 

---

 
H.Əliyev  adına  Neft  Emalı  Zavodunun  modernləşdirilməsi 
layihəsinin  Faza-1  –  Bitum  qurğusunun  tikintisi  və  istismarı 
üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi 
 
suxurlarda yüksək karbonatlıdır və HCl-la orta-yüksək reaksiya göstərir. 
Metallar, metalloidlər və sianidlər. Berillium, kadmium, civə, qalay və sianidlər qrunt sularının tərkibində 
tapılsa  da,  YVQH-dən  aşağı  miqdar  təşkil  edirlər.  Arsen  və  selenin  miqdarı  NEZ  ərazisindəki  bəzi 
nöqtələrdən götürülmüş nümunələrdə etalon qiymətlərə nisbətən yüksək olsa da, Bitum qurğusunun tikintisi 
planlaşdırılan  ərazidən  götürülmüş  nümunələrdə  bu  miqdar  aşağı  olmuşdur.  Arsen  və  Selen  zavodun 
tullantı sularının tipik çirkləndiriciləri olduğuna görə, onların qrunt sularının tərkibində aşkarlanması ətraf 
mühitin çirkab sular vasitəsilə çirkləndiyini göstərən amil sayıla bilər. 
Benzin və Dizel diapazonlu üzvi çirkləndiricilər. Bu çirkləndiricilərlə qrunt sularının çirklənməsi nəzərə 
çarpacaq  dərəcədə  müşahidə  olunur.  Nəzərə  alsaq  ki,  qrunt  suyu  nümunələri  sulu  horizontun  aşağı 
qatından  götürülüb,  o  zaman  suyun  səthində  üzən  üzvi  çirkləndiricilərin  olmasını  ehtimal  etmək  olar. 
Məsələn, kerosin fraksiyası zavod ərazisindəki nöqtələrdən birində (PZ 111) aşkar olundu və təhlükəsizlik 
səbəbindən bu nöqtənin yeri dəyişdirildi. 
BTEK. Qrunt sularında BTEK xüsusilə də benzol yüksək konsentrasiyalarda mövcuddur. Müvafiq olaraq 
da etalon qiymətlər aşılmışdır. 
PAK. Üç nöqtədə qrunt sularının tərkibində yüksək miqdarda PAK konsentrasiyası aşkar olundu. 
Digər üzvi birləşmələr. MTBE, halogenli uçucu karbohidrogenlər, fenollar, xlorfenollar və xlorbenzenlər, 
bütün su nümunələri müvafiq normalardan aşağıda səviyyədə tapıldı. 
Cədvəl 5.6 
Qrunt sularının səviyyəsi 
 
 
 
 
EKOLOGİYA İDARƏSİ 
48 

---