H.Əliyev adına Neft Emalı Zavodunun modernləşdirilməsi
layihəsinin Faza-1 – Bitum qurğusunun tikintisi və
istismarı üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi
2 Çirkab sular üçün ekoloji monitorinq standartları
Tullantı sularının tərkibində olan zərərli maddələrin miqdarı axıdılan suyun xarakteri və yerüstü su
hövzələrinə qarşı irəli sürülən normativ tələblərə görə tənzimlənir. Hazırda tərkib və xüsusiyyətləri nəzərə
alınmaqla aşağıdakı sudan istifadə obyektləri üçün normativlər işlənmiş və tətbiq edilmişdir:
a. Təsərrüfat-içməli və mədəni-məişət;
b. Balıqçılıq təsərrüfatı.
Azərbaycan Respublikası Qanunlarında bu normativlərə əsasən su obyektlərindən, çaylardan, göllərdən,
su dəryaçalarından, nohurlardan, arxlardan və süni kanallardan təsərrüfat və içmək, mədəni-məişət
məqsədləri və eləcə də balıqçılıq təsərrüfatları üçün istifadə edilərkən onların çirklənməsinin qarşısını
almaq və xəbərdarlıq etmək məqsədi daşıyır.
Çirkab sulardakı zərərli maddələrin miqdarının normativ qiymətləri vahid həcmdə həmin maddənin
miqdarını xarakterizə edən qatılıq (konsentrasiya) şəklində verilir. Su hövzəsinin mühafizəsi və atılan zərərli
maddələr üçün Yol Verilən Qatılıq Həddi (YVQH/PDK) nəzərə alınmaqla sudan istifadə edənlər arasında
su hövzələrinə zərərli maddələrin atılmasının optimal bölünməsi hər bir çirkləndirici maddələr üçün Buraxıla
Bilən Axıntı Həddi (BBAH/PDS) normaları müəyyən edilir.
BBAH müəyyən edilərkən səciyyələndirilən obyektdən su obyektinə axıdılan tullantı suların tərkibi və
xassələri, çıxışın yerləşdiyi yer, tullantı suların tərkibində olan spesifik qarışıqların zərərli təsirinin
dərəcəsinin su obyektinin vəziyyətini xarakterizə edən hidrogeoloji rejim, suların çıxışından yuxarıda tullantı
sularının çıxışlarının varlığı, bu sahədə suyun tərkibi və xassələri, hidrogeoloji rejimin dəyişilmə
mümkünlüyü kimi faktorlar nəzərə alınır.
Su obyektlərinə tullantı suların axıdılma şərtləri təyin edilərkən aşağıdakılar nəzərə alınır:
•
Tullantı suların axıdıldığı yerdən hesabatlarda əsas götürülmüş ən yaxın təsərrüfat-içmək, mədəni-
məişət və balıqçılıq təsərrüfatı üçün su götürülən yerədək olan məsafədə su obyektinin suyunun
tullantı sularla qarışılma və durulma dərəcəsi;
•
Su obyektində və axıdılması layihələşdirilən tullantı sularının axıdıldığı yerdən yuxarıdakı su
axarlarında suyun keyfiyyəti.
3. Səs və titrəyiş
Səs-küy “çirklənməsi” ekoloji və iş yeri problemidir. Aşırı səs səviyyəsi eşitmə qabiliyyətinin müvəqqəti və
ya daimi itirilməsinə gətirib çıxara bilər. Təsirlərini qiymətləndirmək çətin olsa da, yüksək səs qan dövranı
və əsəb sisteminə də təsir edir.
Həssas qəbuledicilərə sıx məskunlaşmış ərazilərdə - şəhər yerlərində xəndəklərin kənarından 2-50 m
məsafədə yerləşən yaşayış binaları, məktəblər və xəstəxanalar daxildir.
Lakin açıq sahələrdə səs-küyün təsir etdiyi ərazi yer heyvanları və köçəri və daimi quşlar üçün səs
mənbəyindən 300 m hesab olunur.
3.1. Səsə insanların reaksiyası
Tədqiqatlar göstərir ki, nəzarət olunan şəraitlərdə akustik laboratoriyada sağlam insanın qulağı səs
səviyyəsində 1 dBA dəyişikliyi ayırd etmək qabiliyyətinə malikdir. Normal şəraitlərdə sağlam insan qulağı
səs səviyyəsində təxminən 2 dBA dəyişikliyi hiss edir, lakin geniş şəkildə qəbul olunur ki, normal şəraitdə
3 dBA dəyişikliyi əksər insanlar açıq şəkildə hiss edir. 5 dBA dəyişiklik dərhal hiss edilir, 10 dBA dəyişiklik
isə bundan iki dəfə yüksək hesab olunur.
70 dBA səs səviyyəsinə 24 saat ərzində məruz qalma ekoloji səs səviyyəsi hesab olunur və ömür boyu
eşitmə qbiliyyətində hər hansı ölçülə bilən itkiyə gətirib çıxarmır. Çöldə 55 dBA, içəridə isə 45 dBA
narahatlığa səbəb olmayan səviyyələr kimi müəyyən edilir. Bu da söhbətə və yatmaya,
işləmə və istirahət
kimi digər fəaliyyətlərə mane olmur.
3.2. Yer udulması
Çox vaxt səs mənbəyi ilə qəbuledici arasındakı səs yolu yerə çox yaxın olur. Yerin səsi udması və əks
olunan səs dalğalarının itməsi nəticəsində səsin azalması artır. Ənənəvi olaraq aşırı udulma eyni zamanda
EKOLOGİYA İDARƏSİ
112