“H.Əliyev adına nez”-in Modernləşdirilməsi Layihəsi

 
H.Əliyev  adına  Neft  Emalı  Zavodunun  modernləşdirilməsi 
layihəsinin  Faza-1  –  Bitum  qurğusunun  tikintisi  və  istismarı 
üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi 
 
Azərbaycandakı zəlzələlərin kəskinliyi barədə məlumatlar adətən enerji siniflərində (K) verilir, Avropaya aid 
göstəricilər isə maqnituda şkalasının momenti (MMS - "Mw" vahidi ilə ifadə olunur) üçün istifadə olunub. Bu 
sistemlərin hər ikisi də analojidir və zəlzələ mənbəyindəki enerjini təsvir edir. Rixter şkalasına əsaslanan 
bal  (güc)  göstəriciləri  birbaşa  olaraq  müqayisə  edilə  bilməz,  çünki  onlar  zəlzələnin  səthdəki  təsirlər  ilə 
bağlıdır. Bir çox yerli zəlzələlərə dair hesabatlarda 1-12 şkala üzrə ölçülən bal vahidlərindən istifadə olunur. 
Bal göstəricisi zəlzələnin miqyasından və episentrədək olan məsafədən asılı olaraq hər hansı verilmiş yerdə 
zəlzələnin təsirinin nisbi ölçüsüdür. Cədvəl 5.2-də zəlzələnin episentrində (mərkəzi) boşalan enerjini təsvir 
edən bu vahidlər müqayisə edilir. 
Cədvəl 5.2 
Zəlzələlərin maqnitudalarının və enerji siniflərinin müqayisəsi 
Enerji Sinfi (K) 
Maqnituda 
Şkalasının 
Momenti 
(MMS (Mw)) 
Bal 
(Episentr) 
Təsviri (bal) 
9 
3-3.4 
I 
Xüsusən əlverişli şəraitlərdə zəif hiss edilir. 
10 
3.5-3.9 
II 
Sakit  vəziyyətdə,  xüsusən  də  binaların  yuxarı 
mərtəbələrində zəif hiss edilir. 
11 
4-4.9 
III 
Nəzərəçarpacaq dərəcədə hiss edilir: evlərin və 
avtomobillərin  titrəməsi,  bayır  ilə  müqayisədə 
daxili məkanlarda daha güclü təsir. 
12 
5-5.4 
V 
Hamı  hiss  edir:  pəncərələr  sınır,  qeyri-  sabit 
əşyalar devrilir. 
13 
5.5-6 
VI 
Hamı tərəfindən hiss edilir: ağır mebel əşyaları 
hərəkətə  gəlir,  suvağın  dağılıb  düşməsi  halları 
müşahidə edilir. Ziyan az dərəcədədir. 
14-16 
6.1-6.9 
VII 
Pis inşa edilmiş binalara maddi ziyan dəyir, yaxşı 
layihələndirilmiş və inşa edilmiş binalara dəyən 
ziyan cüzi dərəcədə olur. 
Bu, enerji 
sinfinin qeydə 
alına biləcək 
diapazonu 
xaricindədir (K) 
7-7.9 
VIII-IX 
Böyük  ərazilər  boyunca  ciddi  ziyana  səbəb  ola 
bilər. 
8-8.9 
X-XI 
Bir  neçə  yüz  kilometrlərlə  əraziyə  ciddi  ziyan 
vura bilər. 
9-9.9 
XII 
Bir neçə min kilometrlərlə ərazidə dağıdıcı təsir 
göstərə bilər. 
 
Azərbaycanda, ən yüksək zəlzələ sıxlığı Böyük Qafqaz dağlarının ətəyində, keçmişdə 9 Mw-dək gücdə 
zəlzələlərin qeydə alındığı Şamaxı yaxınlığında baş verir. Azərbaycanda baş vermiş ən son əhəmiyyətli 
zəlzələ hadisəsi 2012-ci ilin may ayında qeydə alınıb və onun yeri Böyük Qafqazın ətəyində, Gəncənin 
şimalından keçdiyi ərazidən şimal-şərqə doğru təxminən 85 km məsafədə yerləşib. Qeydə alınmış zəlzələ 
5.6Mw təşkil edib. 
Bakı zonası üzrə seysmik bal  - 8
2
 qeyd olunur. 1960-cı ildən 1990-cı ilə qədər olan müddət ərzində Bakı 
arxipelaqında, Abşeron yaxınlığında 11 (K) enerji sinfinə qədər (4 Mw-ə qədər) bir sıra zəlzələləri göstərən 
zəlzələ göstəriciləri qeydə alınıb. 12 (K) enerji sinfinə (5Mw) aid seysmik hadisələr Aşağı Kür çökəkliyində 
qeydə alınıb. 1990-cı ildən 1997-ci ilə qədər müddəti əhatə edən məlumatlar Azərbaycanın şərq tərəfindəki 
sahilyanı hissəsində, o cümlədən Bakı arxipelaqında 13 (K) enerji siniflərinə (5.5Mw) aid hadisələr və İranın 
şimal-şərq tərəfində güclü zəlzələlər baş verdiyini göstərir. Ümumiyyətlə, zəlzələlərin baş vermə zonası 
Cənubi Xəzər hövzəsinin iri hissəsi əhatə edir. Lakin, ən güclü zəlzələlərin əksəriyyəti quruda baş verir və 
Qafqaz dağı regionlarındakı tektonik hərəkət ilə bağlıdır. 
 
5.3  Torpaqlar və qruntun keyfiyyəti 
Layihə  ərazisində  torpaq  və  qruntun  keyfiyyətini  müəyyənləşdirmək  üçün  Ekologiya  İdarəsinin  ETE-nin 
mütəxəssisləri  tərəfindən  ərazidə  monitorinq  keçirilmiş,  torpaqdan  şurf  nümunələri  götürülmüş,  bu 
 
EKOLOGİYA İDARƏSİ 
43 

---

 
H.Əliyev  adına  Neft  Emalı  Zavodunun  modernləşdirilməsi 
layihəsinin  Faza-1  –  Bitum  qurğusunun  tikintisi  və  istismarı 
üzrə Ətraf Mühitə Təsirin Qiymətləndirilməsi 
 
nümunələr KTL-da analiz olunaraq nəticələr hesabata daxil edilmişdir. Şurf nümunələri 0,25m, 0,50m və 
1,00m  dərinliklərdən  Edelman  buru  vasitəsilə  götürülmüşdür.  Nümunələrin  götürülməsi  metodikası 
haqqında  ətraflı  məlumatlar  Əlavə  1-də  verilmişdir.  Nümunələrin  götürüldüyü  nöqtələr  şəkil  5.3-də 
göstərilmişdir. Analiz nəticələri aşağıdakı cədvəllərdə qeyd edilmişdir. 
Cədvəl 5.3 
Dib çöküntüsü nümunəsi 
Dib çöküntüsü Nümunəsi 
Akt 
№-si 
Analiz olunduğu tarix 
Qeyd 
Başlandı 
Qurtardı 
 
30.03.16 
05.04.16 
Heydər Əliyev adına NEZ 
 
Nümunənin 
kodu 
Dərinlik  
Karbonatlıq 
q/kq 
  
Üzvi karbon 
q/kq 
16/00129 
Şurf 1-0.25 
22.78 
40.19 
16/00132 
Şurf 2-0.25 
20.80 
42.2 
16/00135 
Şurf 3-0.25 
37.22 
46.4 
16/00138 
Şurf 4-0.25 
33.62 
47.4 
16/00141 
Şurf 5-0.25 
30.57 
43.5 
 
Cədvəl 5.4 
Humus 
Nümunə 
Analiz olunduğu tarix 
Qeyd 
Başlandı 
Qurtardı 
18.03.2016 
18.03.2016 
Heydər Əliyev adına BNEZ
 
№ 
Parametrlər 
Ölçü 
vahidi 
Analizin nəticələri 
 
Nümunənin kodu 
 
 
16/
001
29
 
16/
001
32
 
16/
001
35
 
16/
001
38
 
16/
001
41
 
 
Şu
rf 
1-
0,
25
 
Şu
rf 
2-
0,
25
 
Şu
rf 
3-
0,
25
 
Şu
rf 
4-
0,
25
 
Şu
rf 
5-
0,
25
 
1  Humus 
% 
0.07 
0.62 
2.1 
1.81 
0.91 
 
 
 
EKOLOGİYA İDARƏSİ 
44 

---