HəSƏn həSƏnov
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
77 mühafiz ə etmək sahəsində işimlə əlaqədar olaraq mən tez-tez Nərimanovla görüşməli olurdum... Azərbaycanda sovet hakimiyyətinin çətin dövrlərində onun B akıda müsəlman sənət abidəsi olan Xan sarayının mühafizəsi işinə nə qədər diqq ət yetirməsi, ona təşkilati yardım göstərməsi, bizim Bakı təbliğ-tənqid teatrımızla necə yaxından maraqlanması yadımdadır...” (387, 1925, № 18, s.3). N.N ərimanov Novruz bayramının ümumxalq bayramı şəklində qeyd olunması haqqında qərar qəbul etmişdir (156). 1920- ci il mayın 15-də Xalq Maarif Komissarlığı bütün qəza komitələrinin n əzdində maarif şöbələrinin təşkili haqqında 2 nömrəli dekret qəbul etmişdir (191, v.15). Bundan sonra m əktəblərin təşkilində, onların tikintisində, dərslik və başqa d ərs vəsaitləri ilə təchiz olunmalarında, müəllimlərin toplanması və hazırlanmasında silsilə tədbirlər görülmüşdür. Azərbaycan dilli mütəxəssislərin hazırlanmasına xüsusi diqqət yetirilmişdir (193, v.910). Bir-birinin ardınca ali və orta ixtisas m əktəbləri yaradılmışdır. Bakı Dövlət Universitetinin 1920-ci il aprel çevrilişi ərəfəsində iki fakültəsi (tibb və tarix-filologiya fakültələri) var idi. N.N ərimanovun səyləri nəticəsində universitetdə 1921-ci ildə fizika-riyaziyyat fakült əsi, 1923-ci ildə ictimai elmlər fakültəsi, 1924-cü ildə isə pedaqoji fakültə t əşkil olunmuşdur. 1920-ci ildə Politexnik institutu, 1922-ci ildə Teatr məktəbi (209, v.107) yaradılmışdır. Azərbaycanlı tələbələr Rusiyanın bir çox universitetl ərinə oxumağa göndərilmişlər (177, v.380). Avropada oxuyanlara xüsusi qayğı göstərilmişdir (177, v.212). N.Nərimanov həmin gənclərə daim diqqət göst ərmişdir. N.N ərimanovun milli-mədəni inkişafa xüsusi qayğı göstərməsini Az ərbaycan İnqilab Komitəsinin dekretləri də təsdiq edir. Azərbaycanın incəsənət abid ələrinin qorunması (156, s.96), universitet müəllimlərinin (156, s.406) və t ələbələrinin sosial təminatı (156, s.105), Azərbaycan dilinin məktəblərdə tədrisi (156, s.208), Az ərbaycan dilində dərsliklərin yazılması (156, s.322), universitetə q əbul olunacaq tələbələrin sayının təxminən iki-üç dəfə artırılması (156, s.365), ümumi m əcburi ibtidai təhsil (156, s.302) və texniki peşə təhsili (156, s.184) və s. haqqında dekretlər qəbul olunmuşdur. 1920-ci ilin ilk t ədris ili başlayarkən artıq Azərbaycanda 79,4 min şagird t əhsil almağa başladı. 965 ümumtəhsil məktəbi açıldı. 107 klub və 61 kitabxana mövcud idi (42, s.164- 181). Bakı Universitetinə 1430 nəfərin qəbuluna dair qərar verildi. Onlardan 500 n əfəri tibb fakültəsinə qəbul edilməli idi (12. s.54). 1923-cü ild ə Azərbaycanda ən azı 951 məktəb açıldı (201, v.43) və bu məktəblərə 80 minə yaxın şagird cəlb olundu. Onlardan 40 mini milliyyətcə azərbaycanlı idi (213, v.190). N.N ərimanovun təşəbbüsü ilə Azərbaycan təhsilinin inkişafı üçün və ali m əktəblərdə milliyyətcə azərbaycanlı müəllimlər çatışmadığı üçün, Azərbaycan ali m əktəblərində dərs deməyə və tədqiqat işləri aparmağa başqa nüfuzlu ali m əktəblərin ən görkəmli müəllimləri və elm adamları dəvət olunmuşlar. 78 Az ərbaycanda çalışan professor P.K.Juze Azərbaycanda tədrisin və elmin inkişafı üçün görk əmli professorları, alimləri dəvət etmək məqsədilə Xalq Maarif Komissarlığı tərəfindən Moskva, Petroqrad, Simbirsk şəhərlərinə xüsusi ezam olunmuşdur. Həmin illərdə Azərbaycana gələrək fəaliyyət göstərənlərdən tarixçi L.A.İşkov, kimyaçı P.İ.Kuznesov, geoloq P.P.Pyatniski, hidravlika sahəsində İ.Q.Esman, mühəndislik sahəsində K.V.Pokrovskiy, həkim İ.İ.Şirokoqorov, şərqşünas A.N.Samoyloviç, türkoloq N.İ.Aşmarin, şərqşünas V.V.Bartold, dilçi N.N.Marr, tarixçi A.S.Qubaydulin, fizik E.B.Lopuxin, şərqşünas P.K.Juze, şərqşünas A.O.Makovelskiy, filosof A.D.Qulyayev, həkim N.Q.Uşinskiy, geoloq İ.M.Qubkin, kristaloqraf-mineraloq S.M.Romanov, elektrotexnik Z.B.Glyaşeviç, tarixçi L.İ.Baybakov, sənətşünas V.M.Zummer, tarixçi akademik Meşşaninov, E.A.Paxomov, türkoloq aliml ər Bəkir Çobanzadə, Miller, A.R.Zifeldt, R.O.Şor və başqalarının adlarını çəkmək olar (148, s.219-226). Konservatoriyaya gələrək çalışanlardan isə Presman, Borisenko, Kozolupov, Konyus, Berlin, Samuelsoqn, Barabeyçik, Tarnovskiy v ə başqalarını göstərmək olar (198, v.220). N.N ərimanovun qayğısı sahəsində Azərbaycan kitabxanaları dünyanın ən dəyərli əsərləri ilə zənginləşdirilmişdir (198, v.126). 1924-cü il martın 20-də Moskvada partiyanın siyasi bürosunda N.N ərimanovun təklifi ilə məsələ müzakirə olunmuşdur. O, Feliks Dzerjinskinin fikrinin əleyhinə gedərək neftdən gələn gəlirin böyük bir hissəsinin Azərbaycanda maarifin v ə səhiyyənin inkişafına xərclənməsi məsələsini qoymuşdur. N.N ərimanov buna nail olmuş və öz tövsiyələrini Xalq Komissarları Sovetinin s ədri Q.Musabəyova yazmışdır (328). N.N ərimanovun fəal iştirakı ilə Bakıda misilsiz bir tədbir - Şərq xalqlarının birinci qurultayı keçirilmişdir. O, qurultayda Təbliğat və Fəaliyyət Şurasına rəhbər seçilm əyə namizəd olmuşdur. Amma Orconikidzenin təklifi ilə N.Nərimanov bu işdən uzaqlaşdırılmışdır. 1920- ci ilin sentyabrında Azərbaycan maarif və mədəniyyət işçilərinin ilk qurultayı keçirildi. Bu qurultayın sənədləri ilə tanış olarkən N.Nərimanovun və onun hökum ətinin gördüyü əzəmətli işin əhəmiyyəti bir daha aydın olur (350, 30 sentyabr 1920, № 64; 3 oktyabr, № 66; 11 oktyabr, № 73; 12 oktyabr, № 14). 1921- ci il mayın 6-9-da I Ümumazərbaycan sovetlər qurultayında N.N ərimanov hökumətin fəaliyyəti haqqında, D.Bünyadzadə isə maarif sahəsində hesabat vermişlər. Hesabatlar, N.Nərimanov başda olmaqla, hökumətin Az ərbaycanda mədəniyyətin inkişafında xüsusi rol oynadığını sübut edir. N.N ərimanovun SSRİ Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin sədri vəzifəsində gördüyü işlərin hamısını sadalamaq və təhlil etmək mümkün olmasa da, bir neç əsini qeyd etmək lazımdır. O.Y.Şmidtin redaktorluğu ilə nəşr olunan “Böyük sovet ensiklopediyası”nın yaradılması haqqında qərarı N.Nərimanov vermişdir. N.N ərimanovun təşəbbüsü ilə SSRİ MİK-in müzakirəsinə Azərbaycan Politexnik İnstitutunun vəziyyəti haqqında məsələ çıxarılmış və Rusiyanın maarif ocaqlarının Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|