HəSƏn həSƏnov
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
79 hesabına instituta yardım edilməsi qərara alınmışdır. N.Nərimanov Azərbaycanın tarixi yerl ərinin bərpası və qorunmasına xüsusi diqqət yetirmişdir. Azərbaycandan edil ən müraciətə əsasən N.Nərimanovun imzası ilə 1924-cü ilin mayında Anneno şəhərinin adı dəyişdirilərək Şamxor qoyulmuşdur (252, v.7). N.Nərimanov RSFSR S əhiyyə Komissarı N.Semaşkoya və Rusiyanın Qırmızı Xaç cəmiyyətinin sədri Z.Solovyev ə müraciət edərək Azərbaycana dava-dərman göndərilməsini xahiş etmişdir (253, v. 1,2). 1925-ci ild ə N.Nərimanovun ölümü ilə əlaqədar onun xatirəsinə həsr edilmiş məqalədə M.Quliyev N.Nərimanovu “Azərbaycan maarifinin ən parlaq ilhamçısı” və “ilk və əsl xalq müəllimi” adlandırmışdır (17, 22 mart 1925, № 63). Bel əliklə, N.Nərimanov Azərbaycan xalqının milli mədəni inkişafına milli dövl ətçiliyin tərkib hissəsi kimi baxmış, ona xüsusi diqqət yetirmiş, milli ziyalılara v ə təhsilə önəm vermişdir. Onun fəaliyyəti Azərbaycan xalqının mədəniyyətinin inkişafına təkan vermişdir. N.N ərimanovun dövlətçilik siyasətində milli ziyalı amili xüsusi yer tutmuşdur. N.Nərimanov hökumət başçısı olarkən xalqımızın görkəmli ziyalıları onunla əməkdaşlıq edirdi. N.Nərimanov, sovet hakimiyyətinin Gəncə üsyanını q əddarlıqla yatırmasına baxmayaraq, S.Mehmandarovu və Ə.Şıxlinskini ölümdən qurtarmış, onların sovet hakimiyyəti ilə əməkdaşlığına zəmanət vermiş, F.Köç ərlinin faciəli ölümündən xəbərsiz olduğundan çox heyfsilənmiş, onun əlyazmasının qorunmasına göstəriş vermişdir (202, v. 11). N.Nərimanov Hacı Zeynalabdin Tağıyevi gözlənilən qətl və təhqirlərdən xilas etmişdir. N.N ərimanov AXC-nin orqanı olan “Azərbaycan” qəzetinin redaktoru olmuş Üzeyir Hacıbəyovu öldürüləcək adamların siyahısından çıxarmış (2, s.15) və onun öz f əaliyyətini davam etdirməsi üçün lazım olan bütün şəraiti yaratmışdır. 1920-ci il aprel hadis ələrindən sonra mədəniyyətdə yenilik baş vermişdir. Həmin il mayın 3-də hökumət teatrında Üzeyir Hacıbəyovun “O olmasın, bu olsun” operettası oynanılmışdır. 1920-ci il iyunun 10-da Saşa Oqanezaşvili (milliyyətcə erm ənidir, əsl familiyası Oqanesyandır - H.H.) “Əxbar” qəzetində məqalə ilə çıxış ed ərək Ü.Hacıbəyovun və M.Maqomayevin məlumatlı musiqişünas bəstəkar olduqlarını inkar etmişdir. Həmin qəzetin 24 iyun tarixli nömrəsində Zülfüqar və Üzeyir Hacıbəyovları, Müslüm Maqomayevi “Azərbaycan musiqisinin inkişafına çalışmamaqda” ittiham etmişdir. Bu ittiham heç də Azərbaycan hökumətinin Üzeyir Hacıbəyova olan müsbət münasibətinə təsir etməmişdir. 1920-ci il iyulun 9- da Az ərbaycan SSR Xalq Maarif Komissarlığının kollegiyası Üzeyir Hacıbəyovu inc əsənətə yardım şöbəsi yanında musiqi bölməsinin müdiri təyin etmişdir (192, v.320). Bu hadis ədən sonra Azərbaycanda musiqinin inkişafı və təşkili (həmçinin 1921-ci ild ə Üzeyir Hacıbəyovun məruzəsi əsasında konservatoriya haqqında qərar q əbul olunmuşdur), dərsliklərin yazılması, yeniləşməkdə olan Azərbaycan musiqisinin Şərq, yaxud Qərb yolu ilə, yaxud da bu iki yolun sintezi ilə getməsinin bütün t əşəbbüsü Üzeyir Hacıbəyova keçmişdir. N.Nərimanov hələ 1916-cı ildə 80 g ənc Üzeyir Hacıbəyovun istedadına və yaradıcılığına yüksək qiymət vermişdi. “Yeni iqbal” q əzetinin 1916-cı il 16 mart tarixli 257-ci nömrəsində N.Nərimanov yazırdı: “Üzeyir bəy oxuduğu elmin səbəbinə daha gözəl operalar meydana g ətirəcəkdir. Hər halda qeyri əsərlərə nisbət hal-hazırda Üzeyir bəyin əsərləri böyük yol açır. Bu yolda Üzeyir bəyin daha artıq tərəqqi etməyini səmimi qəlbdən ist əyirik”. Məhz 20-ci ildən sonra Ü.Hacıbəyov Azərbaycan musiqisinin inkişaf yollarını elmi araşdırmağa başlamışdır. Bu araşdırmanın mahiyyəti o idi ki, Az ərbaycan musiqisi özünə qapanmalıdır, yoxsa Qərb musiqisi ilə z ənginləşməlidir? Ü.Hacıbəyov belə qənaətə gəlmişdir ki, Azərbaycan musiqisinə “Ümumavropa musiqi n əzəriyyəsi tətbiq olunsun”. 1945-ci ildə onun “Azərbaycan xalq musiqisinin əsasları” monoqrafiyası nəşr olundu və bununla Azərbaycan musiqisinin inkişaf yollarının elmi əsasları qoyuldu. N.N ərimanov məşhur din xadimi Molla Məhəmməd Axund Pişnamazzadəni h əbsdən azad etmişdir. A.F.Pişnamazzadənin nəticəsi Leyla Əliyevanın müəllifə t əqdim etdiyi sənəd “İttiham işi, № 163” adlanır. Bu sənədə əsasən XI Qırmızı ordunun h ərbi-inqilabi tribunalı üç nəfərdən ibarət idi: milliyyətcə rus olan Volkov Dmitri, Kovalyov Boris v ə milliyyətcə erməni olan Petrosov Sergey. Həmin “İttiham”a əsasən həbs olunanların arasında 3 nəfər İslam din xadimi var idi: Axund F ərəculla Pişnamazzadə, Nurməmməd Əfəndi İmamzadə, Molla Əhməd Hacı Nəbi oğlu. Bunların üçü də bəraət qazanmışlar. A.F.Pişnamazzadənin qızı M əğbulə Pişnamazzadənin söylədiyindən məlum olur ki, onların bəraət alması xahişi ilə A.F.Pişnamazzadə öz bacısı oğlu Əlinin vasitəsilə N.Nərimanova məktub gönd ərmişdir. O, məktubu corabın içində gizlədərək Bakıya N.Nərimanovun yanına gəlmişdir. Məktubda Pişnamazzadə etiraf edir ki, o, həqiqətən də İslam dininin t əbliği ilə məşğul olmuşdur və bunu günah bilmədiyindən özünün azad olunmağını xahiş edir. N.Nərimanov dərhal D.Volkova məktub yazaraq Pişnamazzadənin azad olunması məsələsini qoymuş və buna nail olmuşdur. Qeyd etm ək lazımdır ki, həmin “İttiham”a görə qaçqınlara işgəncə verdiyinə və onların əmlakını mənimsədiklərinə görə iki erməni də cəza almışdı. Onlardan Ambarsum Simonyans 5 il müdd ətinə, Arşak Navasartyans isə 15 il müddətinə həbs olunmuşdu (352, iyun 1990). Bəzi mənbələrdə N.N ərimanovla A.F.Pişnamazzadənin görüşü haqda da məlumatlar vardır (63, 24 fevral 1995, № 5). N.N ərimanov Əziz Şərifi həbsdən azad etdirmişdir (259, 431). Əziz Şərif Gürcüstan Sosial- Demokrat (menşeviklər) Partiyası Mərkəzi Komitəsinin üzvü kimi Əliheydər Qarayevin göstərişi ilə həbs edilərək Bakıya gətirilmişdi. Məsələ haqqında N.Nərimanova məruzə edilmiş və onun göstərişi ilə Əziz Şərif azad edilmişdir (259, v.52). Xatirələrində Ə.Şərif inqilabi fəaliyyətdən yaxşı tanıdığı Ə.Qarayevə və M.Hüseynova mənfi xasiyyətnamə verir (259, v.51). Sonralar Əziz Şərif SSRİ-nin görkəmli alimi rütbəsinə qalxır, filologiya elmləri doktoru, professor olaraq ölk ənin ən nüfuzlu ali məktəbi olan Moskva Dövlət Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|