HeydəR ƏLİyev siyasi İRSİNİn politoloji aspektləRİ
Yüklə 3,39 Mb. Pdf görüntüsü
|
404
Məlumdur ki, günümüzdə Azərbaycan qaz ixracı marşrut- larının diversifikasiyasına nail olub. Lakin Azərbaycanın ener- ji sektorunun inkişafı, “Şahdəniz” layihəsinin ikinci mərhələsi- nə hazırlıq, “Ümid” yatağının kəşfi və işlənməyə hazırlanması, “Abşeron” blokunda iri qaz yatağının aşkarlanması və digər perspektiv işlər yaxın illərdə ölkədə təbii qaz hasilatının həc- minin əhəmiyyətli surətdə artacağına dəlalət edir. Bu isə yeni ixrac imkanlarını inkişaf etdirmək zərurəti yaradır. Azərbaycan enerji sahəsində Türkiyə ilə də fəal əməkdaşlıq etməkdədir. Azərbaycanın Avropaya inteqrasiyasında və dün- ya ölkələri arasında çəkisinin artmasında əhəmiyyətli rola ma- lik olan mövcud transmilli layihələr həm də qardaş Türkiyənin tranzit ölkəyə çevrilməsinə öz tövhəsini verib. Təkcə bir faktı qeyd etmək lazımdır ki, ən nəhəng qaz və neft kəmərləri Azər- baycan-Türkiyə tranzit məkanı vasitəsilə dünyaya “uzanmaq- dadır”. Bunun hansı siyasi güc olması isə bütün dünya dövlət- lərinə yaxşı məlumdur. Məhz bu amil hər iki türk ölkəsinin dünya iqtisadiyyatına inteqrasiyasında mühüm rol oynayır və qarşılıqlı əməkdaşlığı nəzərdə tutan yeni-yeni layihələr dünya birliyində Azərbaycan və Türkiyənin nüfuzunun, mövqeyinin güclənməsinə təkan verir. Qeyd edildiyi kimi, hazırda Bakı-Tbilisi-Ceyhan (BTC), Bakı-Tbilisi-Ərzurum (BTƏ) layihələrinin gerçəkləşməsinə nail olan hər iki ölkə nəinki regionun, bütünlükdə dünyanın enerji təhlükəsizliyinin təminatında həlledici rol oynamaqda- dır. Digər tərəfdən, BTC, BTƏ, BTQ kimi iri layihələri hər iki dövlətə olan diqqəti daha da artırmaqla yanaşı, həm də daha çox investisiyaların cəlb edilməsini, ölkə iqtisadiyyatına əlavə gəlirlərin gətirilməsini şərtləndirir. Qeyd edək ki, Azərbaycan və Türkiyə arasında imzalanan Trans-Anadolu qaz kəməri (TANAP) layihənin reallaşması da dünyada enerji təhlükəsizliyinin təmin olunmasına öz töhfəsini verəcək. 405
Trans-Anadolu Qaz Boru kəməri layihəsinin həyata keçirilmə- si ilə bağlı Azərbaycan və Türkiyənin iqtisadi sahədə, xüsusən də enerji, investisiya yatırımı üzrə əməkdaşlığı baxımından iki ölkə arasında tarixi razılaşma imzalanıb. Bu razılaşma Türki- yə-Azərbaycan enerji əməkdaşlığının inkişaf etdirməklə yanaşı həm də Avropanın enerji təhlükəsizliyi baxımından böyük əhə- miyyət daşıyan bir hadisədir. Türkiyə TANAP layihəsində Azərbaycanın əsas tərəfdaşı- dır. Türkiyənin Gürcüstandan başlayan sərhədindən Avropa- da bitən sərhədinə qədər olan məsafədə Xəzər hövzəsindən çı- xan Azərbaycan qazının Avropa bazarlarına birbaşa nəqli nə- zərdə tutulur. Şübhəsiz, belə bir beynəlxalq iqtisadi layihənin qardaş Türkiyə ilə birgə həyata keçirilməsi Azərbaycanın çox böyük gücə və potensiala sahib olduğunu nümayiş etdirir. Bu istər si- yasi, istərsə də iqtisadi nöqteyi nəzərdən beynəlxalq səviyyədə Azərbaycanın mövqelərinin möhkəmlənməsində çox uğurlu addımdır. Bu razılaşma Azərbaycanla Türkiyə arasında “bir millət, iki dövlət” prinsipinin daha da genişlənməsi, dərinləş- məsi üçün çox böyük əsaslar yaradır. TANAP layihəsi iki qardaş, dost ölkə olaraq həm Türkiyə, həm də Azərbaycanın enerji təhlükəsizliyi layihələrinin real- laşdırılması istiqamətində iqtisadi vəziyyətin yaxşılaşdırılması- na, iki ölkənin bu sahədə tərəfdaşlıq münasibətlərinin daha da möhkəmləndirilməsinə, eləcə də, Xəzərin Azərbaycan sekto- rundan çıxan zəngin qaz ehtiyatlarının Türkiyə vasitəsilə Avropa bazarlarına çıxarılması, birinci əldən realizə olunması və əldə olunmuş gəlirin Azərbaycanın və müvafiq olaraq Tür- kiyənin inkişafına yönəldilməsinə, dünyada enerji təhlükəsizli- yinin təmin olunmasında xidmət edəcək. Nəticə etibarilə, hazırda Azərbaycan sahib olduğu bütün bu üs- tünlüklərlə başlıca aktorların – dünyanın aparıcı dövlətləri və transmilli şirkətlərin uzunmüddətli perspektivdə əməkdaşlıq müna- 406
sibətlərini inkişaf etdirməyə can atdığı tərəfdaş ölkələrdəndir. Belə ki, dünyanın aparıcı analitik mərkəzlərindən biri olan “Con Hopkins Strateji Araşdırmalar Mərkəzi”nin regional və qlobal miqyasda enerji təhlükəsizliyi ilə bağlı apardığı araşdırmalar nəti- cəsində Cənubi Qafqazın təhlükəsizlik və sabitlik təminatçısı ol- maq etibarilə Azərbaycanın önəmi məhz bu şəkildə qiymətləndiri- lir: “Azərbaycan Qafqaz bölgəsi və Xəzər hövzəsində enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsi və strateji əhəmiyyətli layihə- lərin reallaşdırılmasında lokomotiv roluna malik olan bir aktordur... Azərbaycan, eyni zamanda, Avropanın enerji təh- lükəsizliyinin təmin edilməsində mühüm yerə malik olmaqla Qərb ölkələrinin əksəriyyətinin etibarlı strateji tərəfdaşına çevrilməkdədir”. Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, Azərbaycan “heartland”ın (geosi- yasi baxımdan mühüm əhəmiyyət kəsb edən kontinental ərazi, dünyanın ürəyi) tərkib hissəsi olmaq etibarilə əlverişli tranzit möv- qeyi və zəngin karbohidrogen ehtiyatları ilə Avropa üçün də həyati önəm kəsb edir. Məhz bu önəmin fonunda Azərbaycanla Avropa arasında qarşılıqlı-faydalı əməkdaşlıq edilməkdə və ölkəmiz Avro- panın enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsində mühüm əhəmiy- yət kəsb etməkdədir. Belə ki, Azərbaycan 2007-ci ildən etibarən Avropaya qaz ixrac edir. Bununla yanaşı, yaxınmüddətli perspek- tivdə Xəzərin Azərbaycan sektorundan hasil edilən 20 milyard kubmetrə yaxın qaz ehtiyatının Bakı-Tbilisi-Ərzurum – Yunanıs- tan-Balkan qaz marşrutu vasitəsilə Avropaya nəql edilməsi də nəzərdə tutulur. Digər tərəfdən, 2012-2014-cü illərdə Xəzərin Azərbaycan sektorundan Avropanın 10-a yaxın ölkəsinə qaz ixrac edilməsinin nəzərdə tutulması da çoxşaxəli nəqletmə sisteminin tərkib hissəsini təşkil etməkdədir. Ümumilikdə, Azərbaycanın 2012-ci ildən etibarən dünya bazarlarına təxminən 30 milyard kubmetrə yaxın qaz ixrac etməsi gözlənilir. Eyni zamanda, 2012-ci ilin sonuna kimi Adriatik dənizinin dibi ilə Yunanıstanla İtaliyanı birləşdirəcək qaz kəmərinin inşasının tamamlanması ilə Azərbay- can qazının İtaliyaya ixrac edilməsi də planlaşdırılır. Bu layihənin Yüklə 3,39 Mb. Dostları ilə paylaş:
|