Hisse 01 uz qabigi
Yüklə 7,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
Yivyonma 374
Yiv açılacaq səth doğuranı üzrə əvvəlcədən yonma və ya təzyiq altında dəqiq hazırlanır. Bu üsulda müstəvi və dairəvi işçi səthlərə malik alətlərdən istifadə edilərək uzunluğu alətin enindən dəfələrlə böyük olan yivləri açmaq mümkündür (şəkil 1). Yivdiyirləmə üsulunda pəstahdan yonqar çı- xarılmır. Alətin pillələri pəstaha batdıqda plastik deformasiya nəticəsində material təd- ricən tillər arasındakı boşluğa yığılır və onun profilini alır. Proses nəticəsində yiv səthlərində material sıxlaşır, onun bərkliyi çox vaxt ilkin qiyməti iki dəfə keçir. Müstəvi alətlə yivdiyirləmə zamanı pəstah biri tərpənməz, digəri hərəkətli yerləşdirilmiş diyirlənmə plaşkaları arasında diyirlənir (şəkil 1a). Müstəvi plaşkalar elə hazırlanırlar ki, yiv hərəkət zamanı açılır. Hərəkətin sonunda yiv tamam açılmış olur. Plaşkanın son hissəsində yerləşən vidələr yivin hamarlanması və kalibrlənməsinə xidmət edir. Hərəkətli plaşka nisbətən uzun hazrlanır ki, hissə emal zonasından problemsiz xaric oluna bilsin. Bu alətlə diametri 1÷25 mm, uzunluğu 60÷80 mm olan yivləri hazırlamaq mümkündür. Kəsmə sürəti v=40÷70 m/dəq arasında yerləşir. Diyircəklərlə yivaçma üsulunda iki eyni istiqamətdə fırlanan diyircək emalda eyni zamanda iştirak edir (şəkil 1b). Diyircəyin biri (1) tərpənməz bərkidildiyi halda, ikincisi (2) radial istiqamətdə veriş vermək üçün hidravlik mexanizmə malik olur.
Şəkil 2. Yivdiyirləmə sxemləri a-oxları paralel diyirləmə, b, c – oxları dönmüş di- yirləmə.
Hissə (3) emal zamanı (4) dayağın üzərində oturdulur, ya da mərkəzlər arasında bərkidilir. Dayaq üzərində oturdulan zaman hissənin mərkəzi oxu diyircəklərin mərkəzi oxundan aşağıda yerləşdirilir ki, proses zamanı onun aşağıya basılması və bununla hissənin möv- qelənməsinin etibarlığı təmin edilmiş olsun. Diyircəklərin yivinin addımı açılacaq yivin addımına bərabər olmalıdır. Onların istiqaməti açılan yivin əksinə olur. Yivdiyirləmə zamanı alət və pəstahın oxlarının vəziyyətindən asılı olaraq üç növ yivaçma sxemi mövcuddur (şəkil 2).
(alm. das Gewindedrehen, ingl. Thread turning) Yiv pardaqlama dəzgahı hissənin fırlanması ilə pardaq alətinin uzununa verişini kinematik əlaqələndirərək yiv profilinin yüksək dəqiqlik və təmizliklə incə emalına imkan verir (şəkil 1). Burada → yiv profili eninə verişlə və ya digər üsullarla artıq açılmış yivin təmiz emalı ilə əldə edilir. Profilin növündən asılı olaraq daxili, xarici və dəqiq yivli vallar və son- suzvint alətlər üçün xüsusi yiv pardaqlama dəzgahları mövcuddur.
Şəkil 1. Yivli valın pardaqlanması
Yiv qalxımı fırlanma və xətti hərəkətlər arasında kinematik əlaqə tələb edir. Yaxın keçmişdə bu əlaqə dişli çarx ilişməsindən ibarət ötürmə sistemi ilə yaradılsa da, onlar son zamanlar mikroprosessorla idarə olan → CNC-
dəzgahlarında tətbiq olunan sistemlər tərəfin- dən sıxışdırılmışdır. Dəzgahda kinematik əlaqə nə qədər dəqiq olarsa yivin profili də bir o
Yiv pardaqlama dəzgahı 375
qədər dəqiq alınır. Proses zamanı yivin pro- filinə nəzarət sisteminin tətbiqi hazırlanan yiv vidələrinin dəqiqliyini artırmış olur. Bundan əlavə dəqiqlik üçün əsas amil olan pardaq dairəsinin səthinin keyfiyyətini təmin etmək üçün dəzgahda → düzləndirici mexanizmlərdən istifadə edilir. Bu dəzgahlarda hazırlanan yiv qalxımının dəqiqliyi emal uzunluğundan asılıdır. Məsələn, 25 mm-də 2 mkm, 300 mm-də 6 mkm, 1000 mm-də 8 mkm, 2000 mm-də 10 mkm xəta ya- ranır. Proses həm adi (korund), həm də proqressiv ( → almaz, CBN) abraziv material- ların tətbiqi ilə aparılır.
(alm. die Gewindeschleifmaschine ingl. Thread Grinding ) Yol diyirləyici maşını yeri, daşları və asfaltı öz ağırlığı ilə əzərək, tədricən kipləşdirən ma- şındır. Bu maşınlar silindrik diyircəklərdən ibarət işçi üzvləri ilə səciyyələnirlər. Diyir- cəklər statik və ya dinamik xarakterli işləmə prinsipinə malikdirlər. Statik təsir diyircəyin ağırlığının onun eninə nisbətindən asılı olan xətti yüklə müəyyən olunur. Səthi təzyiqin tələb olunan qiyməti diyircək altında qalan qruntun bərkiməsindən asılı olur. Yer bər- kidikcə təzyiqin qiyməti artır, çünki diyircək yerə az batdığından kontakt sahəsi kiçilir. Yol diyirləyici maşınlarından artıq digər maşınlarla düzləndirilmiş sahələrdə istifadə edilir. Diyir- cəklərdə əlavə elementlərin köməyi ilə yaradı- lan yırğalanma dinamik işləməni mümkün- ləşdirir. Yol diyirləyici maşını içərisində bir, iki və ya üç silindrik diyircək bərkidilmiş çərçivədən ibarətdir. Diyircəklərin yerləşməsindən asılı olaraq bir diyircəkli, tandem və üç diyircəkli maşınlar fərqlənirlər. Bir diyircəkli maşınlarda diyircək qoşqu kimi dartıcı maşınların arxasına qoşularaq çəkilir. Tandem quruluşlu maşınlar isə özləri hərəkət edə biləndir (şəkil 1). Onun diyir- cəkləri bir və ya iki mühərrik tərəfindən idarə olunur. Hərəkət istiqamətini dəyişmək üçün çox vaxt tandem maşınların orta hissəsi oynaq- lı hazırlanır. Bu maşınların çəkisi 3÷8t ara- sında yerləşir. Eni 1÷1,4 m arasında yerləşən silindrik diyircəklərin mühərriki 13÷39 kVt gücünə malik ola bilirlər. Üç diyircəkli maşınların qabaq hissəsində iki aparan, arxa hissəsində isə bir aparılan diyircək yerləşir. Maşının konstruksiya çəkisi 6÷16t, silindrin eni 1,2÷2m, gücü isə 30÷40 kVt arasında olur.
(alm. die Glattwalze, ingl. Smooth drum road roller)
yolu, təyyarələrin eniş yolu və s.) tikilməsində yerinə yetirilən kompleks işlərin icrasında istifadə edilən mexanikləşdirilmiş vasitələrdir. Müasir yol maşınları fərdi fəaliyyət göstərən aqreqat şəklində, həmçinin asılqan, qoşulqan tipli hazırlana bilir. Mövcud yol maşınları gördükləri işə görə sinifləşdirilirlər: hazırlıq işləri üçün maşınlar (kolkəsən, eşən, ağac kəsən maşınları və s.), yer işləri üçün maşınlar (→ekskavator, →skreyper, →buldozer, →qreyder, torpaq- daşıyan arabalar və s.), stabilləşdirici örtük- lərin çəkilməsi üçün maşınlar (daşların və birləşdirici materialların paylanması üçün maşınlar, asfalt-beton qarışığını bərkidən ma- şınlar və s.), asfalt-beton yolların çəkilməsi üçün maşınlar (asfalt-betonları qarışdıran və çəkən maşınlar), sement-beton örtüyünün çə- kilməsi üçün maşınlar (formalar, profilləşdirici maşınlar, beton dağıdan maşınlar, beton emal edən maşınlar və s.), yollara qulluq və təmir maşınları (qumsəpən maşınlar, su çiləyən maşınlar, qartəmizləyən maşın, təmir maşınları Yüklə 7,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|