Hist fil star sred 2008

 

13 

1/ etap elenktyczny (negatywny): Sokrates rozpoczynał rozmowę w sposób ironiczny 

(ironia Sokratejska), tj. przyjmował postawę tego, kto mniej wie i pragnie być 

pouczonym.  

- Następnie prosił rozmówcę o podanie definicji jakiegoś pojęcia etycznego (poboŜność, 

dzielność, cnota).Sokrates był przekonany, Ŝe wiedza prawdziwa ma charakter pojęciowy; 

znać coś znaczy odpowiedzieć na pytanie o to, czym to coś jest. 

- Kiedy rozmówca podał jakąś definicję, Sokrates wspólnie z nimi, pytaniami, wyciągał z 

przyjętej tezy konsekwencje, które okazywały się sprzeczne ze zdrowym rozsądkiem albo 

prowadzące do błędnego koła.  

- Celem tego etapu było doprowadzenie rozmówcy do ujawnienia własnej niewiedzy, co 

miało prowadzić do oczyszczenia umysłu z fałszywych przekonań ale takŜe pozbawić go 

pychy i otworzyć na przyjęcie prawdy. 

2/ etap majeutyczny (pozytywny, połoŜniczy) – Sokrates za pomocą odpowiednich 

pytań wydobywał z rozmówcy wiedzę, którą on posiadał. Był przekonany, Ŝe jego 

rozmówca ma prawdziwe mniemanie o sprawach, których rzekomo nie znał i naleŜy to z 

niego wydobyć. 

 

3. UCZNIOWIE SOKRATESA I SOFISTÓW: 

- ANTYSTENES z Aten (440-366 przed Chr.) i SZKOŁA CYNICKA przejął od 

Sokratesa przekonanie, Ŝe najwaŜniejsza jest troska o duszę, troska o zdobycie cnoty, ale 

wiedza jest do tego nie potrzebna.  

- Aby osiągnąć cnotę naleŜy podjąć wysiłek, trud i wyrzec się wszelkich przyjemności. 

- ARYSTYP z Cyreny (V/IV w. przed Chr.) i CYRENAICY głosił, Ŝe najwyŜszym 

dobrem jest przyjemność. Był zwolennikiem HEDONIZMU (hedone- przyjemność), 

czyli poglądu, zgodnie z którym najwyŜszym dobrem jest przyjemność i to przyjemność 

zmysłowa, jak najbardziej intensywna. 

 

---

 

14 

 

III - OKRES WIELKICH SYSTEMÓW STAROśYTNYCH:  

PLATON (427-347) 

1.

 

śycie: 

- Był synem Aristona i Periktione, a po dziadku nosił imię Aristokles. Miano Platona 

nadał mu podobno jego nauczyciel gimnastyki. Diogenes Laertios pisze o tym tak: 

- „Ćwiczenia gimnastyczne odbywał pod kierunkiem Aristona z Argos i u niego nadano 

mu imię Platon [Szeroki] z powodu masywnej budowy ciała (…). Inni zaś twierdzą, Ŝe 

imię Platon wywodzi się z obfitującego w słowa stylu filozofa, albo teŜ …z szerokości 

jego czoła.” (Diogenes Laertios, śywoty i poglądy słynnych filozofów III, 4, tłum. W. 

Olszewski, Warszawa 1982, s. 64; dalej DL III, 4). 

- Początkowo Platon uczył się u heraklitejczyka Kratylosa, a później w wieku 20 lat został 

uczniem Sokratesa: „powiadają, Ŝe Sokratesowi przyśniło się raz, iŜ trzymał na kolanach 

młodego łabędzia, któremu natychmiast wyrosły skrzydła i który z prześlicznym śpiewem 

wzbił się w powietrze. Nazajutrz przedstawiono mu Platona. Wtedy Sokrates miał 

powiedzieć, Ŝe tym ptakiem jest właśnie Platon” (DL III, 5). 

- W 399 r. w chwili procesu Sokratesa, Platon przebywał wraz z innymi uczniami 

Sokratesa u Euklidesa w Megarze, potem wyruszył do Cyreny, być moŜe do Egiptu, do 

Italii, gdzie słuchał pitagorejczyków. 

 - W 388 r. odbył pierwszą podróŜ na Sycylię, gdzie panował tyran Dionizjos I. Platon 

być moŜe miał nadzieję, Ŝe uczyni z Dionizjosa idealnego władcę. Na dworze Dionizjosa 

zaprzyjaźnił się z krewnym tyrana, Dionem, który był rozmiłowany w jego pismach i 

przebywał z nim bardzo często dyskutując. Dionizjos, którego Platon chciał uczyć 

filozofii i geometrii, zirytował się, oskarŜył go o spiskowanie z Dionem i kazał go 

sprzedać na statek niewolników jadący do Eginy, gdzie miał zostać skazany na śmierć. 

Wykupił go jeden z jego uczniów – Annikeris z Cyreny. 

Druga podróŜ sycylijska 367: 

- Po śmierci Dionizjosa rządy objął jego syn, który – według zapewnień Diona – bardziej 

nadawał się na idealnego władcę. „Drugą podróŜ Platon odbył do Dionizjosa Młodszego, 

prosząc go o ziemię i ludzi, którzy by Ŝyli wedle opracowanego przez niego modelu 

ustroju politycznego: Dionizjos przyrzekł spełnić tę prośbę, ale nie dotrzymał słowa. 

Niektórzy powiadają, Ŝe takŜe tym razem Platon znajdował się w wielkim 

niebezpieczeństwie, poniewaŜ nakłaniał Diona i Teodotasa do wyzwolenia całej wyspy” 

(DL III, 20). 

---

 

15 

 - Trzecia podróŜ sycylijska w r. 361 miała na wyłącznie na celu pojednanie Diona z 

Dionizjosem II Młodszym. 

- W roku 387/8,  po powrocie z  pierwszej podróŜy sycylijskiej Platon załoŜył  w 

gimnazjonie połoŜonym w gaju poświęconym herosowi Akademosowi swoją własną 

szkołę, która nazywała się Akademią. Pierwszym utworem pochodzącym z tego okresu  

miał być dialog Menon. Platon kierował szkołą do swej śmierci w 347  roku, gromadząc 

wokół siebie wielu wybitnych uczonych, zwłaszcza matematyków, jak Eudoksos z 

Knidos. 

 

2. Twórczość Platona: 

- Spuścizna pisana Platona obejmuje około 36 dialogów oraz 12 listów. W I wieku po 

Chrystusie gramatyk Trazyllos ułoŜył utwory Platona w 9 tetralogii (grupy 4 utworów), np. 

Eutyfron, Obrona Sokratesa, Kriton, Fedon. 

- Kwestię chronologii dialogów platońskich podjął polski uczony, Wincenty Lutosławski w 

swoich artykułach oraz w dziele The Origin and Growth of Plato’s Logic with an Account of 

Plato’s Style and of the Chronology of his Writings (Londyn 1897), proponując do ustalenia 

chronologii dialogów tzw. metodę stylometryczną. Lutosławski wyodrębnił szereg róŜnych 

właściwości stylu Platona -  istotnych i nieistotnych, powtarzających się i występujących 

sporadycznie i na tej podstawie ustalił odległość kaŜdego dialogu od Praw, które uchodziło za 

ostatnie dzieło filozofa. W ten sposób powstał układ 4 grup Platońskich dialogów. 

- W 1574 r. Henryk Stephanus wydał Platońskie dialogi, dzieląc kaŜdą stronę na określone 

partie: a, b, c, d, e. W dzisiejszych wydaniach i cytowaniach dialogów Platona pozostawia się 

paginację Stephanusa. Np.: Obrona Sokratesa 28 a-d. 

 

Współczesna chronologia: 

1.

 

Okres młodzieńczy 

- Dialogi tego okresu elenktyczne w swojej metodzie, zajmują się definicją pojęć 

etycznych, występuje w nich Sokrates, który wyraŜa swoje własne nauczanie. Do tego 

okresu naleŜą m. in. dialogi: Obrona Sokratesa, Eutyfron (dialog o poboŜności), 

Charmides (o roztropności),  Kriton (o obywatelu i prawach), Hippiasz Mniejszy, Ion (o 

poezji i wiedzy), Laches ( odwadze), Lizys (o przyjaźni) 

2. Okres przejściowy: 

- W dialogach tego okresu zarysowują się centralne tematy platonizmu, np. teoria idei. 

---