H,N. Rzayev tarix el/nhri namizədi, Bakı Avrasiya Universiteti beynəlxalq
Yüklə 3,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
hallarda onların toxunulmazlığıımn məhdudlaşdınlmasının mümkün olub olmaması haqqında məsələ ortaya çıxır. Müasir diplomatik təcrübə diplomatik nümayəndəliklərin binalarının toxunulmazlığının hədləri haqqında suala birmənalı cavab vermir. Beynəlxalq hüquqda bəzi hüquqşünaslar diplomatik nümayəndəliklərin binalarının taməmilə toxunulmazlığının tərəfdarıdır. Digərləri isə özünü müdafiə və ya repressaliya institutuna istinad edərək bu binaların toxunulmazlığının məhdudlaşdırılması mümkünlüyünün tərəfdarıdırlar. Özünü müdafiəyə istinad edərək diplomatik nümayəndəliklərin binalarının toxunulmazlığının məhdudlaşdırılınası BMT-
nin Nizamnaməsinin 51-ci maddəsində öz ə.sasını tapmışdır: “Dövlətin ona qarşı həyata keçirilən təcavüzüdən və ya təcavüz təhlükəsindən fərdi və ya kollektiv surətdə özünü müdafiə hüququ vardır”. Burada özünü müdafiə institutunun hüquqa uyğunluğunu yalnız 0 halda qəbul etmək olar ki, təmsil olunan dövlət öz diplomatik nümayəndəliyindən zorakılıq aktları üçün istifadə etmiş olsun. Bundan başqa, zərərçəkmiş subyekt tərəfindən həyata keçirilən zorakı cavab hərəkətləri kimi tədbirləri də qeyd etmək lazımdır. Belə tədbirlər repressaliya adlanır. Repressaliya onu doğuran hərəkətlərə uyğun olmalıdır. Yerləşmə dövləti diplomatik nümayəndələrin binalarının mühafizəsini təmin etməkdən imtina etməsi kimi bu binaların toxunulmazlığının məhdudlaşdınlmasının bu cür forması qanunsuz diplomatik sığınacaq verilməsinə, nümayəndəliyin binalarında kiminsə məcburi saxlanmaq hallarına cavab olaraq tətbiq edə bilər. Diplomatik nümayəndəliyin binalarından müxalifəti silahla təmin etmək, silahlı qiyam hazırlamaq məqsədilə bu binalardan silah toplamaq üçün istifadə edilməsi hallarında nümayəndəliyin binalarına məcburi daxil olmaq mümkündür. Yalnız bu halda yerləşmə dövlətinin diplomatik nümayəndəliyin binasına məcburi daxil olmasına bəraət qazandırmaq olar. Təcrübədə repressaliya institutu əsasında bu binaların toxunulmazlığını məhdudlaşdırmaq üçün bu və ya digər formanın 84 seçilməsi diplomatik nümayəndəlik tərəfindən sui-istifadə nəticəsində dəymiş zərərin həcminə görə yerləşmə dövlətinin bu məsələni subyektiv qiymətləndirilməsindən daha çox asılı olacaqdır. Diplomatik nümayəndəliklərin daxili mühafizi sistemi beynəlxalq hüquqda yeni bir anlayışdır. Diplomatik təcrübədə diplomatik nümayəndəliklər özlərinin daxili mühafizə sistemini son 20 ildə təşkil etməyə başlamışlar. Terrorizm fəaliyyətinin qərb dövlətlərində güclənməsi xüsusilə də son illərdə terroristlər tərəfindən səfirliklərin tutulması, diplomatların oğurlanması və öldürülməsi halları bir çox dövlətlər tərəfindən diplomatik nümayəndəliklərdə daxili mühafizə sisteminin yaradılmasına səbəb olmuşdur. Daxili mühafizə sisteminin təsis edilməsi haqqında prinsipial qərar hələ 1932-ci ildə Amerika Konqresi tərəfindən qəbul edilmişdir. 1948-ci ildən bəri xaricdəki amerika nümayəndəliklərini ABŞ-ın dəniz piyadaları daimi mühafizə edirlər. London və Parisdə yerləşən ABŞ səfirliklərində dəniz piyadaları bölmələrinin əsgərlərinin sayı 35 nəfərə çatır. İndiki
zamanda bir
çox dövlətlərin diplomatik nümayəndəliklərində daxili mühafizə yaradılmışdır. Son illərdə akkreditə edən dövlət tərəfindən diplomatik nümayəndəliklərdə təhlükəsizlik rejiminin kəskin gücləndirilməsi və daxili mühafizə əməkdaşlarının sayının artırılması meyli meydana gəlmişdir. Daxili mühafizə əməkdaşlarına ümumi rəhbərliyi, bir qayda olaraq, diplomatik nümayəndəliklərin təhlükəsizlik xidmətinin zabitləri həyata keçirirlər. Daxili mühafizə əməkdaşları adətən odlu silahla silahlanmış olur. Bəzi dövlətlərin diplomatik nümayəndəliklərinin daxili mühafizəsi, hətta, ağır texnikaya da malikdir. Diplomatik nümayəndəliklərə hücum zamanı daxili mühafizə xidməti əməkdaşlarının silah tətbiq etdiyi bir çox məlum presedentlər var. İlk olaraq
terroristlərin hücumlarından diplomatik nümayəndəliklərin müdafiəsi üçün yaradılan mühafizə, təcrübədə həm də 85 yerli xüsusi xidmət orqanlarının fəaliyyətinin qarşısını almaq üçün aktiv istifadə olunur. 1987-ci il 23 aprel tarixində kəşfiyyat üzrə senat komitəsində dinləmələr zamanı bu fikir ABŞ dövlət katibi D. Şulç tərəllndən dəqiq ifadə edilmişdir. Orada o Amerika nümayəndəliklərinin təhlükəsizliyinin gücləndirilməsinin təmin edilməsi üzrə əsas iki tapşırığın nədən ibarət olmasını aşağıdakı şəkildə ifadə etdi: -
hücumundan və sanksiyalaşdırılmamış zorakı daxil olma hallarından fiziki təhlükəsizliyinin təmin edilməsi; -
şəbəkəsinin texniki təhlükəsizliyinin təmin edilməsi”. Beynəlxalq hüquqda diplomatik nümayəndəliklərin daxili mühafizəsi ilə bağlı məsələlər mütəxəssislər tərəfindən lazımınca tədqiq edilməmişdir. Diplomatik nümayəndəliklərdə daxili mühafizə sisteminin təşkil edilməsi və onun statusu haqqında məsələ hələ ki, mövcud müqavilə normaları ilə birbaşa tənzimlənmir. Qüvvədə
olan beynəlxalq adətlərə görə,
diplomatik nümayəndəliklər öz dövlətinin adət-ənənələrinə uyğun olaraq özünün istədiyi kimi gündəlik daxili həyatını təşkil etmək imtiyazından istifadə edirlər. Diplomatik nümayəndəliyin daxili həyatının təşkil edilməsi çərçivəsindən kənara çıxan hər hansı mühafizə funksiyalarının həyata keçirilməsi yerləşmə dövlətinin daxili işlərinə qarışmaq hesab ediləcək. Qeyd etmək lazımdır ki, diplomatik nümayəndəliklərdə daxili mühafizə sisteminin təşkil edilməsi indiki zamanda yerləşmə dövlətləri tərəfindən demək olar ki, etirazla qarşılaşmayan geniş təcrübəyə çevrilmişdir. Akkreditə edilən dövlətlər viza sorğularında və nota mübadiləsində və ya yazışmasında bu şəxslərin vəzifəsini birbaşa göstərərək daxili mühafizə əməkdaşlarını açıq şəkildə yerləşmə dövlətinə göndərirlər. Bundan başqa, nota mübadiləsində bəzən, hətta, bu və ya digər daxili mühafizə əməkdaşlarının hansı
Yüklə 3,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|